Blok 1.3
Voedingsleer
Spoorelement IJzer Zink Seleen Koper Fluor(ide)
Functie Zuurstoftoevoer in Co-factor, onderdeel van Antioxidant, draagt bij Betrokken bij vorming Fluor (pure vorm) is giftig,
lichaam. Zit in het spijsverteringsenzymen, aan goede werking van van bindweefsel en maar: gebonden aan bijv.
bloed/beenmerg rol in immuunsysteem schildklier, beschermt botten, zorgt voor calcium of natrium: fluoride =
met hemoglobine, rode bloedlichaampjes vorming pigment van niet giftig.
in de spieren met en cellen tegen het haar en voor een Aanwezig in tanden en botten
myoglobine beschadiging goede werking van en beschermt tegen tandbederf
afweersysteem
ADH Man: 9 mg/dag Man: 9 mg/dag Man: 60 mcg/dag Man: 0,9 mg/dag Man: 3,4 mg/dag
Vrouw: 15 mg/dag Vrouw: 7 mg/dag Vrouw: 50 mcg/dag Vrouw: 0,9 mg/dag Vrouw: 2,9 mg/dag
(menstruatie)
Bovengrens 25 mg/dag 25 mg/dag 300 mcg/dag 5 mg/dag 7 mg/dag
Bronnen Heemijzer: dierlijke Vlees, kaas, Graanproducten, Groente, fruit, vlees, Tandpasta, vis en andere
producten graanproducten, groenten (hoeveelheid graanproducten en producten die in water
Non-heemijzer: schaaldieren, noten seleen in de cacaoproducten leven/groeien, thee
plantaardige bodem/grond =
producten bepalend), vlees (door
het veevoer)
Verschijnselen Langere termijn: Reuk- en Lange termijn: Ernstig tekort: Tandbederf
Deficiëntie microcytaire smaakvermogen wordt hartstoringen, anemie, lichtere huid
anemie (rode minder, verminderde spierpijn, spierzwakte, en botontkalking
bloedcellen zijn weerstand, ‘Keshan’ ziekte
kleiner dan huidafwijkingen,
normaal) = nachtblindheid
vermoeidheid,
bleke huid, buiten
adem zijn,
rusteloze benen
Verschijnselen Schadelijk voor Lange termijn: anemie: Nauwelijks mogelijk Ernstig teveel: Zebratanden, aantasting
intoxicatie lever: kans op ijzerstofwisseling wordt om via eten te veel geïrriteerde darm- en van nieren, botten,
leverkanker, hart- geschaad, tekort aan binnen te krijgen, wel slijmvliezen zenuwen en spieren
en vaatziekten en koper via supplementen: braken en diarree,
diabetes verhogen verlies van haar, misselijkheid
nagels en tanden,
huidbeschadigingen,
aandoeningen van het
zenuwstelsel
Risicogroep Zwangere Zuigelingen kunnen door Mogelijk jonge Vrouwen die -
deficiëntie vrouwen, een tekort een kinderen en zwangere borstvoeding geven:
lacterenden, groeiachterstand oplopen vrouwen ADH van 1,3 mg/dag
vrouwen in
menstruatie
periode,
vegetariërs,
veganisten,
jongeren onder de
22 jaar
Risicogroep Mensen met Komt nauwelijks voor Komt nauwelijks voor Mensen met de Kinderen: mogen niet te
intoxicatie hemochromatose = ziekte van Wilson: veel fluoride
erfelijke stofwisselingsziekte binnenkrijgen
aandoening waarbij teveel aan koper kindertandpasta (lagere
er standaard te kan niet verwerkt dosering fluoride)
veel ijzer wordt worden en hoopt zich
opgenomen op in het bloed
Stoffen die opname Bevorderen: Belemmeren: Bevorderen: vitamine Belemmeren: ijzer, -
bevorderen of vitamine C (non- voedingsvezels en fosfor C zink en vitamine C
belemmeren heem ijzer)
Belemmeren:
calcium
(zuivelproducten)
en producten rijk
aan
voedingsvezels
