Geschiedeniswerkplaats / tweede fase havo historisch overzicht / deel Handboek
De verlichting in theorie en praktijk
Kort en bondige samenvatting van het eerste hoofdstuk van historische context. Zelf ga ik volgend jaar geschiedenis studeren en haal altijd achten op mijn toetsen.
De verlichting in theorie en praktijk (1650 – 1900)
Paragraaf 2.1 Verlichte denkbeelden (1650 – 1789)
Welke ideeën ontstonden tijdens de verlichting over een meer rechtvaardige samenleving
(1650 – 1789)?
Kennis leidt tot verdraagzaamheid en gelijkheid dat was een belangrijk idee van de
verlichting
Traditionele christelijke denkbeelden waren als sinds het einde van de middeleeuwen ter
discussie gesteld het westerse denken was toen ondergeschikt geweest aan geloof en
traditie
- Het westerse denken was toen ondergeschikt geweest aan geloof en traditie
- Mensen geloofden dat ze volkomen afhankelijk waren van God die heerste over
mens en natuur, die ieder zijn plaats in de maatschappij gaf, die voortdurend ingreep
in het dagelijks leven, die mensen strafte en die wonderen liet gebeuren
In de vroegmoderne tijd braken geleidelijk andere inzichten door als gevolg van toename
van kennis
- In de renaissance zochten wetenschappers met humanistische analyse de ware
bedoelingen van teksten uit de oudheid
- Ontdekkingsreizigers vergrootten de kennis van de wereld buiten Europa
- Door verbetering van ambachtelijke technieken kregen Europeanen ook de natuur
beter onder controle
In de 17e eeuw stelden twee filosofische stroming (het empirisme en rationalisme) dat
traditie en geloof moesten plaatsmaken voor waarneming en rede
- Empirisme kennis komt voort uit waarneming en ervaring (John Locke)
- Rationalisme rede is de belangrijkste bron van kennis (René Descartes)
Humanisme, ontdekkingsreizen, technische vooruitgang en rationalisme en empirisme
droegen bij aan de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw
- Deze doorbraak bereikte een hoogtepunt met de natuurwetten van de Isaac Newton
De wetenschappelijke revolutie leidde vanaf het eind van de 17e eeuw tot optimisme over de
mogelijkheden om met het verstand en met onderzoek alles te begrijpen en te verklaren en
om de wereld te verbeteren
Zo ontstond de verlichting
= De beweging om het gebruik van het verstand (ratio) toe te passen op alle terreinen van de
maatschappij
- Alles moest redelijk zijn wat niet aan de criteria van de rede voldeed, moest
verworpen worden
, Onder invloed van de Reformatie kwam de nadruk meer te liggen op het individuele
geweten Verlichte denkers gingen een stap verder, zij stelden dat het geloof puur een
zaak van het individu was en dat mensen zelf moesten kunnen kiezen wat ze geloofden
- Zij benadrukten het belang van vrijheid en tolerantie
- John Locke scheiding van kerk en staat
Ideeën over de samenleving
Volgens traditionele christelijke opvatting was de mens zondig nadruk bij opvoeding en
onderwijs lag daarom op straffen
Jean Jacques Rousseau de mens was van nature goed, maar de maatschappij slecht
- Mensen werden slecht door ongelijkheid en leugens in de maatschappij
- Opvoeding moest natuurlijk zijn zonder straf of dwang en zonder godsdienst
Locke mens was bij geboorte een onbeschreven blad, opvoeding en omstandigheden
bepaalden of het kind goed of slecht werd later
Veel verlichte denkers hingen de vooruitgangsgedachte aan en geloofden in
maatschappelijke vooruitgang toch bestond onder hen ook twijfel over de mogelijkheden
om met verstand de wereld beter te maken
- Ze meenden dat armoede en andere ellende een gevolg waren van domheid en
achterlijkheid
Mistanden konden daardoor worden bestreden door opvoeding, onderwijs en verspreiding
van kennis
Ideeën over politiek
Volgens de traditionele opvatting was een rechtvaardige samenleving geordend naar Gods
wil verschillende groepen hadden verschillende rechten en ieder had zijn eigen plaats
- God had de koning soevereiniteit gegeven droit divin
Verlichte denkers dachten hier totaal anders over
- Locke en Rousseau natuurrechten, alle mensen waren vrij en gelijk geboren en
hebben een natuurlijk recht op leven, gezondheid, vrijheid en bezit
- Een samenleving was volgens hen rechtvaardig als deze rechten werden
gerespecteerd
Sociaal contract mensen maken de afspraak om een deel van hun vrijheid af te staan aan
de overheid, in ruil daarvoor moest de overheid hun leven, bezit en vrijheid beschermen en
bij conflicten als neutrale rechter optreden
- Als een regering zijn macht misbruikte mochten de burgers een andere regering
aanstellen
- Een vorst die als een tiran de rechten van burgers beperkte, moest met een opstand
worden afgezet
Rousseau volkssoevereiniteit = de algemene wil, directe democratie
- Sociaaleconomische gelijkheid
- Democratie kon alleen goed werken zonder grote sociale verschillen
- Afwijzen van slavernij
Locke alle mensen zijn van nature gelijk, individuen moeten niet over elkaar heersen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emmabesselink. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.03. You're not tied to anything after your purchase.
