Onderwijseditie Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat, band 1
Uitgebreide samenvatting van het 2e jaars vak bestuursrecht aan de Vrije Universiteit (VU). Moeite met het belanghebbende- of het besluit begrip? Verloren in de verschillende wegen van bezwaar en beroep? Gaan de koude rillingen over je rug als je aan Windmill denkt? In deze samenvatting wordt alles...
Samenvatting
Bestuursrecht
VU Bachelorjaar 2
2015-2016
Thomas Everaars, Patrick van Rutten
,Inhoud
Overkoepelend (1-7): Alle arresten voor tentamen bestuursrecht .................................................................................. 3
Week 1A systeem bestuursrecht ...................................................................................................................................... 5
Leerstuk: beginselen ..................................................................................................................................................... 5
Leerstuk: gelede normstelling....................................................................................................................................... 5
Leerstuk: verhouding Awb ten opzichte van andere regelgeving ................................................................................ 6
Week 3B - toepasselijk recht (algemeen en aanvraag)................................................................................................... 18
Leerstuk: het recht dat van toepassing is op bestuurshandelen ................................................................................ 18
Week 4A - Algemene beginselen van behoorlijk bestuur, deel I .................................................................................... 20
Belangenafweging, evenredigheid en gelijkheid ............................................................................................................ 20
Leerstuk: belangenafweging (specialiteitsbeginsel) ................................................................................................... 20
Leerstuk: detournement de pouvoir (misbruik van bevoegdheid) 3:3 AWB .............................................................. 21
Leerstuk: evenredigheidsbeginsel............................................................................................................................... 21
Leerstuk: gelijkheidsbeginsel ...................................................................................................................................... 21
Leerstuk: verbod van vooringenomenheid (2:4) ........................................................................................................ 21
1
,Week 4B - Algemene beginselen van behoorlijk bestuur, deel II ................................................................................... 22
Zorgvuldigheid, vertrouwen en motivering .................................................................................................................... 22
Leerstuk: formele zorgvuldigheidsbeginsel ................................................................................................................ 22
Leerstuk: motivering van besluiten ex. art. 3:46 ........................................................................................................ 23
Leerstuk: inherente afwijkingsbevoegdheid bij beleidsregels 4:84 ............................................................................ 23
Leerstuk: Vertrouwensbeginsel .................................................................................................................................. 24
Leerstuk: materieel rechtszekerheidsbeginsel ........................................................................................................... 24
Week 7A - Bezwaar en beroep bij de bestuursrechter ................................................................................................... 38
Leerstuk: ontvankelijkheid van het bezwaar of beroep ............................................................................................. 38
Leerstuk: verdieping stap 4 termijnen ........................................................................................................................ 39
Leerstuk: rechterlijke toetsing .................................................................................................................................... 39
Leerstuk: bevoegdheden/verplichtingen bestuursrechter ......................................................................................... 40
Week 7B - Rechtsbescherming II: definitieve afdoening, voorlopige voorziening, hoger beroep ................................. 41
Leerstuk: Uitspraakbevoegdheden, finale geschilbeslechting.................................................................................... 41
Leerstuk: Hoger beroep; zelf in de zaak voorzien ....................................................................................................... 42
Leerstuk: schadevergoeding ten aanzien van onrechtmatige beslissingen................................................................ 43
2
,Overkoepelend (1-7): Alle arresten voor tentamen bestuursrecht
Week 3: Rechtsbescherming
1. Guldemond/Noordwijkerhout (week 3 A)
Als iemand rechtsbescherming zoekt bij de burgerlijke rechter tegen een appellabele handeling van een
bestuursorgaan, dan is de burgerlijke rechter altijd bevoegd (art. 112 GW), mits de vordering is ingekleed als een
burgerlijke vordering (petitum: onrechtmatige daad) > WG: objectum-litis leer
2. Heesch/Van den Akker (Week 3 A)
Als degene die in beroep gaat bij de burgerlijke rechter bezwaar of beroep had kunnen instellen bij de
bestuursrechter, maar dit niet heeft gedaan (termijn verstreken), dan geldt: de leer van de formele rechtskracht >
De burgerlijke rechter gaat uit van de rechtmatigheid van het besluit, ook al is het zo onrechtmatig als een deur
Uitzonderingen op de leer van formele rechtskracht:
I. Ekro/Staat
Het bestuursorgaan zet de burger op het verkeerde been;
II. St. Oedenrode/van Aarle
Als het bestuursorgaan heeft toegegeven dat het besluit onrechtmatig is en de burger daarom niet in
bezwaar/beroep is gegaan of dat daarom heeft ingetrokken
3. Van Gog/Nederweert (Week 3 A)
Oneigenlijke formele rechtskracht:
De burgerlijke rechter conformeert zich aan het oordeel van de bestuursrechter over een appellabel besluit.
