Summary
Handschrift samenvatting.
- Course
- Institution
Samenvatting van het vak handschrift.
[Show more]
Seller
Follow
lolocaaz
Content preview
Handschriftontwikkeling AHoofdstuk 1. Schrijven en schrijfonderwijs
Schrijven en schrijfonderwijs
Handschrift is de meest voorkomende ‘verwerkingsbasisvaardigheid’.
De handschriftvaardigheid is een basisvaardigheid, vroeger ook wel een ‘leervoorwaarde’ genoemd.
Als het klopt dat er minder geschreven wordt dan vroeger, dan moet er intensiever en op een andere
manier geoefend en begeleid worden om het handschrift voor ‘incidenteel gebruik’ geschikt te
maken en te houden(!). Iemand die maar weinig schrijft moet deze vaardigheid net zo goed
beheersen als iemand die vaak schrijft.
Handschriftonderwijs wordt blijkbaar als noodzakelijk gevonden, anders zouden we het de kinderen
in groep 3 nog niet aanleren. Maar, als enige basisschoolvak levert het steeds slechtere resultaten
op; kinderen gaan steeds slechter schrijven. Geen enkele leerkracht kan en mag met dalende
onderwijskwaliteit genoegen nemen!!
Het vak schrijven moet meer gericht zijn op het ontwikkelen van kwaliteit en het behoud ervan.
Momenten waarop handschriftonderwijs kan ontsporen:
- Te vroeg beginnen
o Veel scholen beginnen metéén na de vakantie. Dat is voor veel kinderen nog te
vroeg. Een schrijfrijpheidstoets is vereist
- Verkeerd aanleren
o In de instructiefase heeft men vaak geen kijk op het ontstaan van verkeerde
trajecten
- Niet goed onderhouden en begeleiden
o Het handschrift is aangeleerd en het kind moet het nu maar verder uitzoeken
o Er wordt niet beseft dat het handschrift nog in ontwikkeling is.
Kinderen moeten op de basisschool de basis van vaardigheden en kennis kunnen verwerven. Daar
hebben ze recht op. Elk kind kan goed leren schrijven, mits dit op de juiste manier gebeurt en de
bereikte vaardigheid op een goede manier wordt onderhouden. Het schrift is voor het kind ook een
onmisbaar ‘schoolgereedschap’.
Uit steeds meer onderzoeken is gebleken dat het handschrift de leerstof dieper doet verwerken en
beter doet onthouden.
Schrijven is een grafisch-instrumentele vormgevende vaardigheid, waarbij cultureel bepaalde tekens
worden gebruikt, bedoeld om schriftelijke communicatie mogelijk te maken.
Het schrift is de basis van de Westerse culturele ontwikkeling. Alleen door het schrijven door de jaren
heen is het mogelijk de geschiedenis van de mensheid voort te zetten.
,Schrift wordt vaak gekoppeld aan taal. Dit klopt niet. Taal zit in je genen, je hebt het gewoon. Het is
een instinct dat zichzelf altijd voor zal gaan doen waar mensen met elkaar in contact komen. Dit is
met schrift niet het geval. Schrift leer je alleen door scholing en instructie, want schrift is een
afgesproken cultureel gegeven dat op de goede manier overgedragen moet worden.
Het woord ‘schrijven’ kan taalkundig of vormgevend opgevat worden. Maak je alleen maar goed
vormgegeven lettervormen of vertolk je een verhaal? Lettervormen zijn een voorwaarde voor het
vertolken van een verhaal, niet andersom. Je moet dan dus ook eerst leren schrijven voordat je
verhalen kunt schrijven. Schrift moet niet gezien worden als middel voor taal, zoals taal geen middel
is voor schrift, ze werken samen.
Het woord ‘schrijven’ is een homoniem, hetzelfde woord met verschillende betekenissen.
Het woord schrijven wordt als een taalinhoudelijk begrip opgevat.
