Samenvatting staatsrecht van het onderdeel rechtstaat 1. Veel tijd gestopt in het maken van deze samenvatting waardoor ik het tentamen ook makkelijk heb kunnen halen.
Week 1: De Nederlandse staat
1. De student kan de kenmerken van een staat weergeven en kan de staatkundige verhoudingen
binnen het Koninkrijk der Nederlanden beschrijven; (Statuut, Grondwet)
Een staat is een gemeenschap van mensen op een bepaald grondgebied, waarover een organisatie
het hoogste gezag uitoefent. De kenmerken van een staat:
-grondgebied van een staat kent grenzen die soms na talloze oorlogen tot stand zijn gekomen, en in
een verdrag met buurlanden zijn vastgesteld.
-gemeenschap die wordt gevormd door mensen die daartoe behoren vanwege hun afstamming of
die op eigen verzoek de nationaliteit van de staat hebben verkregen. De verbondenheid met de
gemeenschap uit zich in nationale symbolen. (vlaggen, volkslied)
- gezag dit heeft de staat over zijn hele grondgebied. Het hoogste gezag van de staat is gericht op het
scheppen en handhaven van orde en recht. Geweldsmonopolie wil zeggen dat alleen het hoogste
gezag van de staat geweld mag gebruiken.
- de staat is soeverein. Dit wil zeggen dat de staat als een zelfstandige en ondeelbare eenheid
beschouwd kan worden door middel van wetgeving, bestuur en rechtspraak zorgt het voor
bescherming.
Staat betekent ook het gezag van de staat zeggen ofwel de overheid.
In de 17e eeuw was er het koninkrijk der Nederlanden. Dit bestond uit Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba,
Sint-Eustatius en Sint-Maarten. Aruba is een zelfstandig staat geworden in 1986. De Nederlandse
Antillen zijn in 2010 opgeheven. Curaçao en Sint-Maarten zijn ook zelfstandige staten geworden
binnen het koninkrijk. Bonaire, Saba en Sint-Eustatius hebben de status gekregen van het openbaar
lichaam en zijn een soort overzeese gemeente geworden. Aruba, Curaçao en Sint-Maarten hebben
hun eigen bestuur, wetgever en rechterlijke macht.
Het statuut is een staatsregeling waarin afspraken zijn vastgelegd over de onderlinge verhoudingen
in het koninkrijk en de samenleving.
Rijkswetten zijn wetten die in het gehele koninkrijk van toepassing zijn.
De rechtsregels die het staatsgezag en de organisatie van de staat vastleggen worden constitutie of
staatsregeling genoemd. Dit is te vinden in de grondwet, het statuut, in verdagen en in
gewoonterecht. De grondwet is in 1815 tot stand gekomen.
2. De student kan bronnen van staatsrecht benoemen en kan beschrijven wat de Grondwet is en
wat er in geregeld wordt;
Het staatsrecht kent een aantal bronnen in het geschreven staatsrecht:
1. verdragen en Europese maatregelen (EVRM)
2. het statuut voor het koninkrijk der Nederlanden
3. de grondwet,
organieke wetten, regelementen we spreken hiervan wanneer de grondwet bepaalt dat iets (nader)
geregeld moet worden in een wet in formele zin. Van de regering en Staten-Generaal.
5. algemene maatregelen van bestuur, dit is een besluit van de regering.
6. ministeriele regelingen, worden gemaakt door ministers.
,Ook kent het staatsrecht ongeschreven bronnen:
1. gewoonterecht, er is sprake van een gewoonte als een bepaald gebruik waarvan men vindt dat het
juridische gezien zo hoort, een zeker tijd voortduurt. (vertrouwensregel, als een minister of hele
regering het vertrouwen mist van de volksvertegenwoordiging dan moet hij aftreden) men vind dat
dit hoort bij een democratische rechtsstaat.
2. jurisprudentie ofwel rechtersrecht.
3. De student kan de vier pijlers van de rechtsstaat beschrijven (grondrechten, machtenscheiding,
legaliteitsbeginsel, onafhankelijke rechtspraak);
De 4 pijlers van de rechtsstaat:
- scheiding der machten, de macht van de overheid is verdeeld over verschillende organen of
personen in de staat.
- legaliteitsbeginsel, de overheid mag slechts optreden op grond van algemene regels die
democratisch tot stand zijn gekomen.
- grondrechten, burgers hebben fundamentele rechten die de overheid moet eerbiedigen.
- onpartijdige en onafhankelijke rechters, een onafhankelijke rechter biedt burgers bescherming
tegen overheidsoptreden dat willekeurig is of op een andere manier in strijd is met het recht.