Indien bijv. het besluit van een gemeente door de bestuursrechter is vernietigd zal de civiele rechter de
onrechtmatigheid van het besluit in civiele zin aannemen. De civiele rechter kan hierdoor niet meer zomaar
bepalen dat er geen sprake is van onrechtmatigheid en zal de aansprakelijkheid van de gemeente dus sneller
moeten aannemen. Dit wordt ook wel oneigenlijke formele rechtskracht genoemd.
Week 4: Algemene beginselen behoorlijk bestuur
1. Maxis/Praxis (Week 4 A)
Toetsing aan de hand van het evenredigheidsbeginsel (3:4-2) komt niet vaak voor. Alleen bij punitieve sancties en
bij het beoordelen van nadeelcompensatie toetst de rechter vol aan de hand van dit beginsel.
Voor het overige geschiedt toetsing aan het evenredigheidsbeginsel uitsluitend via de band van het
willekeurverbod: kennelijk onredelijke belangenafweging (marginaal)
Week 5: Privaatrechtelijke rechtshandelingen, vergunningen en subsidies
1. Ludlage/Van Paradijs (Week 5 A)
Rechtmatigheid handelen conform vergunning jegens derden afhankelijk van:
Aard van de vergunning
Belang dat de regeling beoogt te dienen: diende bij vergunningverlening het gestelde belang
(volledig) te worden meegewogen?
o Ja het diende te worden meegewogen en dit is ook gebeurd: Dan had je naar de
bestuursrechter moeten gaan.
o Ja het diende te worden meegewogen en dit is niet gebeurd: Idem, je had naar de
bestuursrechter moeten gaan. De civiele rechter kan de rechtmatigheid van dit besluit niet
toetsen.
o Nee, het belang diende niet te worden meegewogen en er is dus geen rekening mee
gehouden: De civiele rechter kan dan bekijken of het onrechtmatige hinder plaatsvindt.
Het gaat er om of er bij het maken van het besluit al rekening is gehouden met het belang
waarop een beroep wordt gedaan. Alleen wanneer dit niet zo is en dit niet hoefde kan je
naar de civiele rechter.
Overige omstandigheden van het geval
2. Rasti Rostelli
Op al het handelen van bestuursorganen zijn de grondrechten van burgers ook van toepassing
3
,Week 5 B: Privaatrechtelijke rechtshandelingen
1. Windmill (Overkoepelende arrest, denk aan DSM/FOX)
I. Voorziet de betrokken publiekrechtelijke regeling in een antwoord op de vraag of het gebruik van privaatrecht
is toegestaan?
II. Zo nee, dan is beslissend of dit die regeling op onaanvaardbare wijze doorkruist. Daarbij moet onder meer
gelet worden op:
Nablussen Vlissingen
inhoud & strekking van de regeling > komt nauwelijks voor
Bescherming van de burgers ???? > geen jurisprudentie over
Staat/Magnus
vergelijkbaar resultaat !!!! > belangrijkste
→ last onder bestuursdwang mogelijk? Dan is een vergelijkbaar resultaat mogelijk en wordt het
publiekrecht altijd op een onaanvaardbare wijze doorkruist
2. GCN/Nieuwegein II => Binding van de overheid aan een vermogensovereenkomst
a) Nakoming is uitgangspunt
b) Niet-nakoming: art. 6:258 BW
i. Onvoorziene omstandigheden, en
ii. Nakoming naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet te verwachten, gelet op;
1. Aard overeenkomst
2. Aard betrokken overheidstaak
3. Aard en het gewicht maatschappelijke belangen die met het niet-nakomen zijn
gediend
Onverminderd recht op schadevergoeding!
