dit zijn de hoorcolleges uitgewerkt van het vak bewustzijnsfilosofie hoorcollege 7 t/m 12. de eerste 6 hoorcolleges komen overeen met die van voorgaande jaren, deze zijn nieuwe stof uit 2023
Fenomenaal bewustzijn: hoe het voelt om jou te zijn -> je subjectieve, persoonlijke ervaring (hoe is
het om blauw te zien)
Fenomenologie: verwijst naar hoe iemand iets ervaart
Introspectie: stilstaan bij de fenomenologie van jouw ervaring
Rapporteren: iemand anders vertelt je over de fenomenologie van hun ervaring
Probleem: hoe kan een materialistische theorie van bewustzijn, qualia/subjectieve ervaring/het
fenomenale verklaren?
Er lijkt iets te ontbreken als we een puur fysieke verklaring geven van bewustzijn, door te verwijzen
naar de werking van het fysieke brein:
Hoe verklaart een dergelijke uitleg wat het is om een aardbei te proeven
Waar komt ons subjectieve bewustzijn vandaan als ons brein onbewuste materie is
Hoe zorgt een activatie van neuronen voor de kwalitatieve aspecten van het ruiken van een
kopje koffie?
2 interpretaties van het moeilijke probleem van bewustzijn
1. De verklaringskloof is een epistemologisch probleem:
Er is een probleem met de manier waarop wij over de wereld nadenken. Een materialistische
verklaring voor het fenomenale is misschien wel mogelijk, maar wij hebben er (nog) niet de
cognitieve capaciteiten voor. De nodige kennis ontbreekt voorlopig
2. De verklaringskloof is een metafysisch probleem:
De kloof ontstaat door hoe de wereld werkelijk in elkaar zit, dat is: qualia zijn simpelweg niet
fysiek! Een materialistische theorie, die uitgaat van het feit dat alles fysiek is, zal dus nooit
qualia kunnen verklaren, want materialisme is simpelweg fout!
Chalmers: makkelijke problemen VS moeilijke problemen
Makkelijke problemen:
Problemen over bewuste mentale toestanden waarvan we perfect kunnen zeggen
wat de functie of causale rol ervan is.
We kunnen dan namelijk wetenschappelijk onderzoeken welke breinstructuren deze
functies vervullen (zogenaamde “neurale correlaten” vinden).
Vb. van een makkelijk probleem: hoe we informatie opslaan en later weer oproepen.
Moeilijke problemen:
Kunnen niet op dergelijke wijze onderzocht en opgelost worden.
Gaan over qualia of het fenomenale bewustzijn: “de roodheid van rood”, de
“pijnlijkheid van pijn”, “hoe het voelt zich iets te herinneren”, …
Het subjectieve gevoel van bewustzijn kan niet zomaar verklaard worden door te
verwijzen naar breinstructuren of ‘neurale correlaten’.
, Deze problemen zijn moeilijk aan te pakken via onze wetenschappelijke methoden.
Door dit onderscheid te maken wordt ons onderzoek van bewustzijn minder overweldigend -> door
eerst de makkelijke problemen aan te pakken, kunnen we misschien uiteindelijk ook de moeilijke
oplossen
2.argumenten tegen materialisme
1) Thomas Nagel: “what is it like to be a bat?”
Bewustzijn hebben, betekent bewuste, subjectieve ervaringen hebben. Een wezen heeft bewustzijn
als het de ervaring heeft van “hoe het is” om dat wezen te zijn
Probleem: het is precies deze “hoe het is”, of subjectieve ervaring, die niet kan beschreven worden
in een materialistische, wetenschappelijke theorie. Een dergelijke theorie kan enkel objectieve
verklaringen bieden
Voorbeeld: echolocatie -> we kunnen op wetenschappelijke wijze uitleggen hoe vleermuizen
via echolocatie de wereld verkennen. Maar we weten daarmee nog niet wat het is om een
vleermuis te zij of aan echolocatie te doen
Met andere woorden: het probleem voor materialistische benaderingen voor het fenomenale
bewustzijn is dat dat bewustzijn zelf uit de wetenschappelijke verklaring wegblijft. Het subjectieve
karakter kan niet in objectieve termen worden uitgelegd
We kunnen eigenlijk enkel iets nuttigs zeggen over ons eigen bewustzijn, en enkel in subjectieve
termen
Je kan niet weten hoe het is om een vleermuis of iemand anders te zijn.
Je kan niet uitleggen hoe blauw eruitzien aan iemand die blind geboren is.
Je kan niet uitleggen hoe het is om aardbeien te proeven aan iemand die aardbeien niet
kent.
