Kenmerkende aspecten:
Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
Omstreeks 1485 schilderde Sandro Botticelli de geboorte van Venus, de Romeinse godin
van de liefde. Botticelli maakte het schilderij voor de Medici, de familie die in de stadstaat
Florence die in de stadstaat Florence dienst uitmaakte. De Medici en hun kunstenaars
kregen een nieuw mens- en wereldbeeld. In de middeleeuwen werd de mens gezien als
slecht en zondig. De elites in Florence zagen de wereld ook als gods schepping, maar zij
genoten van de schoonheid ervan.
De Italiaanse kunstenaars bestudeerden het klassieke erfgoed. Ze probeerden de klassieke
kunst te evenaren en te overtreffen. Met het resultaat waren ze zo tevreden dat ze vonden
dat er een nieuwe tijd was aangebroken, de tijd van de renaissance. Ze meenden dat ze de
grootheid van de oudheid deden herleven.
De grote bouwmeester van de vroege renaissance was Filippo Brunelleschi. Hij gebruikte
elementen van de klassieke vormentaal (zuilen, ronde bogen, kroonlijsten etc.) en zorgde er
zo voor dat er een nieuwe architectuurstijl ontstond. Deze stijl leek op die van de oudheid,
maar was lichter en gracieuzer.
Brunelleschi was ook de ontdekker van het perspectief. Ook hier was hij geïnspireerd door
kunstenaars uit de oudheid, die in staat waren geweest een illusie van diepte te scheppen.
Maar ook hier verbeterde hij de oudheid. De ontdekking van het perspectief droeg bij aan
een vernieuwing in de schilderkunst. Op platte tweedimensionale vlakken maakten
renaissanceschilders realistische, schijnbaar driedimensionale afbeeldingen.
Ook de beeldhouwers van de renaissance bestudeerden klassieke voorbeelden. Daarnaast
onderzochten ze anatomie, houdingen en gezichtsuitdrukkingen van mensen om
personages levensecht te kunnen uitbeelden. Een hoogtepunt hiervan werd het werk van
Michelangelo.
Het idee dat ze een betere versie van de natuur creëerden, maakte dat beeldhouwers en
schilders niet meer werden gezien als ambachtslieden, maar als kunstenaars die boven
gewone mensen verheven waren.
Geleerden richtten zich eveneens op de studie van de oudheid. Schrijvers en denkers zagen
klassieke auteurs zoals Cicero als voorbeelden en geestverwanten. Ze noemden zichzelf
humanisten.
Klassieke teksten waren in de middeleeuwen bewaard en overgeschreven door monniken,
maar zij hadden bij dat kopiëren fouten gemaakt doordat ze weinig begrepen van de
klassieke denkwereld. Humanisten bestudeerden de teksten kritisch om de oorspronkelijke
betekenis te doorgronden en te herstellen. Ook gingen ze op zoek naar verloren teksten, die
ze veel terug vonden op kloosters en andere plekken. Daarnaast kwamen klassieke Griekse
teksten naar Italië doordat ze na de turkse verovering van Constantinopel in 1453 door
geleerden werden meegenomen.
De humanisten gebruikten de klassieke teksten ook voor onderwijs en opvoeding. Studie
van de klassieken zou leerlingen helpen zich efficiënt en elegant uit te drukken en
verstandige en beschaafde mensen te worden. Zo ontstond in Italië een nieuw type
, onderwijs dat was gericht op de geesteswetenschappen: de humaniora. De verspreiding van
dit onderwijs werd sterk bevorderd door de boekdrukkunst. Voortaan behoorde het lezen van
klassieke teksten tot de opvoeding van de rijke burgerij in Europa.
In de 16e eeuw werd de renaissance over Europa verspreid. Het humanisme ontwikkelde
zich ten noorden van de Alpen wel anders dan in Italië. De landen daar hadden nauwelijks
een klassiek verleden. Het humanisme richtte zich er niet op de klassieke oudheid, maar op
de wedergeboorte van het oorspronkelijke christendom.
De belangrijkste vertegenwoordiger van dit christelijk humanisme was de monnik Erasmus
van Rotterdam. Om het christendom te zuiveren vertaalde Erasmus het nieuwe testament uit
oude Griekse handschriften. Hij constateerde toen dat de bijbel die de kerk gebruikte vol
fouten zat.
De humanisten hielden zich niet bezig met natuurwetenschappen. Toch was hun kritisch
onderzoek van klassieke teksten voor de natuurwetenschappen van belang. Voor hun
kennis van de natuur baseerden de middeleeuwers zich op teksten van Aristoteles en
andere klassieke filosofen. De humanisten ontdekten dat ook in die teksten fouten geslopen
waren.
Renaissancekunstenaars hadden wel belangstelling voor de natuur, die ze immers zo
perfect mogelijk wilden uitbeelden. Zo sneed Leonardo da Vinci in lijken om te zien hoe het
menselijk lichaam in elkaar zat. Dit soort observerend onderzoek was een voorbeeld van de
nieuwe wetenschappelijke belangstelling die begon te ontstaan.
Begrippen:
Erfgoed: nalatenschap
Humanist: geleerde die vanaf omstreeks 1500 klassieke teksten bestudeerde
Mens- en wereldbeeld: kijk op het leven van mensen en de wereld om hen heen
Renaissance: vernieuwing van de Europese cultuur vanaf omstreeks 1500 met een
herboren belangstelling voor de klassieke cultuur.
§5.2 De Europese expansie
Kenmerkend aspect:
het begin van de Europese overzeese expansie
Portugal veroverde in 1415 de Marokkaanse havenstad Ceuta. Het was een belangrijk
moment. Vanuit Ceuta hadden islamitische strijders 700 jaar eerder Spanje en Portugal
grotendeels veroverd. De christenen hadden sinds de 11e eeuw bijna alles heroverd. Dit
was het begin van een lange reeks activiteiten van Europeanen buiten Europa die de
Europese expansie wordt genoemd. Portugezen trokken met hun schepen langs de
Afrikaanse westkust naar het zuiden. Dit deden ze met de doelen goud en grondgebied.
Portugal probeerde de Canarische eilanden te veroveren, maar ze bleven Spaans. Toch
kwamen de Portugezen met hun ontdekkingsreizen steeds verder naar het zuiden.
Omstreeks 1450 passeerden de Portugezen na vele mislukte pogingen Kaap Bojador. Om
naar het zuiden te komen moesten ze de oceaan op. Ze voeren om West-Afrika heen en
vonden de herkomst van goud in Ghana en andere landen aan de Goudkust.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lynnmestrom. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.39. You're not tied to anything after your purchase.
