Theorie van het Stadsontwerp - M. Van Acker: Samenvatting
81 views 5 purchases
Course
Theorie Van Het Stadsontwerp (2025FOWARC)
Institution
Universiteit Antwerpen (UA)
Deze samenvatting betreft notities uit de hoorcolleges van het vak Theorie van het Stadsontwerp uit de 2e Master Architectuur. Gedoceerd door Maarten Van Acker.
Gebaseerd op de lessen en powerpoints.
Theorie van het stadsontwerp Maarten Van Acker, 1 MA AR
1. Case Kempen ________________________________________________________________ 3
1.1. Kempens Heidenlandschap voor 1840
1.2. Kanaliseren & koloniseren Kempen – 1838-1900
1.2.1. Van ‘terra incognita’ naar ‘site aedificandum’
1.2.2. Een wijdverspreid & fijnvertakt netwerk
1.2.3. Kolonies als urbanisatiemodel
1.2.3.1. Eerste kolonie in Lommel
1.2.4. Landschappelijke impact
1.3. Tweede leven kempische kanalen – 1879-1914
1.4. Endogene trajecten naar nationale industrie – 1894-1914
1.5. Kempens zwarte goud – 1901-1939
1.6. Infrastructuur entert verstedelijking – 1962-1965
1.7. Re-mining Midden-Limburg
2. Case Antwerpen _____________________________________________________________ 8
2.1. Geschiedenis van het ringlandschap
2.2. Over de ring
2.3. Ring scaping: stedenbouwkundige & landschappelijke ontwerpconcepten
2.3.1. Conductor
2.3.2. Infrastructure
2.3.3. Artefact
2.3.4. Testspace
2.3.5. Soft infrastructure
2.4. Metabolisme van Antwerpen: stad van stromen
3. Nieuwe patronen ___________________________________________________________ 17
3.1. Op zoek naar patronen in de stedenbouwgeschiedenis
3.2. Kevin Lynch – The image of the city
3.3. Christopher Alexander – A pattern language
3.4. Philippe Panerai & Jean Castex – Elements d’analyse urbaine
3.5. Maar … Cedric Prica – City as an egg
3.6. Carsten-Juel Christiansen – Monument and Niche
3.7. Stefano Boeri – Eclectric Atlases
3.8. Willem-Jan Neutelings – Tapijtmetropool
3.9. MVRDV – Farmax
3.10. Marcel Smets – Grid, casco, clearing and montage
3.11. Xavier de Geyter – After Sprawl
4. Collectieve ruimte ___________________________________________________________ 25
4.1. Theoretische kader
4.1.1. Urbs – publieke ruimte als systeemvereiste
4.1.2. Civitas – publieke ruimte als gemeenschapsruimte
4.2. Ontwerpambitie
4.2.1. Publieke karakter & functie van de publieke ruimte garanderen
4.2.2. Wisselwerking tss nieuw publieke ruimte & bestaande ruimtelijke context activeren
4.2.3. Tijd: streven naar een publieke ruimte met hoge toekomstwaarde
4.2.4. Omgaan met hedendaagse maatschappelijke uitdagingen
4.3. Angst & ruimte
4.4. Beweegvriendelijke stad
,5. Geïntegreerd ontwerpen _____________________________________________________ 30
5.1. Stationsomgevingen
5.1.1. Intermodality – verschillende soorten mobiliteit
5.1.2. Embedding - barrières
5.1.3. Reload – programma van de omgeving
5.1.4. Publieke ruimte
5.1.5. Artefact – stationsgebouw zelf
5.1.6. Synopsis
5.2. Passages
5.2.1. Verbindingen - links
5.2.2. Plekken - places
5.2.3. Transitie - transition
,1/ Case Kempen
Grenzen van de Kempen zijn vaag trotse kempenaars door de bijzondere geschiedenis
Bestond uit veel heide en bosgronden moeilijk bewerkbare gronden
vernevelde en uitgespreide verstedelijking veel lintbebouwing
1.1 Kempens heidelandschap <1840
natuurlijke Kempense landschap
verandert in 20e eeuw in een vd meest
geïndustrialiseerde regio’s in België
zandelijk landschap met naaldbomen
= woeste grond
Kempen = campus = streek v velden
o Weinig te zien hoopjes
zand en enkele kerken
o Kerken: pogingen om te
cultiveren
Bijna gn bebouwing of mensen
Verstedelijkingspatroon is wanordelijk
(diffuse rasterstad)
Leegheid w in stand gehouden: BE net
onafhankelijk Kempen vormt buffer
tegen NL
o Weinig wegen aangelegd uit
schrik voor NL leger
1e stedenbouwkundige ontwikkelingen z
militair gericht op isolement
