Summary
Samenvatting Hoofdstuk 8 Chemotherapie
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting hoofdstuk 8 uit Oncologie, handboek voor verpleegkundigen en andere hulpverleners (van Spil et al., 2013).
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
lisabijker
Content preview
Oncologie, handboek voor verpleegkundigen en anderezorgverleners
Hoofdstuk 8: Chemotherapie, P. 137-182
8.1 Inleiding
- Geneesmiddelen met cytostatisch of cytotoxisch effect op proliferende (delende) kankercellen.
Kankercellen gestopt in delingsactiviteit = cytostatisch.
Kankercellen worden gedood = cytotoxisch.
- Grijpen in op metabolisme van cellen, direct door beschadiging van DNA, indirect door
beschadiging van div. enzymsystemen.
Vooral tot uiting bij delende cellen, een niet-delende cel zal immers tijd hebben om te
herstellen.
Meeste bijwerkingen bij snel delende cellen als haren, slijmvlies maag-darmkanaal, huid,
beenmerg en gonaden.
- 1/3 deel cytostatica heeft plantaardige herkomst (deel alkaloïden = natuurlijke gifstoffen van
planten).
- Andere bereid uit schimmels (uitgang -mycine duidt daarom, mycelium = schimmeldraden).
- Cytostatica met dierlijke herkomst (Ara-C bij bepaalde vormen leukemie = Alkaloïden uit een
spons).
- Synthetische stoffen gemaakt in laboratotia (bv. cisplatine).
8.2 Cytostatica in historisch perspectief
- Eerste klinische toepassing halverwege 2e wereldoorlog.
- 1947: analoog foliumzuur ontdekt > antitumoreffect > methotrexaat ontwikkeld hieruit.
- 1957: fluoro-uracil obv natuurlijk voorkomende pyrimidine uracil.
- 1963: vinca-alkaloïden (vinblastine, vincristine, cindesine) belangrijkste cytostaticum jaren ’70
was cisplatine.
- 1964: extract van de bast van de Taxus brevifolia doodde taxaanverbinding, gekweekte
tumorcellen doodde > 30jr later werd Paclitaxel op de markt gebracht, 3jr later Docetaxel
(semisynthetische taxaanverbinding).
- Begin jaren ’60: Combincatietherapie.
8.3 Werkingsprincipe
- Meeste cytostatica grijpen in op cellulair DNA en het proces van celdeling.
- Ontplooien grote antitumoractiviteit in snel delende cellen, vooral cytotoxisch voor cellen in S-
en G2- fase.
- Weinig/geen invloed op cellen in G0-fase.
- Exacte werking verschillend per soort cytostatica.
8.4 Soorten cytostatica
Obv overeenkomsten in structuur e/o werkingsmechanismen worden cytostatica onderverdeeld in
verschillende groepen.
8.4.1 Antimetabolieten
- Verbindingen die lijken op natuurlijke bouwstenen van eiwitten & nucleïnezuren.
- Vooral in de S-fase van celdeling actief.
- Werking gevolg van remming van de daarbij benodigde enzymsystemen e/o door de incorporatie
van cytostatica in het DNA-molecuul.
1
, - Onderverdeeld in: foliumzuur-, purine- en pyrimidine-antagonisten. (purine- en pyrimidine zijn
kleinste delen van nucleotiden, de bouwstenen van nucleïnezuren).
Metothrexaat: foliumzuur-anagolon.
Gelijktijdig toedienen met geneesmiddelen met hoge eiwit binding kan toxiteit verhogen.
Zwakke zuren verminderen uitscheiding en verhogen daarmee kans op bijwerkingen.
Interactie met protonpompremmers.
Toedienen hoge dosering > alkaliseren urine om nf stoornissen door neerslag te voorkomen.
Folinezuur gegeven om toxiteit te voorkomen.
Fluoro-uracil (sFU): fluorpyrimidinen, remt na omzetting tot 5-fluordeoxyuridinemonofosfaat
(5-FdUMP) de DNA-synthese door binding aan het enzym TS.
Remming versterkt door toevoeging van prodrug 5-formyltetrahydrofolaat (= folinezuur).
IV Bijwerkingen, meest voorkomend: orale mucositis, conjunctivitis, diarree, dermatitis en
myelosuppressie.
IV Bijwerkingen, minder voorkomend: coronair-spasmen, myocardinfarct, neurologische
beelden.
Oraal: prodrugs die na opname oa worden omgezet in 5-FU (capecitabine en combinatie van
tegafur, uracil (UFT)).
Cytarabine / ARA-C: cytide-analogon.
Opgenomen in de cel > gefosforyleerd tot actieve vorm van Ara-CTP > bindt aan DNA-
polymerase (enzym noodzakelijk voor DNA-synthese).
Neemt plaats in van het normale substraat deoxycytidetrifosfaat > DNA-synthese komt tot
stilstand.
Gemcitabine: cytide-anagolon.
Metaboliet dioxycytidinefosfaat wordt ingebouwd in het zich vermenigvuldigende DNA
waardoor ketenverlenging niet mogelijk is.
Fludarabine:
Werkingmechanisme berust wrs. op remming celgroei met effecten op DNA, RNA en de
eiwitsynthese. (Remmingvan DNA-synthese speelt belangrijkste rol).
Pemetrexed: foliumzuur-analogon. (multitargeted antifolate)
Remt 3 folaatafhankelijke emzymen.
Tekort aan Vit B12 of foliumzuur verhoogt plasmaconcentraties > kan leiden tot ernstige
toxiteit (diarree, orale mucositis, myelosuppressie) > profylactisch Vit B12 en foliumzuur
gegeven.
8.4.2 Alkylerende middelen
- Bevatten een- of meer reactieve, alkylerende groepen die verbindingen aangaan met DNA-basen
waardoor cross-links ontstaan die die normale functie van het DNA verstoren.
- Vb: cyclofosfamide, ifosfamide, melfalan, chloorambucil & estramustine.
- Op grond van werkingsmechanisme worden ook nitroso-ureumverbindingen (als carmustine,
lomustine, semustine & temozolomide) tot alkylerende cytostatica gerekend:
Cyclofosfamide: geen eigen antitumoractiviteit, maar in lever omgezet in actieve
verbindingen.
Ifosfamide: lijkt in werking en bijwerkingen op cyclofosfamide.
Bij hoge dosering: toevoegen mercapto-ethaansulfonzuur (Mesna®) ter preventie
blaastoxiteit (hemmoragische cystitis).
Melfalan
Chloorambucil
Dacarbazine: DTIC
Ontleedt snel oiv licht, daarom beschermen hiertegen tijdens toedienen.
Extravasatie: ernstige huidnecrose.
Temozolomide:
In staat om bloed-hersenbarrière te passeren.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lisabijker. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
85443 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now