Summary
Samenvatting praktisch Staatsrecht
- Course
- Institution
- Book
Volledige samenvatting van het vak Staatsrecht. Bijhorend boek: praktisch Staatsrecht.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
MaudJansen
Content preview
Samenvatting StaatsrechtHoofdstuk 1 De Nederlandse staat en zijn bewoners
1.1 De Nederlandse Staat
1.1.1 Kenmerken van de staat
We spreken van een staat als het de volgende vereisten heeft:
- Een afgebakend grondgebied
- Een gemeenschap
- Hoogste gezag
Grondgebied: Het grondgebied van een staat, het territorium, kent grenzen die soms na talloze
oorlogen tot stand zijn gekomen en in een verdrag met buurlanden zijn vastgelegd. De grens tussen
Nederland en Duitsland is in 1815 vastgelegd. Een brede strook zeewater behoort ook tot het
grondgebied van de staat. Ook het luchtruim boven het land en de territoriale zone horen bij het
grondgebied van de staat.
Gemeenschap: De gemeenschap wordt gevormd door mensen die daartoe behoren vanwege hun
afstamming of die op eigen verzoek de nationaliteit van de staat hebben verkregen.
Gezag: De staat heeft exclusieve zeggenschap op en over zijn gehele grondgebied. Om te voorkomen
dat burgers voor eigen rechter gaan spelen, mag alleen het hoogste gezag van de staat geweld
gebruiken. ( Geweldsmonopolie).
Het begrip staat kan in twee betekenissen worden gebruikt. Hier kan een land mee worden
aangeduid, wat wil zeggen het grondgebied met de bevolking van de staat. Tegelijkertijd wordt met
staat ook het gezag bedoeld, oftewel de overheid.
De staat kan in beide betekenissen worden beschouwd als een zelfstandige en ondeelbare eenheid.
Oftewel de staat is soeverein. De Nederlandse staat is een rechtspersoon naar burgerlijk recht. Dit
betekent dat de staat net als een persoon, zelfstandig drager is van rechten en plichten en als
staatsmacht kan optreden in het juridische verkeer binnen Nederland en in contact met andere
staten. Zij erkennen de Nederlandse staat en moeten het zelfbeschikkingsrecht van Nederland
binnen zijn eigen staat en over zijn eigen staataangelegenheden respecteren.
Erkenning van een staat door andere staten wordt wel als vierde kenmerkend element van een staat
beschouwd.
Het is echter moeilijk als een staat niet door alle andere staten als staat wordt erkend.
De staat (overheid) zorgt voor bescherming van burgers door de landsgrenzen te verdedigen en de
orde te handhaven. Daarnaast zorgt de overheid ervoor dat het algemeen belang wordt gediend. Dit
kan worden omschreven als datgene wat in het belang is van de meeste burgers en van de staat als
geheel.
De overheid vervult haar taken door als wetgever op te treden, door de staat te besturen en door
middel van rechtspraak. Het hoogste gezag in Nederland is gespreid over verschillende organen van
de staat.
De Latijnse term voor publieke zaak is res publica. Het recht dat hierop betrekking heeft, heet
daarom van oudsher publiekrecht, in tegenstelling tot het hiervoor genoemde burgerlijk recht dat
de juridische verhoudingen tussen (rechts)personen regelt. In Nederland wordt het publiekrecht
onderverdeeld in staatsrecht, het bestuursrecht en het strafrecht. Het staatsrecht betreft de manier
,waarop de inrichting van de staat en het optreden van de overheid zijn georganiseerd, daarbij de
grondrechten van burgers. Het bestuursrecht heeft betrekking op de wijze waarop de overheid de
samenleving bestuurt. Het strafrecht regelt de vervolging en bestraffing van (rechts)personen.
Hoofdlijnen van het staatsrecht:
- Inrichting van de staat en verdeling van bevoegdheden
- Handhaving individuele vrijheden van de burger
- Rechtspraak en rechtsbescherming tegen de overheid
- Totstandkoming, gelding en handhaving van het recht
1.1.2 Het koninkrijk der Nederlanden
De basis van het Koninkrijk der Nederlanden is in de 17 e eeuw gelegd. De Nederlandse koloniën
waren: Nederlands-Indië, Suriname en de 6 eilanden van de Nederlandse Antillen.
Indonesië en Suriname hebben zich in rescpectievelijk 1945 en 1975 van het Koninkrijk losgemaakt
en zijn onafhankelijke staten geworden.
Arube is in 1986 ook een zelfstandige staat geworden, maar heeft verklaard bij het te willen blijven
horen. Het koninkrijk der Nederlanden was vanaf dat moment een staatsrechtelijk
samenwerkingsverband tussen 3 landen: Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba met zijn
status aparte.
Op 15 december 2008 hebben Nederland en zijn staatsrechtelijke partners een akkoord gesloten
voer nieuwe staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden.
