Geschiedeniswerkplaats / tweede fase havo historisch overzicht / deel Handboek
Volledige uitgebreide samenvatting van Geschiedenis tijdvak 9. Hierin wordt elk aspect van elke paragraaf behandeld in een structureel overzicht . Ook dn extra informatie die niet in je boek staat, maar zeker belangrijk is om te weten. Met dit document beschik je over alle informatie die je moet we...
Hoofdstuk 9: De tijd van wereldoorlogen
9.1 De eerste wereldoorlog
Kenmerkende aspecten:
- Het voeren van twee wereldoorlogen.
- Verwoestingen door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van burgers bij de oorlog.
Oorzaken van de Eerste Wereldoorlog:
1. Veranderende machtsverhoudingen.
- Wapenwedloop: Race om de beste en meeste wapens te krijgen.
- Modern Imperialisme: Veel Europese landen in de 19e eeuw druk bezig geweest met
zoveel mogelijk koloniën stichten in Afrika en Azië. Overzeese gebieden leverden niet alleen
goedkope grondstoffen voor de industrie op, maar gaven landen ook status en macht.
Duitsland, dat pas ontstaan is in 1871, wilde meedoen aan deze wedloop om koloniën en
streefde zo ook naar machtsuitbreiding in Europa. De Britten waren daardoor bang dat
Duitsland de positie van hun Britse Rijk zou aantasten
Deze spanningen hadden dus te maken met de veranderende machtsverhoudingen als gevolg
van de industrialisatie en het modern imperialisme.
2. Nationalisme (het ophemelen van de eigen natie) en Onderling Wantrouwen:
- Revanchegedachte bij Frankrijk: Duitsland had in de oorlog van 1870-1871 Elzas-
Lotharingen afgepakt.
- Rusland voelde dat het zwakker werd en wilde meer macht buiten de landsgrenzen.
- GB voelde de hete adem van Duitsland en wilde koste wat het kost de sterkste blijven.
- Duitsland voelde zich omsingeld door Frankrijk en Rusland en wilde zijn macht laat
gelden.
- Oostenrijk voelde zich bedreigd, omdat Rusland de landen op de Balkan rondom
Oostenrijk steunde.
3. Militarisme: Verheerlijking van alles wat met het leger te maken heeft.
Oorlog werd in die tijd gezien als een middel dat ingezet kon worden op spanningen uit de
lucht te nemen. Het was eerder een vorm van buitenlandse politiek en werd niet koste wat het
kost vermeden. De ernst van een oorlog werd onderschat.
Problemen, zo was de gedachte, kon je ook oplossen door te vechten. Veel geld werd daarom
besteed aan het produceren van wapens, waaronder oorlogsschepen en het opbouwen van een
goed getraind leger. De onderlinge concurrentiestrijd mondde uit in een heuse wapenwedloop.
Bij een oorlog was snelheid belangrijk, aarzeling zou fataal zijn.
4. Bondgenoten (Er bleef wantrouwen)
Centralen (Triplle Alliantie) : Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië (Tot 1914)
- Begon als Tweebond in 1879.
- In 1882 voegt Italië zich hierbij
,Geallieerden (Triplle Entente) : Frankrijk, Rusland, Engeland en Italië (Vanaf 1915)
- Groot-Brittannië isoleerde zich in de 19e eeuw van het Europese toneel. Ze hielden zich
bezig met binnenlandse zaken en uitbreiding in de wereld. Schrikt van de nieuwe Duitse
dreiging.
- Frankrijk is verzwakt door 1870 en zoekt bondgenoot tegen de nieuwe dreiging.
- Rusland: Keizerbond klapt. Rusland raakt zijn sterke positie kwijt. Nauwelijks
industrialisatie. Zoekt bondgenoot tegen sterker wordende Duitsland.
Italië zich door een ruzie over grondgebied in Istrië en Tirol niet meer thuis voelde in
het bondgenootschap. > Turkije neemt plek in van Italië bij centralen.
De bondgenoten beloofden elkaar steun als één van hen werd aangevallen.