o Kunstenaars, militair, etc
o Militaire basis v Leopoldsburg: 1 vd weinige plekken waar authentieke Kempen te vinden zijn
1.2 Kanaliseren en koloniseren Kempen – 1838-1900
Lang vr oprichting BE: wou kanalen dr Kempen vr transport
o Napoleon Bonaparte: kanaal als verbinding tss Schelde & Maas nt gekomen
1.2.1 Van ‘terra incognita’ naar ‘site aedificandum’
Eerste helft 19e eeuw: landbouwoogsten mislukken landbouwcrisis
o tijdens een exponentiele bevolkingsgroei dreiging acute hongersnood
o idee: Kempen gebruiken voor landbouw werk voor W- & O-Vlaamse boeren
Landbouw nt onmogelijk reeds kleine boertjes die soms toch landbouwgrond vd zandgrond
konden maken dr water & meststoffen
Water nodig, mr gn rivieren
Ontwikkeling Kempen mislukte dr gebrek aan transportinfrastructuur
1.2.2 Een wijdverspreid & fijnvertakt netwerk
Kempens ontginningsproject
plan uittekenen vr valorisatie v/d Kempen alleen haalbaar op
regionale schaal + kanalisatieproject nodig
Kanaal: voor transport én als waterbassin om over landbouwpercelen
te laten vloeien
Meer vertakkingen/armen & kunstmatige vloeiweiden tot i/d uithoeken
o Grasteelt mogelijk veeteelt mest om heide om te zetten tot landbouwgrond
, Kanalen rondom Kempense plateauhoogvlakte anders veel sluizen
nodig
1e fase: te smalle kanalen (waren vooral vr de ontginning)
2e fase: transport ook belangrijk (vervoer mest & landbouwoverschotten)
Vb. Lommel: kanaaltjes nu nog zichtbaar wouden naast kanalen
bevolking/boeren gaan huisvesten vanuit stedenbouwkundig aspect
1.2.3 Kolonies als urbanisatiemodel
Reeds gebruikt in Europa in 18e eeuw
mensen tegen hun wil te huisvesten, moesten ook velden bewerken
Stichting versch kolonies (Wortel, Merksplas, Hoogstraten)
Kolonie: model v aaneenschakeling kleinere boerderijen langs kanalen met
gemeenschapsvoorzieningen
o soort voorbeeldondernemingen hoopten dat privé & andere
boeren geïnspireerd zouden raken (pilootproject)
1.2.3.1 Eerste kolonie in Lommel
reclame om vrijwillige arbeiders te lokken
Waternetwerk en wegennetwerk werd vastgelegd
2x10 boerderijen aan beide zijden begrensd dr weg
Landbouwkavels met 5ha eigen grond
Gemeenschapsvoorzieningen langs centrale weg
o Kerk, pastorie & school
1.2.4 Landschappelijke impact
Ontginningswet 1847: iedereen die stuk grond v gemeente wil kopen om
te bewerken, moet daartoe in staat zijn commons w geprivatiseerd
o Voorwaarde; grond bewerken (landbouw) én coniferenhout aanplanten (enorme vraag nr
hout vr mijnen)
Landbouw moeilijk massaal bomen planten om te verkopen aan Waalse industrie/mijnen
o Heel kempische regio w bebost volgens strakke rasters nu nog bomenrijen langs
kanalen
Grootschalige ontginningsproject nt succesvol slechts 10% v voorzien ha vloeiweiden gerealiseerd
Alles liep fout: ziektes, mislukte oogst, nt genoeg water in kanalen, meer winst uit hout,…
Privé-eigenaars wel enthousiast om Kempen te gaan ontwikkelen kanaal armatuur v verdere
ontwikkeling
Ingenieur Van Schendel: idee: gigantisch netwerk v kanalen met grid v
wegen
o Sociaal beloningsmodel: kanalen en wegen bakenen blokken af
boeren met grootste opbrengsten mochten volgende blok
ontwikkelen/opzichter
o Nooit gerealiseerdkomen
1.3 Tweede leven kempense kanalen – 1879-1914
Yzeren Ryn = spoorweg dwars dr BE om Duitse Ruhrgebied &
haven v Antw te verbinden
België 1e vasteland om spoorweg te implementeren
Industrie krijgen naar Kempen dr spoorwegen
D wil ook snelle verbindingen nr Noordzee
Er was al spoorweg in BE nr D maar i/h Zuiden
o Mechelen-Luik (veel kronkels & omwegen dr
topografie vertraging)
NL wou gn spoorweg dr hun grondgebied (was kortste weg)
Elk dorp wou aansluiting
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller aex123. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.58. You're not tied to anything after your purchase.