Bij een appellabel besluit: beroep op het vertrouwensbeginsel
Bij niet-appellabele bevoegdheid: GCN/Nieuwegein II
Week 6:
Öztürk/Duitsland > Is de handhaving een criminal charge?
Behoort de maatregel binnen het nationale recht tot het strafrecht? > als het in het strafrecht is geregeld
of strafrechtelijke rechter zich erover heeft gebogen.
Zo nee,
De facto criminal charge? Gezichtspunten:
o Reikwijdte geschonden norm: overtreden bepaling algemeen geldende norm of beperkt het zich
tot een beperkte groep? WG: aard van de overtreding
o Aard, doel en zwaarte van de sanctie: leedtoevoeging? (vgl. art. 5:2 lid 1 sub c Awb)
Er is sprake van een criminal charge als er leedtoevoeging is/ als het een afschrikwekkende sanctie is. Bestuurlijke
boete is altijd criminal charge!!
4
,Week 1A systeem bestuursrecht
Leerstuk: beginselen
In het boek worden drie functies van het bestuursrecht onderscheiden, de legitimerende -, waarborg-, en
instrumentele functie.
- De legitimerende functie > het recht voor het bestuur
De legitimerende functie van het bestuursrecht houdt in dat bestuursoptreden een wettelijke grondslag moet
hebben.
Het bestuursrecht voorziet het bestuursoptreden van een juridische grondslag. Anders dan een burger beschikt de
overheid niet over de natuurlijke vrijheid om rechtshandelingen te verrichten en rechtsbetrekkingen aan te gaan.
Overheidsorganen moeten daartoe zijn gelegitimeerd. In de democratische rechtsstaat wordt deze legitimatie
verleend door de wet.
Het bestuursrecht beoogt het optreden van het bestuur te rechtvaardigen door het te voorzien van adequate
juridische grondslagen, en zowel inhoudelijk als procedureel te normeren door middel van rechtsregels. Deze
rechtsregels worden gevormd door de volksvertegenwoordiging, waardoor het democratische aspect aanwezig is.
- De waarborgfunctie > het recht tegen het bestuur
De waarborgfunctie van het bestuursrecht houdt in dat de rechtspositie van de burger ten opzichte van de overheid
is gewaarborgd.
VB:
- inbrengen van zienswijze
- beroep/bezwaar
Door de bestuursrechtelijke normering van het bestuursoptreden wordt de rechtspositie van de burger ten opzichte
van de overheid gewaarborgd. Hij is niet langer een onderdaan die overgeleverd is aan de wil van de machthebber,
maar zijn verplichtingen ten opzichte van de overheid zijn door rechtsregels afgebakend en zijn rechten zijn
gegarandeerd. Denk aan de beginselen van behoorlijk bestuur & rechtsbescherming door naar de onafhankelijke
rechter te kunnen.
Het belangrijkste wat hieruit voortvloeit is dat je als burger bezwaar en beroep kunt instellen.
- De instrumentele functie > het recht van het bestuur
De instrumentele functie van het bestuursrecht houdt in dat het bestuursrecht de instrumenten/bevoegdheden
uiteenzet voor de vaststelling en uitvoering van het overheidsbeleid.
De instrumentele functie van het bestuursrecht betreft de rol die dit recht speelt ten behoeve van de vaststelling en
uitvoering van het overheidsbeleid. Deze functie komt vooral in de bijzondere delen tot uiting. Het recht wordt
gezien als middel tot het bereiken van bepaalde doeleinden. Het recht geeft een bevoegdheidsgrondslag aan de
hand waarvan de bestuursorganen bevoegdheden krijgen om in te zetten voor het algemeen belang.
De instrumentele functie zorgt ervoor dat het bestuur instrumenten in handen heeft om te handelen en niet wordt
geconfronteerd met onnodige bezwaren. Als overheid wil je doorpakken en daarmee overheidsbeleid
verwezenlijken.
Zie vraag 1 WG 1A
Leerstuk: gelede normstelling
De geleden normstelling houdt in dat de wetgeving in lagen geschied.
Dit betekent dat niet alles alleen is opgenomen in de wifz, maar de wet in meerdere regelingen staat, namelijk naast
de wifz ook: amvb’s, ministeriele regelingen, etc.
