Korte samenvatting over hoofdstuk 5 tot en met 10
H5: Tijd van de ontdekkers en hervormers ()
H6: tijd van de Regenten en Vorsten ()
H7: Tijd van de pruiken en revoluties ()
H8: tijd van de burgers en stoommachines ()
H9: tijd van de wereldoorlogen en holocaust ()
H10: tijd van de televisie e...
Hoofdstuk 5 Tijd van de ontdekkers en hervormers (1500-1600)
5.1 Europeanen op ontdekkingsreis
Arabische koopliederen leveren via Middellandse Zee specerijen aan Europa
Eerste fase ontdekkingsreizen:
Marco Polo gaat in de 13e eeuw al op onderzoek uit, maar wordt pas in begin 16 e eeuw opgepakt
door Portugezen en Spanjaarden
- Doel van de Portugezen en Spanjaarden: bevaarbare route naar Indië
- Portugees Bartholomeus Diaz bereikt in 1486 zuidpunt van Afrika
- Columbus (Italiaan in Spaanse dienst) vertrekt in 1492 in westelijke richting en eindigt in San
Salvator. Hij denkt in Indië te zijn aangekomen en noemt de inwoners indianen.
- Portugees Vasco da Gama komt in 1498 aan in India
- Magelhaes vindt de straat van Magelhaes en zijn zeelieden maken de eerste reis om de
wereld die hij voltooid in 1522
Tweede fase ontdekkingsreizen:
Dit vindt plaats in de late 16e eeuw en vroege 17e eeuw. De initiatiefnemers zijn de Hollanders en
Engelsen.
- Doel van de Hollanders en Engelsen: doorgang naar Indië om de noord
- Barentsz vaart tussen 1596-1597 via het noorden en moet overwinteren op Nova Zembla
- Hudson (Engelsman in Hollandse dienst) op zoek naar een noordwestelijke doorvaart. Dit
resulteert in de Hudsonrivier, de basis voor Nieuw-Nederland
- 1595 schepen vertrekken vanuit Holland naar Indië via de Portugese route (kaap om de
goede hoop) onder leiding van Houtman
- 1598 Olivier van Noort eerste Nederlandse reis om de wereld
De ontdekkingsreizen zijn hier vooral gericht op handel, maar leggen ook de basis voor het
kolonialisme in Afrika, Amerika en delen van Azië.
5.2 Het ware geloof als inzet
Overgang van 15e naar 16e eeuw: tijd van de Renaissance en Humanisme (terug naar oudheid en
terug naar Bijbelteksten)
- Belangrijke Humanist: Erasmus
- Belang van uitvingen: boekdrukkunst (er ontstaan drukkerijen, zoals in Antwerpen)
Hoe komt de scheuring in de kerk?
Binnen de kerk neemt de kritiek toe
- Te veel bezig met materiële zaken
- Kernpunten van het geloof staan ter discussie (afkoop van zonden, zielenheil via goede
werken, vorsten die hun geloof voorschrijven aan onderdanen, de kerk als bemiddellaar
tussen God en de gelovige, de rol van Maria en de kinderdoop)
Door deze discussiepunten leidt dit tot hervorming en scheuring in de kerk.
- 31 oktober 1517 hangt Monnik Maarten Luther 95 stelling op de kerkdeur in Wittenberg. Hij
richt zich voornamelijk tegen de aflaatpraktijk (vrijspraak van straf en schuld door te betalen)
- 1520 doet de Paus Maarten Luther in de ban
- Karel V doet hem in 1521 in de rijksban, want hem vogelvrij maakt
1
, - 31 oktober nog steeds hervormingsdag
Beeldenstorm:
- Calvijn zet de gehoorzaamheid van God boven de gehoorzaamheid van de vorst
- Calvinisten gaan in 1566 kerkgebouwen zuiveren voor de eredienst aan god: Beeldenstorm
- Nederduitse Hervormde kerk opgericht in 1573, gebaseerd op Heidelberger Catechismus.
- Zuidelijke lage landen: rooms katholieke kerk
- Noordelijke lage landen: Nederduitse hervormde kerk
5.3 Van Centralisatie naar afscheiding
Habsburger Karel V
- Geboren in 1550 – 1515 Heer van Nederlanden – 1516 Koning van Spanje – 1519 Duitse
keizer.
- Zet de politiek van de bourgondische vorsten voor en wordt in 1543 heer van de Zeventien
Nederlanden
Stadhouder
Gewestelijk secretaris (raadspensionaris of landadvocaat)
Gewestelijk bestuur met Statenvergadering
Gewestelijke staten hebben een afgevaardigde in de Staten-Generaal
- Karel doet in 1555 afstand ten behoeve van zoon Filips II, dit leidt in Spanje tot strijdt tegen
de ketterij, waarop strenge straffen ontstaan (plakkaten)
- De raad van Staten (met Willem van Oranje) verzet zich tegen de plakkaten
- 1566 Beeldenstorm (Filips II stuurt leger onder leiding van Alva). Doel om gezag van de vorst
te herstellen gevolg Willem van Oranje vlucht naar Dillenburg
Tachtigjarige oorlog:
- Begon in 1568 met de slag om Heiligerlee
- Nadat de watergeuzen den Briel hadden ingenomen (1572) komt Holland in opstand tegen
Filips II en keert Willem van Oranje terug.
- Filips II verklaart in 1580 Willem van Oranje vogelvrij, waarop de Staten-Generaal Filips II
afzweren met het Plakkaat van Verlantinge (1581)
- Willem van Oranje wordt in 1584 vermoord. Zijn zoon Maurits zet de strijd voort en samen
met Landvoogd Parma vechten ze om de macht in de Nederlanden
- Filips II stuurt in 1588 de vloot Armada de zee op, maar lijdt grote verliezen tegen de
Engelsen en de Nederlanders.
1588: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
- Vorstelijke macht: de gewestelijke staten in de Staten-Generaal
- Filips II erkend dit niet en draagt in 1598 het over aan zijn dochter aartshertogin Isabella en
haar man Albertus van Oostenrijk.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anniekrutze. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.88. You're not tied to anything after your purchase.