De Nederlandse Antillen zijn op 10 oktober 2010 opgeheven.
Curacao en Sint Maarten zijn, net als Aruba, zelfstandige staten binnen het Koninkrijk geworden.
Bonaire, Sint Eustatius en Saba (BES-eilanden) hebben de status van openbaar lichaam.
Het statuut is een staatsregeling waarin afspraken zijn vastgelegd over de onderlinge verhoudingen
in het Koninkrijk en de samenwerking. Wetten die van toepassing zijn in het gehele Koninkrijk heten
rijkswetten.
De overzeese delen van het Koninkrijk der Nederlanden hebben samen ongeveer evenveel inwoners
als de stad Utrecht. Daarom heeft de Nederlandse overheid dan ook feitelijk de grootste stem in het
Koninkrijk.
Aruba, Curacao en Sint Maarten hebben net als Nederland een eigen bestuur (regering), wetgever en
rechterlijke macht.
1.2 Nederlanders en vreemdelingen
1.2.1 Nederlanderschap
Burgers die tot het Koninkrijk der Nederlanden behoren, hebben de Nederlandse nationaliteit. Zij
bezitten het Nederlanderschap. Dit heeft een aantal juridische consequenties. De rechtsgevolgen
hiervan zijn:
- Nederlanders hebben vrije toegang tot Nederland en mogen hier vrij verblijven. Dit is een
ongeschreven regel.
- Het Nederlandse Wetboek van Strafrecht is ook van toepassing op Nederlanders die buiten
het territorium van het Koninkrijk bepaalde misdrijven hebben gepleegd. Deze wet heeft een
exterritoriale werking.
- De Nederlander die in het buitenland gevangen wordt genomen, geniet diplomatieke
bescherming. Dit betekent dat vertegenwoordigers van Nederland zich ervoor zullen inzetten
, dat hij door de buitenlandse staat goed wordt behandeld. En proberen ook dat zij hun straf
in Nederland mogen uitzitten.
- Nederlanders worden niet aan andere staten uitgeleverd, als niet zeker is dat zij na hun
veroordeling hun straf mogen uitzitten in Nederland. (art 4 Uitleveringswet)
- Art 4 Gw geeft Nederlanders het recht om onder anderen de leden van de Tweede Kamer, de
volksvertegenwoordiging, te kiezen. Ook kunnen Nederlanders zelf gekozen worden als
Kamerlid. (passief kiesrecht)
- Sommige openbare functies kunnen alleen door Nederlanders worden vervuld. Dit geldt voor
burgemeester en die van rechter. En de vertrouwensfunctie van ambtenaar.
- Nederlanders kunnen aanspraak maken op voorzieningen of uitkeringen zoals bijstand,
kinderbijslag en huurtoeslag.
Een vreemdeling heeft deze rechten niet. Hij/zij mag alleen gebruiken maken van de aanspraak op
voorzieningen als hij rechtmatig in Nederland verblijft. Een vreemdeling is volgens art 1 lid 1 Rijkswet
op het Nederlanderschap. (RWN)
Het Nederlanderschap wordt allereerst doorgegeven door de ouders. Dit geldt ook voor kinderen van
de derde generatie. Dit zijn kinderen van wie de niet-Nederlandse ouders in het Koninkrijk zijn
geboren uit hier woonachtige vreemdelingen. Ook minderjarige die geadopteerd worden door een
Nederlander krijgen de Nederlandse nationaliteit.
Vreemdelingen die voldoen aan de voorwaarden in art 6 RWN kunnen het Nederlanderschap
verkrijgen door optie. De vreemdeling legt op het gemeentehuis in zijn woonplaats een zogeheten
optieverklaring af die na onderzoek door de burgemeester kan worden bevestigd. Een vreemdeling
die niet voor optie in aanmerking komt kan een verzoek tot naturalisatie indienen bij de immigratie-
en naturalisatiedienst (IND) die na onderzoek kan instemmen met het verzoek (art 7 RWN). De
vreemdeling moet in een naturalisatietoets laten zien dat hij is ingeburgerd in de Nederlandse
samenleving. Je moet hiervoor in het Nederlands verstaanbaar zijn en iets eten over werk en
inkomen, wonen, gezondheid, verkeer, staatsinrichting en alledaagse zaken. Als de optie is bevestigd
of is ingestemd met naturalisatie dan moet de vreemdeling deelnemen aan een
naturalisatieceremonie waar hij een verklaring van verbondenheid uitspreekt.
Omdat de eigen nationaliteit van de vreemdeling wordt gezien als een belemmering voor de
inpassing in de Nederlandse samenleving, geldt voor degene die zich tot Nederlander wil laten
naturaliseren een afstandsplicht. Hij moet zijn best doen op zijn eigen nationaliteit kwijt te raken.
Nederlanders kunnen het Nederlanderschap ook verliezen. Iemand verliest zijn Nederlanderschap
als:
- Degene onherroepelijk is veroordeeld wegens een misdrijf waarbij de essentiële belangen
van het Koninkrijk of één van de daartoe behorende landen zijn geschaad.
