Een samenvatting van het boek leesbeesten en boekenfeesten; Hoe werken (met) kinder-en jeugdboeken? Hoofdstuk 1 t/m 5 van deel 1 (HS 6 niet). Hoofdstuk 1 t/m 7 (alles) van deel 2. Beide delen staan in de samenvatting.
Leesbeesten en boekenfeesten
Hoe werken (met) kinder- en jeugdboeken? Jan van Coillie
DEEL 1: HOE WERKEN KINDER- EN JEUGDBOEKEN
Hoofdstuk 1: Functies van kinder- en jeugdboeken (17-24)
Hoe komt het dat kinderen telkens weer wegduiken in een boek, dat ze alles om zich heen
vergeten en dat de plaats waar ze lezen voor hen ‘het midden van de wereld’ wordt?
Om de vraag te beantwoorden maakt de auteur gebruik van het begrip ‘functie’, waaronder
hij de ‘mogelijke werking’ van boeken verstaat.
Hij onderscheidt zes basisfuncties, die elk kunnen inspelen op de basisbehoeften van de
jonge lezers.
1. De ontspannende functie behoefte aan (ont)spanning
2. De creatieve functie behoefte aan verbeelding en fantasie
3. De emotieve functie behoefte aan emotioneel welbevinden
4. De informatieve functie behoefte aan kennis
5. De zingevende functie behoefte aan zingeving en moreel houvast
6. De esthetische functie behoefte aan schoonheid
Het didactische deel is dat elk didactische benadering van een jeugdboek uit moet gaan van
de functie(s) van een boek om zo het eigene ervan tot zijn recht te laten komen.
De ontspannende functie
Komt tegemoet aan de behoefte om zich te ontspannen. Dit is de belangrijkste behoefte
voor leesmotivatie van kinderen. Prettig gevoel geven door te laten lachen. Humor kan ook
spanningen of agressie ontladen. Ook meeleven met spannende avonturen kan ont-
spannend werken. Kinderen duiken helemaal weg, benieuwd naar de afloop. Ook helpen
boeken te ontsnappen aan de saaiheid van het dagelijkse bestaan. Verder bieden ze de kans
om eigen spanningen te ontladen, wat ontspannend werkt.
De creatieve functie
Komt tegemoet aan de behoefte zich dingen te kunnen verbeelden en te fantaseren.
Creatief met de wereld en taal om te gaan. Ieder verhaal is deels creatie van de lezer:
invullen open plekken (persoonlijke voorstellingen van personages en gebeurtenissen).
Fantasieverhalen scheppen een nieuwe werkelijkheid en kunnen daardoor extra de
verbeelding prikkelen. Fantasieverhalen werken wens vervullend. Fantasie maakt alles
mogelijk, zoekt naar alternatieven en uitwegen. Creatieve fantasie hangt samen met
originaliteit, met het verrassende en onverwachte.
De emotieve functie
Boeken kunnen gevoelens aanspreken en oproepen. Spelen zo in op behoefte aan
emotioneel welbevinden. Lezers ervaren emoties door inlevingsvermogen in het verhaal,
meeleven of gevoelens t.o.v. personages. Identificatie is als de lezer de rol van een
personage als het ware overneemt. Zowel emoties van personages als situaties waarin ze
terechtkomen kunnen gevoelens oproepen. Meest direct is de inleving in ik-verhalen. Om
personages tot leven te brengen moet de auteur ze indirect typeren. Boeken kunnen: gevoel
oproepen, leven verrijken, emoties verwerken, nieuwe emoties, begrip gevoelens van
anderen, problemen en ervaringen te verwerken.
,De informatieve functie
Komt tegemoet aan de behoefte van kennis en nieuwsgierigheid. Maken kinderen wijzer en
dragen bij tot hun ontwikkeling. Leren over de wereld om hen heen en over zichzelf.
Taalverrijking.