,Vitamine A E K B11 B12 C
Functie Goed voor de Antioxidant, Nodig voor goede Groei, goede Nodig voor de Antioxidant, nodig
huid, ogen, groei beschermt de bloedstolling en werking van het aanmaak van rode voor vorming
en weerstand, cellen, celwand, aanmaak van botten lichaam, aanmaak bloedcellen en voor bindweefsel, opname
nodig voor de bloedbaan en witte en rode goede werking van ijzer en in stand
aanmaak van weefsel, speelt bloedcellen, ook zenuwstelsel houden van
cellen ook een rol bij belangrijk voor weerstand
weefselstructuur de regulatie van vroege ontwikkeling
van de huid de stofwisseling ongeboren kinderen
in de cel
ADH Man: 900 Man: 10 mg/dag Geen ADH, VS- Man: 300 mcg/dag Man: 2,8 mcg/dag Man: 75 mg/dag
mcg/dag Vrouw: 8 commissie: 90 – 120 Vrouw: 300 Vrouw: 2,8 mcg/dag Vrouw: 75 mg/dag
Vrouw: 700 mg/dag mcg/dag mcg/dag
mcg/dag
Bovengrens 3000 mcg/dag 300 mg/dag Niet vastgesteld 1000 mcg/dag Niet vastgesteld Overschot wordt
uitgescheiden, dus
niet vastgesteld
Bronnen Dierlijke Zonnebloemolie, K1 (fylochinon): in Groenten, Dierlijke producten: Fruit, groenten,
producten dieethalvarine, eten en drinken volkorenproducten, melkproducten, aardappelen,
(vooral lever), dieetmargarine, zoals groenten, fruit, brood, vlees en vlees(waren), vis, koolsoorten,
zuivel, vis, brood, melkproducten, zuivel eieren citrusfruit, sambal,
eidooiers, als graanproducten, vlees, eieren en kiwi’s, aardbeien en
toevoeging in noten, zaden, granen bessen
boterproducten groenten en fruit K2 (menachinon):
wordt door dikke
darmbacteriën
aangemaakt, maar
ook in lever, kaas en
eigeel
Verschijnselen Huidproblemen, Ernstig tekort: Vertraagde Bloedarmoede, Bloedarmoede: Verminderde
deficiëntie dof haar, bloedarmoede, bloedstolling darmstoornissen, macrocytaire anemie weerstand,
nachtblindheid neurologische vermoeidheid en Neurologische vertraagde
later blindheid symptomen en geboorteafwijkingen gevolgen: tintelingen, wondgenezing,
spierzwakte geheugenverlies, scheurbuik:
coördinatiestoornissen, tandvleesbloedingen,
ataxie, spierzwakte in onderhuidse en
benen inwendige bloedingen
Verschijnselen Bij retinol uit Mensen met Niet bekend Synthetisch Het lichaam zorgt Darmklachten of
intoxicatie dierlijke vitamine K- foliumzuur: ervoor dat er niet te diarree, verhoogde
producten, dus tekort/mensen bemoeilijkt het veel B12 uit het maag- uitscheiding van
niet de die traceren van een darmkanaal wordt oxaalzuur met urine
provitamine A uit bloedverdunners vitamine B12-tekort opgenomen, dus niet
plantaardige gebruiken: bekend
bronnen: bloedstolling kan
hoofdpijn, worden
misselijkheid, beïnvloed
duizelig,
vermoeidheid,
afwijkingen aan
ogen, huid en
skelet
Risicogroep Komt nauwelijks Mensen met Volwassenen die Zwangere vrouwen: Veganisten, ouderen: Niet specifiek
deficiëntie voor verstoorde langdurig antibiotica dagelijks 400 zij hebben vaak een
vetvertering gebruiken en mcg/dag gebrek aan Intrinsic
pasgeboren baby’s: verkleint de kans op Factor of een
vitamine K kan niet neurale-buisdefect maagaandoening –
via de placenta en (NBD) of open atrofische gastritis
het kind heeft ruggetje, hazenlip (verminderde