Is Thomas Nagel´s argument problematisch voor materialisme? -> niet echt, het probleem is dat
wetenschap objectief wil zijn, en fenomenaal bewustzijn subjectief is: het subjectieve wordt altijd
weggelaten in de wetenschap
Nagel geeft zelf aan dat zijn argument niet noodzakelijke aantoont dat materialisme fout is,
maar enkel dat er een epistemologisch probleem is: we hebben (nog) niet de nodige kennis.
Nagel is zelfs een beetje optimistisch: Misschien zullen we ooit wel de nodige kennis en
concepten hebben om de geest-lichaam relatie te begrijpen.
Pre-Socratische Grieken: niet de nodige concepten om te begrijpen hoe materie eigenlijk een vorm
energie is
Een gedachte-experiment: een experiment dat wordt uitgevoerd in gedachten
Een hypothetische situatie wordt voorgesteld om de waarschijnlijkheid en de gevolgen van
een bepaald idee of een theorie te overdenken.
Daniel Dennett: “intuïtiepompen”
Een gedachte-experiment dat is opgesteld om een intuïtie op te wekken en te onthullen (en
ons eventueel in staat te stellen om via deze intuïtie een antwoord te formuleren op een
probleem of vraag)
,2) Frank Jackson: Mary de superwetenschapper (een gedachte-experiment)
Is
Frank Jackson´s gedachte-experiment problematisch voor het materialisme?
Op eerste gezicht wel: als qualia/fenomenaal bewuste ervaringen niet -materieel zijn, dan
kunnen ze nooit op materialistische wijze worden beschreven, uitgelegd, of verklaard
Niet echt: zijn argumentatie zelf is problematisch
Intuïties kunnen fout zijn
Dennet: Natuurlijk leert Mary niets nieuws, ze wist alles toch al?
, -> Jackson’s hele argument steunt op een intuïtie die niet door iedereen gedeeld
wordt! Als Mary niets nieuws leert, is materialisme niet weerlegd
Jackson stelt te hoge eisen aan de (materialistisch) theorie van bewustzijn
Jackson wil dat een theorie over bewustzijn niet enkel qualia of fenomenaal bewuste
ervaringen verklaart, maar ook dergelijke ervaringen bewerkstelligt in de persoon die
deze theorie leert
hij stelt dat de theorie over geel-ervaringen die Mary kende niet toereikend was
omdat ze Mary de geel-ervaring niet verschafte
3) David Chalmers: fenomenale zombies
Fenomenale zombies: fysiek identiek aan ons, maar zonder bewuste ervaringen of qualia
Als fenomenale zombies kunnen bestaan, dan betekent dit dat fenomenale eigenschappen
geen fysieke eigenschappen zijn
Een materialistische benadering zou daarom fenomenale eigenschappen niet kunnen
beschrijven of verklaren
Materialisme (=het idee dat alles fysiek is of supervenieert op het fysieke) is incorrect. ->
fenomenaal bewustzijn is niet materieel
Is Chamlers´ argument problematisch voor het materialisme? -> niet echt, zijn argumentatie is zelf
problematisch
wie zegt dat fenomenale zombies kunnen bestaan?
het feit dat Chalmers (of eender wie) zich kan voorstellen dat fenomenale zombies bestaan,
is geen garantie dat ze ook echt zouden kunnen bestaan
misschien is materialisme wel correct en dan zou elk wezen dat fysiek gelijk is aan ons, ook
fenomenaal bewustzijn hebben.
Chalmers veronderstelt wat hij moet bewijzen
Chalmers’ gedachte-experiment bewijst niet dat materialisme incorrect is, maar vertrekt van
de aanname dat materialisme incorrect is
Het gedachte-experiment vertrekt vanuit een dualistisch uitgangspunt: “Fenomenale
eigenschappen zijn niet-fysiek en ook niet afhankelijk van fysieke eigenschappen, want ze
kunnen ontbreken in een perfect fysieke kopie van onze wereld.”
Waarom zijn fenomenale zombies dan wel interessant?
Fenomenale zombies wekken intuïties op tegen het dualisme
de meeste mensen geloven niet dat fenomenale zombies kunnen bestaan
zelfs mensen die intuïtief eerder een dualistische positie kiezen in het lichaam-geest debat,
denken dat fenomenale zombies niet kunnen bestaan
Fenomenale zombies zijn een belangrijke uitdaging voor materialisme
een goede, materialistische theorie over bewustzijn kan verklaren waarom zombies
misschien wel voorstelbaar, maar niet mogelijk zijn
Zombie-achtige gevallen in het echte leven
Chalmers’ gedachte-experiment is misschien wat vergezocht, maar er zijn gevallen in het
echte leven die erg dicht komen bij wat Chalmers ‘zombies’ noemt! Deze zijn relevant om
over na te denken (homicidal somnambulism: moorddadig slaapwandelen, blindsight:
blindzien)
Zombie achtige gevallen:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maraklerx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.35. You're not tied to anything after your purchase.
