Summary
Samenvatting Geschiedenis H5 t/m H9
- Course
- Level
Centraal examen 2023, H5 t/m H9 samengevat.
[Show more]
Seller
Follow
6241
Content preview
GESCHIEDENISHOOFDSTUK 5 TOT EN MET HOOFDSTUK 9
HOOFDSTUK 5: ONTDEKKERS EN HERVORMERS
Paragraaf 1: de Renaissance
In de tijd van de Renaissance kregen de mensen een nieuw mensbeeld
Vroeger: je moet leven volgens de regels van de kerk en bijbel en het leven na
de dood was belangrijker
Renaissance: geniet van je leven en het leven op aarde is ook belangrijk!
Er kwam een nieuwe belangstelling voor het klassieke erfgoed: de
wedergeboorte van de Grieken en Romeinen. In de Renaissance werd de
klassieke kunst weer gebouwd en verbeterd
Brunelleschi was de grote bouwmeester en was de ontdekker van het perspectief
en Leonardo da Vinci was de belangrijkste kunstenaar in die tijd. Hij sneed lijken
open om het menselijk lichaam te bestuderen.
Humanisten: mensen die op zoek gingen naar zo oud mogelijke schriften
van de Grieken en Romeinen en vergeleken ze met teksten van hun eigen
tijd.
2 kenmerken van humanisten:
1. Ze hadden een kritische denkhouding: op zoek naar fouten
2. Universele mens: van alles verstand hebben
De nieuwe wetenschappelijke belangstelling was: proberen de wereld te
verklaren op een rationele manier
Paragraaf 2: de Europese expansie:
Politieke redenen:
1. Gebiedsuitbreiding
2. Groot rijk stichten om het aanzien te vergroten
3. Welvaart
4. Christendom verspreiden
5. Avontuur en nieuwsgierigheid
Economische redenen:
1. Toename vraag van specerijen en omzeilen van tolwegen
2. Goud en zilver
3. Handel en winst
4. Plantages
Spanje veroverde rijken van Azteken en Inca's. De bewoners waren machteloos
tegen deze aanvallen:
- Ze stierven door ziektes
- Waren bang voor wilde dieren
- Hadden geen sterke wapens
Europese expansie in het oosten:
,Grote armada's verjoegen Arabische handelsschepen en beschoten
havensteden. Ze veroverden geen grote gebieden maar kleine handelsposten
(factorijen)
Europese expansie in het westen:
Handel aan de kust van Afrika (goud, ivoor en slaven). Er waren grote plantages
met slaven en een grote migratie met een etnisch gemengde bevolking.
Paragraaf 3: de Reformatie
Er kwam toenemende kritiek op de kerk en de geestelijkheid omdat er veel
misstanden waren:
1. Geestelijken hielden zich niet aan de regels maar hielden van rijkdom,
drank etc.
2. Het celibaat (ongetrouwd zijn) was verplicht, maar veel geestelijken
hadden kinderen en een vrouw.
Volgens Maarten Luther deugde bijna niets aan de kerkleer en het geloof moest
alleen gebaseerd zijn op de Bijbel.
Paus Leo X vond dat mensen een aflaat konden kopen om in de hemel te komen
voor de bouw van de Sint-Pieterskerk. Luther vond dit belachelijk en schreef de
95 stellingen waardoor de katholieke en protestantse kerk ontstond: Reformatie
ontstond
Luther werd verbannen uit de kerk maar Karel V gaf hem één laatste kans
berouw te tonen maar Luther weigerde > hij werd vogelvrij verklaard: Edict van
Worms
Luther vertaalde het Oude Testament in het Duits en het werd veel gelezen. Hij
riep Duitse vorsten op de kerk in hun gebied te hervormen waardoor de Luther
kerk ontstond.
Luther kerk:
- Zonder celibaat
- Zonder heiligenverering, kloosters en geestelijken
- Had wel dominees
Verschillen tussen Luther en Calvijn:
Calvijn vond dat mensen zelf geen invloed hadden of ze naar de hemel
gingen / Luther stelde dat mensen met een goed geloof hun kansen
vergrootten om naar de hemel te gaan
Calvijn vond dat gelovigen vroom moesten leven vol Bijbelstudie,
soberheid en zelfbeheersing / Luther was hier wat minder streng in
Volgens Calvijn moest de overheid handelen in overeenstemming met de
Bijbel en het ware geloof / Luther vond dat onderdanen de overheid
onvoorwaardelijk moesten gehoorzamen
Paragraaf 4: de Nederlandse Opstand
, Filips ll was koning van de Nederlanden en benoemde Willem van Oranje tot
stadhouder
De Nederlanden:
- 17 gewesten met eigen regels en wetten
- Stadhouder aan het hoofd van een gewest
- Ook adel en steden hadden privileges
Na Karel V ging Filips ll door met de vervolging van de protestanten (de
inquisitie) en de centralisatiepolitiek. Ook waren er te hoge belastingen voor een
oorlog tegen Frankrijk.
Margaretha van Parma werd landvoogdes om namens Filip de Nederlanden te
besturen > Willen van Oranje vroeg haar om godsdienstvrijheid omdat hij het
niet eens was met de manier waarop Filip handelde, daar ging ze akkoord mee.
Daardoor hielden protestanten hagenpreken.
De beeldenstorm in 1566: honderden katholieke kerken werden verwoest
waardoor Alva i.p.v. Margaretha aan de macht kwam.
Alva trok met een groot leger de Nederlanden binnen en trad keihard op. Willem
van Oranje vormde in Duitsland een groot leger. Hij gaat samenwerken met
geuzen en ze namen in 1672 den Briel in. Alva lukt het niet om Holland en
Zeeland te heroveren en hij eiste nog meer belasting waar zijn volk niet blij van
werd.
Filips kwam in geldnood door oorlog met het Ottomaanse rijk waardoor velen
zich bij Willem van Oranje aansloten. Opstandige gewesten sloten een militair en
politiek bondgenootschap: Unie van Utrecht
Plakkaat van Verlatinge: Filips wordt niet meer als vorst erkend doordat hij
Willem van Oranje vogelvrij verklaard,
Willem werd vermoord en de Spaanse overwinning leek dichtbij alleen Filips
wilde nog afrekenen met koningin Elizabeth. Hij stuurde een vloot naar
Engeland: de Armada, maar ging ten onder voor de Engelse kust.
Er werd een nieuwe landsheer gezocht maar de Staten besloten in 1588
soeverein te worden: de Republiek. Een nieuwe staat werd in 1648 vastgelegd
door Spanje bij de Vrede van Münster
HOOFDSTUK 6: REGENTEN EN VORSTEN
- Paragraaf 1: de wereldeconomie
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller 6241. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.01. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67866 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now