5. Spanningen op de Balkan (de landen in Oost-Europa):
- Zwakte Ottomaanse rijk
- Agressief nationalisme van kleine landen als Servië, Bulgarije, Griekenland
- Betrokkenheid van Oostenrijk en Rusland
- Balkanoorlogen in 1912 en 1913 met veel wreedheid
West-Europeanen schrokken erg van dit geweld, maar geloofden dat dit geweld ook alleen in
de Balkan zou blijven. In 1914 bleek dit niet waar.
- Sociaal-Darwinisme: Sterken zouden oorlog overleven, zwakken niet was iets goeds
- Politieke fouten Carte Blanche/Blanco cheque
Aanleiding: Moord op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand (28 juni 1914) van het
Oostenrijks-Hongaarse (Habsburgse) rijk. Dader was lid van een terreurgroep uit Servië.
De moord werd gepleegd in een voormalig-deel van het Oostenrijkse rijk, Bosnië. Omdat
Servië aanspraak had om Bosnië in te nemen, wilden zij de Servische bevolking die in Bosnië
woonden, opstoken om Bosnië in te nemen.
Na de aanslag op de kroonprins bleef het enkele weken stil tussen op het Europese vasteland.
Maar ondertussen zit Oostenrijk-Hongarije niet stil. Wat zouden ze aan het doen zijn?
Oostenrijk-Hongarije en Duitsland hebben veelvuldig topoverleg.
6 juli 1914: Duitsland geeft een blanco cheque aan Oostenrijk-Hongarije. Wat houdt dat in?
Een blanco cheque is letterlijk een cheque waarop enkel een handtekening staat van de gever
en verder alles blanco is gelaten. Degene die dit krijgt kan het zelf invullen en innen.
Figuurlijk betekent een blanco cheque een steunbetuiging bij voorbaat aan een ander. "Ik
zal jou steunen wat je ook doet en wat de consequenties ook zijn."
Nadat Duitsland Oostenrijk voorwaardelijk steun had gegeven, Op 23 juli komt O-H met z’n
eisen aan Servië; Juli-Ultimatum. Er werd geëist dat Servië de verantwoordelijk voor de
aanslag op zich zou nemen en Oostenrijkse politieagenten op haar grondgebied zou toestaan
,die de moord konden onderzoeken. Servië accepteerde de eisen, maar stond geen Oostenrijkse
politieagenten op haar territorium toe. Ze wilden het zelf onderzoeken.
Gevolg: 28 juli 1914 (maand later): Oostenrijk-Hongarije verklaarde de oorlog aan Servië.
- Rusland mobiliseerde zijn leger, waarna Duitsland Rusland de oorlog verklaarde. (1 aug)
- Ook Frankrijk mobiliseerde, waarna Duitsland Frankrijk de oorlog verklaarde. (3 aug)
- Groot-Brittannië verklaarde Duitsland de oorlog, omdat:
Schlieffenplan van Duitsland:
Duitsland begon de oorlog met het Schlieffenplan: eerst Frankrijk uitschakelen, daarna
afrekenen met Rusland.
Doel: Overrompeling van Frankrijk. Oftewel zo snel aanvallen dat Frankrijk nauwelijks tijd
had zich te verdedigen.
Waarom? Om te voorkomen dat ze Rusland een tweede front kregen en zo op twee fronten
oorlog kregen en dus de manschappen moesten verdelen over twee plekken.
Waarom eerst Frankrijk ipv Rusland? De Duitsers gingen er vanuit dat Rusland 6 weken
nodig had om zijn leger te mobiliseren.
- Probleem 1: De Belgen bieden meer weerstand dan verwacht + Engeland steunt België door
verdrag met soldaten. Duitsers veel tijd nodig in Frankrijk + legers werken niet goed samen.
- Probleem 2: De Russen zijn sneller dan verwacht klaar voor de oorlog en vallen aan. Het
Duitse leger moet nu op twee fronten vechten.
> Van blitzkrieg (bliksemoorlog) naar sitzkrieg (loopgravenoorlog)
Het was dus een verrassingsaanval op Frankrijk Ging ook door België en Nederland, die
neutraal waren Op het laatste moment ging het niet meer door NL, omdat die belangrijk was
voor de handel Door de opmars door België verklaarde GB dus Duitsland de oorlog.