onvoldoende en open gehemelte maagzuurproductie)
darmbacteriën
vitamine K-druppels
na geboorte, anders
kans op ernstige
bloedingen
Risicogroep Zwangere Mensen die Mensen die Niet bekend Niet bekend Niet specifiek
intoxicatie vrouwen: bloedverdunners bloedverdunners of
verhoogde kans slikken/vitamine antistollingsmiddelen
op aangeboren K-tekort gebruiken
afwijkingen baby
Stoffen die Bij een Seleen verlaagt Hoge dosis vitamine Alcohol: belemmert Metformine kan de Water: niet te lang
opname ijzertekort neemt de behoefte aan A kan de vitamine K- de opname door de opname van B12 koken
belemmeren de vitamine A- vitamine E en opname tegengaan stof ethanol remmen Vitamine A: teveel
of bevorderen concentratie in kan een tekort Vitamine B12: kan leiden tot afname
het lichaam af voorkomen langdurig tekort aan vitamine C
B12 leidt tot een
tekort aan
foliumzuur
bloedarmoede
Vitamine C:
bevordert de
opname van
foliumzuur
, Algemene functies vitamines, mineralen & spoorelementen
1. Onderdeel zijn van enzymen en hormonen
2. Rol spelen bij de stofwisseling van koolhydraten, vetten & eiwitten
3. Rol spelen bij de opbouw en het herstel van het lichaam
4. Antioxidanten werking
5. Het in stand houden van het immuunsysteem/weerstand & de algehele gezondheid
Termen
Intoxicatie = een teveel aan een bepaalde voedingsstof
Deficiëntie = een tekort aan een bepaalde voedingsstof
Primaire deficiëntie: tekort dat is ontstaan doordat er te weinig van die voedingsstof geconsumeerd is (d.m.v.
voeding)
Secundaire deficiëntie: tekort dat is ontstaan doordat er in het lichaam iets mis is gegaan (ziekte, medicatie
e.d.)
Vitaminestatus = de hoeveelheid van een vitamine die in het lichaam beschikbaar is om organen/weefsels
normaal te kunnen laten functioneren
- dit wordt gemeten via het bloed of de urine
Provitamines = stoffen die in het lichaam omgezet kunnen worden tot vitamines
bijvoorbeeld betacaroteen kan omgezet worden tot vitamine A
Vet oplosbare vitamines: worden opgeslagen in het vet zelf, ook als opslag zodat je lichaam het als reserve kan
gebruiken zodra het dit nodig heeft
- vitamine A, D, E, K
Wateroplosbare vitamines: plas je uit met urine (bij een teveel)
- vitamine B (1, 2, 3, 5, 6, 8, 11, 12) en C
sneller een deficiëntie dan van de in vet oplosbare vitamines: daarvan zijn er in je lichaam reserves
opgeslagen
verlies van in wateroplosbare vitamines is groot bij koken
Namen vitamines
Vitamine A = retinol
Vitamine B11 = foliumzuur & folaat
Vitamine B12 = cobalamine
Vitamine C = ascorbinezuur
Vitamine E = (alfa)tocoferol
Vitamine K = fylochinon
Verdere toelichting vitamines
Vitamine A (retinol & betacaroteen)
Retinol (ester) = dierlijk
Betacaroteen = plantaardig provitamine A
In het lichaam
Retinol helpt bij de voortplanting, retinal zorgt voor goed zicht
retinol + retinal kunnen in elkaar omgezet worden, tot o.a. retinolzuur (COOH)
Retinolequivalenten
Omvat retinol & provitamine A: carotenoïden
1 RAE (Retinol Activiteit Equivalenten) = 1 mcg retinol = 12 mcg betacaroteen
- RAE houdt rekening met het omzettingsvermogen (bèta)carotenen naar vitamine A
