Samenvatting: Examenstof Tijdvak 5 Geschiedenis HAVO en VWO
4 views 0 purchase
Course
Geschiedenis
Level
HAVO
Dit is een samenvatting van tijdvak 5, de tijd van ontdekkers en hervormers. Het is samengevat uit onder andere de Feniks methode. Deze samenvatting is geschikt voor zowel HAVO als VWO en klas 4,5 en 6 kunnen hier gebruik van maken. De samenvatting bevat ook de Kenmerkende aspecten en uitleg van be...
Tijdvak 5: De tijd van ontdekkers en hervormers
Vroegmoderne tijd 1500 - 1600
Kenmerkende aspecten:
18. Het begin van de Europese overzeese expansie.
19. Het veranderende mens en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
20. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
21. De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
22. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.
5.1 Renaissance en humanisme
In de Middeleeuwen had de kerk weinig waardering voor de klassieke Oudheid → kennis
ging verloren. Door kruistochten kregen Europeanen contact met Arabische wetenschappers
→ Kennis uit klassieke oudheid bewaard en uitgebreid.
Eind van Middeleeuwen in Noord-Italië toe interesse in klassieke Oudheid toe:
■ Door handel was men welvarend, er was geld voor luxe zoals kunst
■ De kerk werd minder belangrijk, zij sloot niet aan bij de mentaliteit van de burgers
→ Grieken en Romeinen paste wel bij deze mentaliteit
■ Veel klassiek erfgoed te vinden in Italiaanse bibliotheken
→ 1453: Val van Constantinopel → Rijke burgers naar Italië en namen klassieke
denkbeelden mee.
→ Renaissance: de wedergeboorte van de klassieke oudheid
■ Grieks- en Romeinse bouwstijlen: zuilen, timpanen
■ Imitatie klassieke beelden (beelden lieten nu wel empties zien)
Homouniversalis: Persoon die actief begaafd is op diverse terreinen, zoals Leonardo Da
Vinci en Michelangelo.
In Middeleeuwen beïnvloed christelijke geloof kunstenaars en wetenschappers
→ Donkere jaren, wetenschap en ideale van Grieken en Romeinen verloren
In renaissance: kerk niet langer basis van kennis → humanisme
= Geestelijke beweging uit de 15e en 16e eeuw die zich kenmerkte door studie van de
klassieke oudheid en door zelfstandig en kritisch te denken.
→ Benadrukken de individualiteit en verstand van de mens, de mens staat centraal
→ discussiëren sociale, politieke, religieuze en morele waarde om de wereld te verbeteren
Ook de bijbel werd opnieuw georiënteerd:
➢ Erasmus: ontdekte tijdens het vertalen van de oudste overgebleven teksten talloze
vertaalfouten in de Vulgaat
Humanistisch onderzoek vernieuwde het geestelijke en fysieke mensbeeld
→ Artsen bestudeerden het menselijke lichaam adhv klassieke theorieën
, 5.2 Ontdekkers van nieuwe werelden
Handel werd steeds internationaler, rond 1450 topografische kaart rond Middellandse zee
ongeveer compleet. Het combineren van oude en nieuwe kennis verbreed het wereldbeeld
= voorstelling van de werkelijkheid van de wereld
Specerijenhandel via Italië en Arabië werd te duur → Portugal ging zelf handelen
Over land kon niet, Arabieren en Ottomanen weigerden dit → Prins Hendrik de zeevaarder
op ontdekkingsreis langs Noord-Afrikaanse kust → Portugezen bezetten Canarische en
Kaapverdische eilanden.
Kompas en astrolabium werden gebruikt voor plaatsbepaling op zee.
1488: Bartolomeus Diaz voer om zuidpunt Afrika
1498: Vasco da Gama bereikt westkust India
→ Portugezen bezetten route daarheen met factorijen = Handelspost aan een buitenlandse
kust die werd gebruikt als steunpunt voor de overzeese handel.
● Hier bevond winstgevende handel met inheemse bevolking
1492: Spanje eindigde met de reconquista, het Iberische Schiereiland was heroverd.
→ geld vrijgemaakt voor ontdekkingsreizen
Columbus meende Indië via het westen te bereiken → Portugal stemde tegen, Spanje voor
→ Caraïbisch gebied werd ontdekt, inwoners werden Indianen genoemd.
Redenen voor ontdekkingsreizen Indië
○ Geld verdienen door handel.
○ Het geloof verspreiden.
○ Uitbreiding van de macht en status van de vorst.
○ Op zoek naar avontuur en nieuwe vreemde zaken.
1494: Verdrag van Tordesillas, west = Spanje en oost = Portugal
Amerigo Vespucci verkende enkele jaren na Columbus Zuid-Amerika → Brazilië lag ten
oosten van de lijn en werd Portugees gebied.
Azteken en Inca's hadden een hoogontwikkelde cultuur en landbouw en bloeiende economie
→ trok conquistadores = Spaanse veroveraars die een groot deel van Midden- en
Zuid-Amerika onder Spaans bestuur brachten.
1519: Hernán Cortés trok Azteken gebied in wat leidde tot oorlog, na twee jaar won Spanje
1531: Francisco Pizarro veroverde het Inca-rijk
→ Spanjaarden wonen door:
○ Betere wapens
○ Indianen vormden geen eenheid
○ Indianen waren niet immuun tegen Europese ziekten
Encomienda = Systeem in Spaans-Amerika waarbij lokale indianen verplicht werken op
plantages en in mijnen. → Indianen stierven vanwege het zware werk
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller 21575V. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.94. You're not tied to anything after your purchase.