De zingevende functie
Komt tegemoet aan de behoefte van zingeving en moreel houvast. Kunnen zin geven aan het
bestaan door te laten zien hoe personages hun leven zinvol uitbouwen. Vragen oproepen,
stof tot discussie bieden en doen nadenken over wat echt belangrijk is in het leven. Impliciet
of expliciet normen en waarden meegeven. Eigen standpunt innemen. Ook beloning/straf
bevatten een boodschap. Die wordt in kinderboeken versterkt door goed en kwaad
tegenover elkaar te zetten.
De esthetische functie
Komt tegemoet aan de behoefte aan schoonheid, aan het genieten van het mooie op
zichzelf. Het esthetische vestigt de aandacht op de woorden of de illustraties zelf, op de
manier waarop ze een inhoud vormgeven, op hun creatieve mogelijkheden. Of het
esthetisch ‘werkt’ > hangt af van mate waarin het een eenheid van vorm en inhoud bereikt.
De andere functies mogen niet te opdringerig zijn om boeken esthetisch te laten werken.
, Hoofdstuk 2: Van volwassen auteur tot jonge lezer (25-110)
In zijn eenvoudigste vorm bestaat het (literaire) communicatieproces uit zender (auteur),
boodschap (tekst) en ontvanger (lezer). Kinderboeken vergen van de auteur inleving en
aanpassing. In boeken voor jonge kinderen speelt ook de illustrator een belangrijke rol als
zender. Ook de vertaler kan als zender worden beschouwd.
Volwassenen die de boeken kopen of ze kinderen in handen geven, heten bemiddelaars.
Ouders, leerkrachten en bibliothecarissen worden ook pedagogische bemiddelaars
genoemd; zij willen kinderen in contact brengen met goede boeken die bijdragen tot de
sociale, emotionele en literaire opvoeding.
DE AUTEUR
Schrijven voor kinderen: een vak apart
Weinig auteurs schrijven voor zowel kinderen als voor volwassenen. De meesten hebben
een duidelijke voorkeur. Soms worden ook de grenzen overschreden door de lezers; boeken
die bijv. voor kinderen bedoeld zijn, worden ook veel gelezen door volwassenen.
Auteurs voor kinderboeken staan in nauw contact met hun publiek; zo blijft de kloof zo klein
mogelijk. De meeste auteurs voor kinderen combineren schrijven met een ander beroep.
Sinds de jaren 90 valt er wel meer van schrijven te leven.
De aanpassing aan de jonge lezers
Auteurs nemen veel verschillende houdingen aan bij het schrijven voor kinderen. Velen
houden bewust rekening met de wensen en mogelijkheden van de jonge lezers. Sommigen
zeggen niet bewust te denken aan hun lezers terwijl ze schrijven, maar wel bij het plannen
van het onderwerp of de sfeer tijdens de afwerking. Weer anderen beklemtonen dat ze
schrijven voor het kind in zichzelf. Meestal heeft de auteur een leeftijdsgroep en geslacht
voor ogen. Hierbij richt hij zich bewust of onbewust op het bepaald dat hij van die kinderen
heeft. Andere auteurs zien de kindertijd als voorbereiding op de volwassenheid. Anderen
leggen de nadruk op de ontwikkeling van de literaire smaak.
Hoe het schoentje past
De bewuste of onbewuste aanpassing van een auteur en uitgever aan zijn publiek kan op
verschillende vlakken duidelijk worden gemaakt.
Paratekst
- Titel en ondertitel
- Voorwoord en flaptekst
- Leeftijdsaanduiding
Vormgeving
- Formaat en omvang
- Lay-out
- Illustraties
Vertelstandpunt
- Auctoriaal verteller die de lezers bij de hand neemt of direct toespreekt
- ‘Opvoedstijl’ gekenmerkt door: retorische vragen, vragen met direct antwoord,
inclusieve wij-vorm en vertrouwelijke aansprekingen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ikoomen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.90. You're not tied to anything after your purchase.