Dus een burger kan zijn rechtspositie niet alleen kennen uit Wifz ’s, maar ook door een samenstel van andere
regelingen zoals: Amvb’s, ministeriele regelingen, etc.
Bijzondere wet (in formele zin) gaat voor de Awb
Zie vraag 2 Wg1A
5
,Leerstuk: verhouding Awb ten opzichte van andere regelgeving
De Awb bevat 4 verschillende gradaties van harmonisatie:
● bepalingen van dwingend recht: deze gelden voor het gehele bestuursrecht. Van deze regels kan slechts bij
wet in formele zin worden afgeweken (want: Awb = wifz & bijzonder gaat voor algemeen);
● bepalingen van regelend recht: deze moeten worden beschouwd als de voor normale gevallen beste
regeling, maar er mag bij wettelijk voorschrift van worden afgeweken;
● bepalingen van aanvullend recht: deze gelden in de gevallen dat de bijzondere wet het onderwerp niet
regelt; hoofdregel vindt je in de bijzondere wet, maar als er niets is geregeld, dan biedt de algemene wet
(Awb) een vangnet (soort rest bepaling).
● bepalingen van facultatief recht: deze zijn slechts van toepassing indien dit bij wettelijk voorschrift of bij
besluit van het betrokken bestuursorgaan is bepaald.
Zie vragen 3 en 4 van Wg 1A
6
, Week 1B
Leerstuk: attributie, delegatie en mandaat
Aan dit Leerstuk ligt het legaliteitsbeginsel ten grondslag > er moet altijd een wettelijke grondslag zijn voor
overheidshandelen.
Een bestuursorgaan kan op 3 verschillende manieren bevoegdheid verkrijgen om te handelen:
Attributie:
Er is sprake van attributie als een bevoegdheid wordt gecreëerd en toegerekend aan een overheidsorgaan.
De degene die bevoegdheid attribueert bezat haar niet zelf maar roept haar in het leven > originaire wijze van
bevoegdheidsverkrijging. Attributie geschiedt bij wettelijk voorschrift. Dat kan de wet in formele zin zijn of een lager
a.v.v.
Gevolgen:
De gevolgen van bevoegdheidsverkrijging via attributie voor de positie van de betrokken ambtenaar en het
bestuursorgaan:
- het verkrijgende orgaan dat de bevoegdheid geattribueerd heeft gekregen kan haar gaan uitoefenen. Het doet dit
op eigen naam (eigen verantwoordelijkheid).
Zie 2a WG 1B
NB: attributie is nergens in de wet geregeld.
Delegatie ex. art. 10:13 e.v. Awb
Er is sprake van delegatie als een bevoegdheid door het ene overheidsorgaan wordt overgedragen aan het andere
overheidsorgaan.
Delegatie is een derivatieve (afgeleide) vorm van bevoegdheidsverkrijging > het bewerkstelligd dat een bevoegdheid
die is geattribueerd aan een ander bestuursorgaan, en dus al bestaat, door een ander dan dat bestuursorgaan wordt
uitgeoefend.
Gevolgen
De gevolgen van bevoegdheidsverkrijging via delegatie voor de positie van de betrokken ambtenaar en het
bestuursorgaan:
- de bevoegdheid wordt overgedragen en deze wordt in eigen naam (eigen verantwoordelijkheid) uitgeoefend.
- Specifieke aanwijzingen kunnen niet meer gegeven worden ex. art. 10:16. Alleen algemene aanwijzingen in de
vorm van beleidsregels.
Zie vraag 1 WG 1B
Mandaat ex. art. 10:1 Awb e.v.
Er is sprake van mandaat als een bevoegdheid namens een overheidsorgaan wordt uitgeoefend door een ander.
Mandaat is, evenals delegatie, een derivatieve (afgeleide) vorm van bevoegdheidsverkrijging > het bewerkstelligt dat
een bevoegdheid die is geattribueerd aan een ander bestuursorgaan, en dus al bestaat, door een ander dan dat
bestuursorgaan wordt uitgeoefend.
Echter heeft mandaat wel hele andere gevolgen dan delegatie voor de positie van de betrokken ambtenaar en het
bestuursorgaan:
7
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller PatrickvanRutten. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.63. You're not tied to anything after your purchase.