Schrijven volgens Van Dale:
- Met een stift, pen, potlood, griffel, krijt, enz. letters of cijfers op papier of een ander vlak
voorwerp aanbrengen, neerzetten: letters, getallen, tekens schrijven.
In de basisschool leren kinderen op school in eerste instantie de basisvaardigheden: ‘lezen, schrijven,
rekenen’. Met schrijven werd het vormgeven tot tekst bedoeld.
Kinderen zijn vaak eerder leesrijp dan schrijfrijp, want perceptie is altijd eenvoudiger dan
constructie/productie.
Dyslexie kan vermeden worden door de kinderen geen regels te leren (waar altijd weer
uitzonderingen op bestaan) maar de overeenkomsten in spelling te leren horen en zien. De kinderen
zouden eerst moeten leren schrijven en dán pas lezen, want alles wat je kunt schrijven kun je ook
lezen. Andersom niet.
Hoofdstuk 2. Leerlijn schrijfonderwijs
Fase van de ontwikkeling van de schrijfvoorwaarden (groep 1/2):
Het jonge kind ontwikkelt zich eerst in letters die qua vormgeving bij het niveau van zijn
tekenontwikkeling passen. Deze letters, KAPITALEN, bestaan uit losse streken die met de uiteinden
op elkaar aansluiten en zich allemaal binnen één zone bevinden. De kapitalen hebben geen trajecten.
Je kunt ze op verschillende manieren maken zonder dat de vorm eronder lijdt. Het zijn echte
‘kleurletters’. In deze fase wordt ook gewerkt aan de ontwikkeling van de schrijfvoorwaarden.
Belangrijk is hierbij dat het kind goed met het materiaal om kan gaan. De oefeningen richten zich op
vaardigheid en waarneming, vanuit een goede greep en houding.
Fase van het driezone-niveau met trajecten; het verwerven van het verbonden schrift (groep 3/4):
De kinderen leren in groep 3 de kleine-letter-vormen (minuskels) en in groep 4 de
hoofdlettervormen. De kleine-letter-vormen in groep 3 hebben stokken en staarten en bestaan dus
uit 3 zones. Verdere oefeningen in vaardigheid, waarneming en zelfreflectie blijft ook hier van
belang.
,Fase van de ontwikkeling en onderhoud van het handschrift (groep 5-8):
Het handschrift van kinderen is tot en met het voortgezet onderwijs sterk in ontwikkeling. Om alles
wat een kind in de eerste twee fasen geleerd heeft te behouden, is een cognitieve begeleiding (leren
wat de kenmerken van een goed handschrift zijn) nodig. Er moet kennis worden gebracht over
verantwoorde lettervormgeving en hoe het kind daar invloed op kan uitoefenen. Groep 5-6 nemen
hierbij een belangrijke plaats in want hier daalt de handschriftkwaliteit vaak heel erg.
Veel scholen vinden dat leren blindtypen nut heeft. Ze zien dat de leerlingen nu en in de toekomst
met een toenemend aantal typtaken worden geconfronteerd.
Veel kinderen leren zich een verkeerde houding en vingerzetting aan. Dit moet vanaf het begin goed
begeleid worden. Het blindtypen valt binnen fase 3.