- Degene vrijwillig in een vreemde krijgsdienst zich begeeft van een staat die betrokken is bij
gevechtshandelingen tegen het Koninkrijk dan wel tegen een bondgenootschap waarvan het
Koninkrijk lid is.
Art 1 van de Wet op de identificatieplicht (Wid) geeft aan met welke documenten iemand zijn
identiteit, dus ook zijn nationaliteit, kan aantonen. Dit zijn het paspoort, het rijbewijs en
vreemdelingendocumenten.
In het Verdrag betreffende de Europese Unie is onder andere vastgesteld dat burgers uit de EU-
landen zich vrij door Europa mogen bewegen.
Volgens art. 2 Wid moet iedereen vanaf 14 jaar een identiteitsbewijs kunnen laten zien bij
politiecontroles.
, 1.2.2 Vreemdelingen
Voor vreemdelingen die niet in de noodzakelijke kosten van het bestaan kan voorzien, geldt het
koppelingsbeginsel. Volgens art. 10 lid 1 Vreemdelingenwet (Vw) kan een vreemdeling die niet
rechtmatig in Nederland verblijft, behalve in uitzonderingsgevallen, geen aanspraak maken op de
toekenning van verstrekkingen, voorzieningen en uitkeringen zoals een bijstandsuitkering.
Art. 3 Vw verhindert de toegang tot Nederland aan een vreemdeling die geen geldig identiteitsbewijs
heeft, die een gevaar is voor de openbare orde en veiligheid of die geen geld heeft voor zijn verblijf in
Nederland en zijn terugreis.
Met een visum verleent Nederland toestemming aan een vreemdeling om gedurende korte tijd in
Nederland te verblijven. Dit termijn is in beginsel maximaal 3 maanden.
Voor een langer verblijf, bijvoorbeeld voor werk, studie of gezinshereniging, moet de vreemdeling op
een Nederlandse ambassade een zogeheten machtiging tot voorlopig verblijf aanvragen.
Hierna kan een zogenoemde verblijfsvergunning regulier worden aangevraagd. Deze vergunning
wordt altijd afgegeven onder de beperking, dat wil zeggen voor het doel van verblijf.
Naast reguliere vreemdelingen zijn er vreemdelingen die hun toevlucht (asylum) zoeken tot
Nederland vanwege een bedreigende situatie of slechte economische omstandigheden in hun eigen
land. Asielzoekers moeten een verblijfsvergunning asiel aanvragen in een Nederlands
aanmeldcentrum. Aan de asielprocedure gaat een rust- en voorbereidingstermijn van 6 dagen
vooraf. Daarna wordt in een procedure die maximaal 8 dagen duurt aan de asielzoeker duidelijk
gemaakt of zijn verzoek om een rechtmatig verblijf in Nederland kans van slagen heeft.
Asielzoeker die een gegronde vrees heeft dat hij in zijn eigen land wordt vervolgd wegens zijn ras,
godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of omdat hij tot een bepaalde sociale groep behoort,
wordt in het Verdrag betreffende de status van een vluchteling als verdragsvluchteling beschouwd.
Volgens art. 13 Vw wordt een verblijfsvergunning alleen verleend:
- Als Nederland hiertoe verplicht is vanwege een verdrag zoals het Vluchtelingenverdrag, op
grond waarvan een asielzoeker als vluchteling wordt aangemerkt.
- Als met de aanwezigheid van de vreemdeling een wezenlijk Nederlands belang is gediend.
- Als er klemmende redenen zijn van humanitaire aard, zoals ziekte of hereniging met een kind
op partner
Bij asielzoekers die geen identiteitsbewijs bezitten, is het uitzetten een probleem als de staat
waartoe zij behoren hen niet (meer) als staatsburger erkent.
Vreemdelingen met een verblijfsvergunning voor langere tijd moeten inburgeren. In art. 3 van de
Wet inburgering (Wi) is voor vreemdelingen een algemene inburgeringsplicht vastgelegd, met de
bedoeling dat zij zo snel mogelijk als volwaardig lid van de Nederlandse samenleving zullen
functioneren.
1.2.3 Bewegingsvrijheid van burgers
De invloed van de overheid is niet absoluut maar wordt begrensd door fundamentele rechten van
burgers. De overheid moet deze mensenrechten, die grondrechten worden genoemd, respecteren
en mag hierop alleen inbreuk maken als dit wettelijk is bepaald. De regels hiervoor en de
grondrechten zelf zijn vastgelegd in internationale verdragen en in de Grondwet (Gw).
Dat een staat de belangen van zijn staatsburgers kan behartigen en hen hulp en bijstand kan
verlenen is geregeld in art. 5 van het Verdrag van Wenen inzake consulaire betrekkingen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller MaudJansen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.54. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53340 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now