Bestuurlijke kaart van Nederland: Breeman, van Noort & Rutgers
Hoofdstuk 1: De bestuurlijke kaart van Nederland
Kenmerken van Nederlands openbaar bestuur:
- Constitutionele monarchie: koning is staatshoofd. Het handelen van de koning is
gebonden aan een grondwet.
- Rechtstaat: het overheidshandelen is onderwerpen aan de regels van rechten. Burgers
beschikken over grondrechten.
- Gedeeltelijke scheiding der machten: de wetgevende, de uitvoerende en
rechtsprekende macht zijn onafhankelijk van elkaar en zij controleren elkaar.
- Scheiding van kerk en staat: er is geen staatskerk.
- Parlementair stelsel: de bevolking kiest rechtstreeks het hoogste besluitvormende
orgaan, de Tweede Kamer, waaraan de regering verantwoording schuldig is.
- Ministeriële verantwoordelijkheid: de ministers zijn verantwoordelijk, ook voor het
optreden van het staatshoofd. Vertrouwensregel: ministers worden geacht af te treden
zodra zij het vertrouwen van de volksvertegenwoordiging verloren hebben
- Parlementaire stelsel = dualistisch: de volksvertegenwoordiging is onafhankelijk van de
regering en ministers kunnen geen deel uitmaken van de Staten-Generaal.
- Nederlandse bevolking kiest geen bestuurders. Anders dan IN de Verenigde Staten
De leden van de gemeenteraden en Provinciale Staten benoemen de wethouders en de
gedeputeerden.
- Nederland is gebaseerd op stelsel van evenredige vertegenwoordiging: het aantal
zetels voor een partij in overeenstemming is met de aanhang van die partij onder de
bevolking.
- Gedecentraliseerde eenheidstaat: er is sprake van een rijksoverheid die zaken aan
lagere overheden op kan leggen.
- Juryrechtspraak: in Nederland blijft de rechtspraak vertegenwoordigd door deskundige
rechters.
- Functioneel bestuur: bestuursorganen die een beperkt, wettelijk vastgelegd takenpakket
hebben.
Hoofdstuk 2: De Nederlandse staat
Nederlandse wapen: bevat de spreuk Je maintiendrai (ik zal handhaven).
Wat is een staat?
Er is sprake van een staat als:
1. Er een specifiek grondgebied (territorium) aanwezig is.
2. Er een bevolking is.
3. Er is een wettelijke ordening en er is een bestuurlijke organisatie die gezaghebbend de
wet- en regelgeving kan handhaven.
4. De staat erkend wordt door andere staten.
De Staat der Nederlanden is een rechtspersoon.
Juridische term voor Nederlandse overheid. Is bevoegd om rechtshandelingen te
verrichten.
Nederland maakt deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden, dat ook Aruba, Curaçao en
Sint-Maarten omvat.
De Nederlandse koning is staatshoofd van het gehele Koninkrijk der Nederlanden. Op
Aruba, Curaçao en Sint-Maarten wordt de koning vertegenwoordigd door een gouverneur;
elk eiland heeft zijn eigen gouverneur.
, De regering van het koninkrijk bestaat uit de koning en de Raad van Ministers. De Raad van
Ministers bestaat uit door de koning benoemde ministers en drie gevolmachtigde ministers.
De regering van Aruba, Curaçao en Sint-Maarten benoemen elk een gevolmachtigde
ministers, die namens de regering van zijn land optreedt.
Nederland is sinds de Grondwet van 1815 (Willem I) een constitutionele monarchie. Dit is
een staat waarin het koningschap verankerd is in een constitutie. De koning staat niet boven
de wet. Een constitutie is het geheel van elementaire geschreven en ongeschreven regels
met betrekking tot de organisatie van een staat. Zijn vastgelegd in een grondwet. Soms
heeft een staat geen grondwet maar wel een constitutie. Bijv. In Groot-Brittannië zijn de
belangrijkste staatsregels neergelegd in gewoonterecht of conventies, die niet in wetten zijn
vastgelegd.
Bij de vorming van de Grondwet van Nederland is Thorbecke (1798-1872) van groot belang
geweest. Bedacht de Grondwet van 1848. Uitgangpunten voor de staatsorganisatie
uitgeschreven die nog steeds terug te vinden zijn in de huidige Grondwet.
Uitgangspunten:
1. Parlementair stelsel.
2. Rechtsstaat.
3. Gedecentraliseerde eenheidsstaat.
Parlementair stelsel
Nederland is een democratie waarin de bevolking van 18 jaar en ouder haar hoogste
besluitvormende orgaan kiest: de Tweede Kamer. Dit is de kern van het parlementair
stelsel. Dit stelsel kent twee principes:
1) Koning is onschendbaar en de ministers zijn verantwoordelijk (ministeriële
verantwoordelijkheid).
2) Het kabinet moet het vertrouwen van een meerderheid in de Tweede Kamer hebben
(vertrouwensregel).
Rechtsstaat
De Nederlandse staat is onderworpen aan de regels van het recht. Een rechtsstaat heeft
de volgende kenmerken:
1. Overheidshandelen dient te zijn gebaseerd op bevoegdheden die zijn vastgelegd in
wetten.
2. Er is sprake van een machtenscheiding in de staat. Montesquieu (1689-1755): trias
politica. Volgens deze leer dient de staatsmacht te worden verdeeld over de
wetgevende, de uitvoerende, en de rechtsprekende macht. Deze drie zijn onafhankelijk
van elkaar en controleren elkaars functioneren.
3. Het bestaan van vrije en geheime verkiezingen.
4. Het bestaan van grondrechten, zoals et recht op vrijheid van meningsuiting, gelijke
behandeling, persvrijheid, godsdienst, etc.
5. Het bestaan van vrije en onafhankelijke media (persvrijheid).
Een gedecentraliseerde eenheidsstaat
Dit is een staatsorganisatie met verschillende bestuurslagen, waarbij de relatie tussen de
bestuurslagen berust op de samenhang van:
- Autonomie: provincies en gemeenten kunnen op eigen initiatief regels vaastellen.
- Medebewind: provincies en gemeenten moeten wel rekening houden met regels van
een hogere orde.
Autonomie & medebewind bepalen de decentralisatie in onze eenheidsstaat.
- Toezicht: de nationale overheid kan alle besluiten van lagere overheden vernietigen
wanner die in strijd zijn met de wet of het algemeen belang.
De bestuurlijke indeling van Nederland in Rijk, provincie en gemeenten is een territoriale
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ivdBroek. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.93. You're not tied to anything after your purchase.