De groepen:
- Groep 1
o De periode van het beginnend lettergebruik en het voorbereiden van het schrijven
o De schrijfvoorwaarden (waaronder ergonomie) wordt geoefend
o Werken aan beginnende materiaalbeheersing en nauwkeurige werkhouding of
attitude
o Duidelijke inhoudelijke feedback over het resultaat is al van groot belang
Veel leerkrachten waarderen alleen de inzet en zetten alleen ‘krullen’
- Groep 2
o Letterverkenning van KAPITALEN en minuskels
o Kinderen spreken van grote en kleine letters
o Moeten de transfer tussen beide lettersoorten kennen
Moet ingeoefend worden
o Oefenen in waarnemen van kleine vormverschillen en -overeenkomsten
o Waarneming van drukverschillen
o Aanleren, stimuleren, van de goede pengreep en houding
o Oefenen in kleuren en arceren
o Letterconstructie kan pas plaatsvinden als de ruimtelijke oriëntatie in het platte vlak
voldoende is ontwikkeld
o Je krijgt kinderen met dyslexie of dyscalculie als je kinderen tegelijkertijd het
blokschrift en het methodeschrift gaat aanleren
- Groep 3 (instructiefase)
o Je kan werken aan de schrijfvoorwaarden en het fonologische bewustzijn (om goed
te leren lezen)
o De nieuwe vaardigheden lezen en rekenen is voor veel kinderen al inspannend
genoeg voor het eerste half jaar (dus niet ook nog schrijven erbij)
Cijfervormen kunnen wel aangeleerd worden
Cijfers worden los geconstrueerd
o Tweede half jaar: leren schrijven op methodische wijze van het woordverbonden
lopende schrift
Letters bestaan niet alleen uit een traject
Ze hebben ook een vorm
o Deze wordt gevormd door de toepassing van rechte en
gebogen lijndelen
Het gaat ook om de handverplaatsing
, Dit wordt beperkt als het schrift schuin voor het kind ligt
o Schrijven óp de grondlijn moet vanaf het eerste moment benadrukt worden
- Groep 4
o Het leren schrijven van hoofdletters in de oude ‘hoofdlettervorm’ of in de vorm van
KAPITALEN als hoofdletters
KAPITALEN gebruiken is het makkelijkst
Deze vormen kennen de kinderen al
Er zijn woorden mee te schrijven
o Het leren verzorgen van de rompzone (de ‘kleine letter’-hoogte) door middel van het
juist positioneren van de boven- en onderkant tegen de romp- en grondlijn
o Leren de lus- en stokzone te onderscheiden van elkaar
o Alles wat een kind leert in de schrijfles ook toepassen bij àlle andere vakken
Beïnvloedt hun schrijfgedrag positief als ze weten dat er op gelet wordt
o Het is belangrijk dat kinderen niet te veel tekst moeten schrijven in korte tijd
Lettervormgevingsvaardigheid is nog in ontwikkeling
- Groep 5
o Het handschrift wordt eigen gemaakt (geconsolideerd) door het veel toe te passen
o Automatisering moet worden tegengegaan door bewustmakingsoefeningen
Belangrijk: kind krijgt zicht op zijn eigen handschriftontwikkeling
Het leren zien van belangrijke vormkenmerken van letters die veel
invloed hebben op de herkenbaarheid ervan
o Blijvende aandacht voor de rompzone
o Meer aandacht gevraagd voor de hoogte-/breedte-/lengteverhoudingen die zich bij
letters voordoen
Vanaf groep 5 worden veel schriften zonder hulplijnen aangeboden
Maar kinderen vinden het juist wél fijn om met hulplijnen te
schrijven
o Letterlessen
Letters die in groep 3 zijn geleerd moeten herhaald worden
Elke letterles staat een andere letter centraal
Leraar schrijft letter op het bord
Deze wordt dan geanalyseerd door de klas
Heeft de letter een staande romp? (letter is hoger dan breder)
Alle typische eigenschappen van elke letter van het alfabet zijn belangrijk om
te bespreken en bewust te maken
o Criteriumlessen
Een bepaald handschriftcriterium wordt bewust toegepast
Tempolessen zijn groep 5 nog niet van toepassing, dan wordt het handschrift
namelijk te veel geautomatiseerd
Het verworden van een lettervorm tot een motorprogramma moet zo lang
mogelijk worden uitgesteld
o Gelijkmatige penpuntsnelheid
Kinderen moeten bewust worden van wisselingen in penpuntsnelheid
Er kan pas goed worden vormgegeven als de penpuntsnelheid zo
gelijkmatig mogelijk is
Penpuntsnelheid was in de instructiefase goed
o Is geleidelijk ballistisch aan het worden: penpuntsnelheid is.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lolocaaz. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.08. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75323 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now