Wereldoorlog: oorlog waarbij meerdere continenten en kolonies meedoen.
De eerste wereldoorlog was een wereldoorlog, omdat:
- Er werd gevochten in Afrika, het Midden-Oosten en Oost-Azië (kolonies)
- Vanaf 1917 vochten de VS aan de kant van de Geallieerden mee.
Verloop van de oorlog:
- Verloop westfront West-Vlaanderen en Noord-Frankrijk Loopgravenoorlog bleef bijna
4 jaar vastliggen.
- Verloop oostfront Centralen vochten tegen Rusland Duitsland nam steeds een stukje
verder in bij Rusland Rusland verwoestte alles wat het achterliet, zo had Duitsland daar niks
meer aan 1917 stortte Rusland in Tsaar trad af Lenin greep de macht in Rusland met de
communisten. > Rusland had het heel druk in eigen land en had geen tijd meer voor de oorlog
> In ruil voor grote stukken grondgebied sloot Lenin in maart 1918 vrede met Duitsland met
, vrede van Brest-Litovsk. Gevolg: ongeveer een miljoen Duitse soldaten komen naar het
Westfront.
- Verder westfront Duitse troepen trokken van oost naar west Ze behaalde flink
terreinwinst In Augustus gingen geallieerden in tegenaanval,
2 voordelen: Tanks en VS vocht mee. Oostenrijk-Hongarije stortte in. in Duitsland
kwamen arbeiders en matrozen in opstand Keizer vluchtte naar NL 11-11-1918 ging een
wapenstilstand in.
Deelname VS:
In 1915 was de Amerikaanse Lusitania (schip) al getorpedeerd. Eind 1917 komen de
Amerikanen en (met hen) de Spaanse griep naar Europa. Begin 1918 nemen de VS deel aan
de gevechten.
DIRECTE OORZAAK, ofwel de aanleiding:
- Duits telegram (Zimmermann) aan Mexico om oorlog in Amerika uit te lokken.
INDIRECTE OORZAKEN:
- 1917 Duitsers kondigen onbeperkte duikbotenoorlog af. Amerikaanse schepen en passagiers
op andere schepen geraakt (al vanaf 1915 Lusitania).
- Ideologie: To make the world safe for democracy (Wilson doorbreekt het Amerikaanse
isolationisme, (de politieke neiging van een volk of natie om zichzelf van de wereld buiten
hen af te wenden))
- Geld/wapenlobby: grote leningen van Amerika gegeven door wapenindustrie zouden
verloren gaan als de geallieerden zouden verliezen.
Wapens:
De vernietigingskracht van de wapens was enorm toegenomen door de industrialisatie.
- Tank: Nieuw wapen dat Britten hadden ontwikkeld
- Prikkeldraad en Mijnvelden en Mitrailleurs: Werd gebruikt in loopgraven bijvoorbeeld bij
de Somme, Generaals dachten dat de vijand voldoende was afgezwakt. Soldaten moesten
loopgraven bestormen. Veel doden.
- Gifgas: Ingezet door de Duitsers in 1915. Snel daarna hadden geallieerden ook gifgas.
- Onderzeeër: 1917 begon Duitsland daarmee Enkele Amerikaanse schepen werden ook
getroffen > VS verklaarde Duitsland de oorlog.
- Vlammenwerper
- Eigenlijk had de verdedigende partij altijd het voordeel vanuit de loopgraven.
De oorlog was gruwelijk door:
- Het enorm aantal doden door de massavernietigingswapens.
- De lange tijd dat het duurde, continu schoten > mensen houden psychische klachten over.
Je bereidde je altijd voor op de vorige oorlog. Echter was de situatie zo drastisch veranderd
dat deze tactiek alleen maar in het nadeel werkte van de aanvallende partij.
Gevolg: De legerleiding hield vast aan de oude tactiek met miljoenen doden tot gevolg
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller semvandermeer. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.82. You're not tied to anything after your purchase.