Week 2 en week 3: Grondrechten
4. De student kan uitleggen wat er onder klassieke en sociale grondrechten wordt verstaan en wat
het verschil is tussen beiden;
Grondrechten kun je verdelen:
- klassieke grondrechten, deze waarborgen in zekere zin de vrijheden van burgers die de overheid
moet respecteren, waardoor voor de burger een staatsvrije sfeer wordt gewaarborgd. Dergelijke
grondrechten zijn waarborgnormen en worden ook wel vrijheidsrechten genoemd (art 1 t/m 18 lid 1
en art 23 lid 2 Gw). Deze grondrechten hebben een directe werking en zijn daarom afdwingbaar bij
de rechter. Overheidsingrijpen in beginsel niet toegestaan, tenzij uitdrukkelijke grondslag om te
beperken in de Grondwet zelf vermeld staat.
- sociale grondrechten, deze vormen als het ware een opdracht voor de overheid (inspanningsplicht)
om ervoor te zorgen dat er sociale gerechtigheid heerst in een samenleving en dat iedere burger kan
beschikken over voldoende gezondheidszorg/onderwijs bijvoorbeeld. Omdat burgers de benodigde
actie van de overheid niet persoonlijk kunnen afdwingen en men daarom twijfelde aan het juridische
gewicht van deze instructienormen om die reden zijn de sociale grondrechten pas in 1983 in de
grondwet opgenomen. Deze grondrechten zijn in beginsel niet direct afdwingbaar bij de rechter.
(eventueel nog wel afdwingbaar via de band van het gelijkheidsbeginsel)
5. De student kan horizontale en verticale werking van grondrechten toepassen;
Horizontale werking van de grondrechten wil zeggen de werking tussen burgers onderling. Dit zie je
terug bij klassieke grondrechten.
Verticale werking van de grondrechten wil zeggen hun werking in relatie tussen de overheid en de
burger (kiesrecht). Dit zie je terug bij sociale en klassieke grondrechten.
, 6. De student kan met behulp van de Grondwet en het EVRM grondrechten toepassen (inclusief
beperkingsmogelijkheden) in een casus;
De meeste (nationale en internationale) grondrechten zijn rechten die aan het individu als zodanig
toekomen. Het zijn van mens is dan meestal al voldoende als voorwaarde voor werking. In enkele
gevallen gelden grondrechten alleen voor Nederlanders (art. 3, 4, 19 lid 3, 20 lid 3 Gw), je spreekt
dan van burgerschapsrechten. Sommige grondrechten kunnen ook door collectiviteiten
worden ingeroepen (art. 6 Gw; kerk/moskee/etc.). Grondrechten kunnen daarentegen in beginsel
niet door overheidsorganen zelf ingeroepen worden.
Het beperken van de grondrechten is gebonden aan 4 duidelijke voorwaarden:
1.de mogelijkheid om grondrechten te beperken moet worden vastgelegd in de grondwet of in een
verdrag.
2. doelcriteria, de beperking dient ter bescherming van een bepaald doel dat in de grondwet of het
verdrag is aangegeven.
3. competentiebepaling, de beperking en/of de bevoegdheid om te beperken, moet worden
vastgelegd in een wet in formele zin of in een lagere regeling die daarop is gebaseerd.
4. de beperking moet noodzakelijk zijn in een democratische samenleving. Dus bijvoorbeeld wanneer
2 grondrechten met elkaar botsen.
7. De student kan beschrijven hoe het toezicht op de naleving van grondrechten plaatsvindt;
Doorwerking op grond van art. 93 en 94 Grondwet.
Als een burger vindt dat zijn grondrechten zoals vastgelegd in het EVRM zijn geschonden, dan kan hij:
- Eerst alle mogelijkheden bij de Nederlandse rechter doorlopen
- Daarna een klacht indienen bij het Europees Hof voor rechten van de mens (EHRM)
- Er volgt een bindende uitspraak (als een minnelijke schikking niet lukt)
Je hebt het college voor de rechten van de mens dit college is ingesteld om te voorkomen dat de
rechterlijke macht te veel met dergelijke zaken zou worden belast, brengt hierover een advies uit. Dit
advies is niet bindend maar wordt doorgaans wel opgevolgd. Dit is voor mensen die geconfronteerd
worden met discriminatie.
Je hebt ook het Europees hof voor de rechten van de mens hier kun je terecht met klachten over
schending van de grondrechten nadat de mogelijkheden bij de Nederlandse rechter zijn uitgeput.
EVRM dit is het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en fundamentele
vrijheden.
BUPO= internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten.
Staten zijn verplicht om te rapporteren over de naleving van en waarborgen voor zowel de klassieke
als de sociale grondrechten in die staat.
8. De student kan uitleggen hoe verdragen tot stand komen en doorwerken in de Nederlandse
rechtsorde;
Volkenrecht is het recht dat tussen staten geldt. Het is gericht op de erkenning en waarborging van
de soevereinitiet van staten en hun onderlinge samenwerking en op het waarborgen van rechten van
burgers. Staten kunnen onderling nieuw recht maken door het sluiten van verdragen. Dit zijn
schriftelijke overeenkomsten waarin staten afspraken vastleggen die betrekking kunnen hebben op
de staten zelf, maar ook op (rechts) personen in hun staat. Het verdragenrecht is de belangrijkste
bron van het volkenrecht en omvat al het recht in de verdragen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emmaenneg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.96. You're not tied to anything after your purchase.
