Aardrijkskunde samenvatting systeem aarde: H1 De actieve aarde
3 views 0 purchase
Course
Aardrijkskunde
Level
VWO / Gymnasium
Book
De Geo - Aarde Systeem aarde Studieboek vwo
Dit is mijn samenvatting van hoofdstuk 1 van het boekje: Systeem aarde. Dit is een korte samenvatting en bevat de belangrijkste punten. De samenvatting is met dezelfde tekens als in het boek gemaakt, dus je kunt makkelijk terugvinden in welk stuk de informatie staat.
De inhoud is als volgende:
H1...
H1 De actieve aarde
1.1 Ontstaan en opbouw van de aarde
Het verleden van de aarde
► Aarde ongeveer 4,6 miljard jaar oud. Om ontstaan huidige landschappen te verklaren, zijn
technieken en theorieën nodig. Basis daarvoor is actualiteitsbeginsel.
● Uitgangspunt actualiteitsbeginsel: processen die we nu op aarde zien, werkten onder
gelijke omstandigheden vroeger ook zo → het heden is de sleutel tot het verleden. Geologen
kunnen dus met actualiteitsbeginsel ontstaanswijze van landschappen verklaren.
De kraamkamer van de aarde
► Zon 4,6 miljard jaar geleden ontstaan uit samentrekking van gas en stof. In nevel rond de
zon (ster) ontstonden acht planeten, waaronder planeet aarde.
● De zon + miljarden andere sterren = Melkwegstelsel = een sterrenstelsel. In heelal: talloze
sterrenstelsels.
● De aarde en zeven andere planeten draaien rond de zon en vormen ons zonnestelsel:
vier binnenplaneten uit steen: Mercurius, Venus, Aarde en Mars (Rotsplaneten ijzer en
gesteenten) en er zijn vier buitenplaneten uit gas: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus
(Gasplaneten waterstof en helium).
Tijdschalen
► De aarde is ongeveer 4,6 miljard jaar oud. Om periode te overzien, geologische tijdschaal
nodig: vroeger relatieve tijdschaal (volgorde tijdperken bekend, maar ouderdom in jaren niet)
en nu absolute tijdschaal (verdeling in tijdperken, perioden en tijdvakken met leeftijd in
miljoenen jaren).
Schillen
► Bij vorming landschappen twee eigenschappen aarde van belang: water aan
aardoppervlak en schillen (lagen) binnen in aarde. Bij schillen onderscheid in: chemische
eigenschappen (materialen) en fysische eigenschappen (hardheid).
● Aarde smolt door grote meteorietinslag. Bij afkoeling ontstonden schillen met verschillende
chemische samenstelling:
■ Binnenste schil = aardkern (5.000 - 6.000 ⁰C) = vooral ijzer
■ Middelste schil = aardmantel (2.800 - 1.800 ⁰C) = vooral magnesium en ijzer
■ Buitenste schil:
- Continentale korst (30-70 km dik) = o.a. graniet (licht gesteente)
- Oceanische korst (± 7 km dik) = basalt (zwaar gesteente)
● Een van fysische eigenschappen is hardheid. Van binnen naar buiten:
- Binnenkern = vast
- Buitenkern = vloeibaar
- Binnenmantel = vast
- Asthenosfeer = plastisch
- Lithosfeer = hard
, ● Gesteenten korst en gesteenten vaste buitenste deel mantel vormen lithosfeer (100 - 150
km dik). Twee typen korst in lithosfeer: continentale korst uit graniet en oceanische korst uit
basalt. Continent lichter dan oceaanbodem, waardoor continent hoger ligt.
● Onder lithosfeer ligt asthenosfeer = taai-vloeibaar gesteente. Platen lithosfeer glijden over
asthenosfeer: asthenosfeer onder oceanen 100 tot 200 km dik en asthenosfeer onder
continenten 100 tot 500 km dik.
Inwendige warmte
► Aarde krijgt warmte uit inwendige en uitwendige bronnen.
● Inwendige bronnen: vrijgekomen warmte bij vroegere meteorietinslagen en vrijgekomen
warmte door radioactiviteit van sommige gesteenten.
● Uitwendige bron: de zon → invloed op uitwendige processen.
1.2 Het verhaal van de gesteenten
Bouwstenen
► Lithosfeer is opgebouwd uit verschillende soorten gesteenten.
● Basisbestanddelen gesteenten:
- mineralen = verbinding die in natuur voorkomt met bepaalde chemische eigenschappen
(kristalvorm) en fysische eigenschappen (hardheid)
- organische stoffen = ontstaan uit levende organismen
Soorten gesteenten
► Drie hoofdtypen: stollingsgesteenten, sedimentgesteenten en metamorfe gesteenten.
● Stollingsgesteenten ontstaan door afkoeling en stolling van magma. Twee soorten:
- dieptegesteente = langzame stolling magma in mantel → grote kristallen, bijvoorbeeld
graniet (kenmerken graniet: witte of doorzichtige kwartskristallen, zwarte glimmers en roze
veldspaat kristallen).
- uitvloeiingsgesteente = snelle stolling lava aan aardoppervlak → zeer kleine kristallen,
bijvoorbeeld basalt (kenmerken basalt: grijszwart van kleur en er zijn met het blote oog geen
kristallen te onderscheiden).
● Sedimentgesteenten ontstaan wanneer afzettingen van bijvoorbeeld zand of klei in lagen
worden neergelegd en samengeperst. Twee soorten:
- klastische sedimentgesteenten = verharding zand of klei door druk van lagen erboven,
bijvoorbeeld zandsteen
- organische sedimentgesteenten = verharding van organisch materiaal door druk van lagen
erboven, bijvoorbeeld kalksteen
● Metamorfe gesteenten ontstaan door de verandering van de samenstelling van de
oorspronkelijk gesteente in ander gesteente door grote druk en/of hoge temperatuur bij
gebergtevorming of druk van dikke lagen erboven, bijvoorbeeld: kalksteen wordt marmer en
kleisteen wordt leisteen.
Wat een steen kan vertellen
► Gesteentekringloop = hoofdtype gesteente kan overgaan in ander hoofdtype door hitte,
druk, smelten, stollen, verwering, erosie en sedimentatie. Deze processen kosten veel tijd.
● Met gesteentekringloop kan een steen je veel vertellen over de geologische geschiedenis
van het gebied.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mayke789. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.
