samenvatting van het boek Rapportagetechniek. Boek wordt aangeraden bij de stage en bij het afstuderen, maar kan ook voor andere rapportages gebruikt worden.
Hoofdstuk 1. Inleiding
Dit boek is voor hen die schrijven voor lezers met weinig tijd. Voor schrijvers in het hoger onderwijs
en professionele schrijvers in de beroepspraktijk. Doel van dit boek is niet alleen richtlijnen te geven
om goede teksten te schrijven, maar ook een systematische aanpak te bieden. Deze aanpak bestaat
uit zes stappen die u onder meer leren rekening te houden met de wensen van de lezer, vragen te
beantwoorden die iedere lezer heeft, teksten te schrijven met een heldere structuur, en teksten te
schrijven die beknopt, aantrekkelijk en correct zijn.
Hoofdstuk 2. Van opdracht naar tekst
2.1 Stap 1: Analyseer de doelgroepen
Een vaardig schrijver staat regelmatig stil bij de vraag wie zijn lezers zijn en wat zij nodig hebben. De
meest zichtbare lezer is vaak de opdrachtgever of opdrachtgevers waarmee u afspraken hebt
gemaakt over de tekst. Het is echter belangrijk om uw doelgroep breder te zien om de bruikbaarheid
van het rapport te vergroten:
Houd niet alleen de opdrachtgever voor ogen als u schrijft, denk ook aan andere belangrijke
lezers
Schrijf het rapport niet voor eenmalig gebruik
Wees voorzichtig met het weglaten van ‘zelfsprekende’ zaken
Vaak zijn er twee typen lezers die uw rapport onder ogen krijgen – lezers die niet alleen verschillen in
voorkennis, maar ook op een verschillende manier het rapport lezen (of gedeeltelijk niet lezen):
Besluitvormers, degene die besluiten of de aanbevelingen worden overgenomen
Specialisten, degene die geïnteresseerd zijn in de technische onderbouwing en de gevolgde
methode
De volgende drie vragen kunnen helpen bij het analyseren van de lezers:
Met welk doel lezen zij de tekst?
Op welke vragen zoeken ze een antwoord?
Hoe lezen ze de tekst, met andere woorden: welke leesstrategie hanteren ze?
2.2 Stap 2: Bepaal de hoofdvraag
Een goede hoofdvraag voor een rapport kan alleen gesteld worden als er geen onduidelijkheden
bestaan over de opdracht. Het kan voorkomen dat u zelf het initiatief neemt en uw eigen opdracht
formuleert, maar meestal geeft iemand u de opdracht om iets te schrijven. Opdracht gevers maken
niet altijd duidelijk wat ze van u als schrijver verwachten. De kans is dan groot dat er niet aan de
verwachtingen voldaan wordt.
De hoofdlijn van het rapport moet u al in een vroeg stadium vastleggen. Dat kan het beste in de vorm
van een vraag. Hierdoor wordt het eenvoudiger rekening te houden met de lezer: is dit wel precies
de vraag waar de lezers een antwoord op zoeken? U dwingt uzelf ook om doelgerichter te werk te
gaan. De vraag waar het in het rapport uiteindelijk allemaal om draait, noemen we de hoofdvraag.
Die moet nauwkeurig geformuleerd zijn.
Gebruik geen ja/nee-vraag als hoofdvraag, maar een open vraag. Zelden willen de lezers alleen een ja
of nee als antwoord, ze zijn meer geïnteresseerd in hoe, waarom en waardoor. Een open vraag geeft
bovendien mee houvast bij het schrijfproces. Overigens is het zo dat de hoofdvraag niet meer
bijgesteld mag worden als u verder werkt aan het rapport; nieuwe informatie of ideeën kunnen er
altijd toe leiden dat u de hoofdvraag nog wilt aanpassen. Check dus ook aan het eind van het
schrijfproces of de hoofvraag nog steeds klopt.
,2.3 Stap 3: Formuleer achtergrondvragen en deelvragen
Uit de hoofdvraag moeten achtergrondvragen en deelvragen worden afgeleid: vragen waarop de
lezer een antwoord moet hebben om te begrijpen hoe en waarom de schrijver de hoofdvraag heeft
beantwoord.
Achtergrondvragen verduidelijken de hoofvraag en het belang ervan. De volgende vragen zijn vrijwel
altijd onmisbaar:
Wat is de definitie van termen in de hoofdvraag?
Wat is het belang van de hoofvraag?
Welke onderzoeksmethode is gehanteerd?
Welke randvoorwaarden (bijvoorbeeld en programma van eisen) gelden en welke
uitgangspunten (wensen) zijn gehanteerd?
Welke beperkingen gelde, wat wordt niet behandeld?
Deelvragen zijn de vragen waarvan de antwoorden samen leiden tot het antwoord op de hoofdvraag.
Ze vormen de basis voor de hoofdstukken na de inleiding. In de inleiding zult u ze aankondigen,
wanneer u de opbouw van het rapport toelicht.
2.4 Stap 4: Leg de structuur vast in een voorlopige inhoudsopgave
De volgende stap is het omzetten van het vragenschema in een (voorlopige) inhoudsopgave. U hebt
grofweg de inhoud van het rapport bepaald, en nu buigt u zich over een goede structuur om de
inhoud toegankelijk te presenteren voor uw doelgroepen. De inhoudsopgave die u in deze fase van
het schrijfproces opstelt, kan en moet waarschijnlijk nog bijgesteld worden. In deze fase is het vooral
van belang de indeling van de kern van het rapport uit te werken. U kunt een ‘kale’ inhoudsopgave
opzetten of een inhoudsopgave die met trefwoorden aangeeft wat er aan de orde gesteld moet
worden in elk deel van de tekst. De laatste geeft meer houvast bij het schrijven.
2.5 Stap 5: Schrijf in hoog tempo in de eerste versie
Ook bij goede schrijvers komt zelden direct een goede tekst uit hun vingers. Het is ook niet zinvol om
daarnaar te streven: er gaat meer tijd verloren met staren naar een leeg beeldscherm dan met het
herzien van een onvolmaakte tekst. Schrijven kan het beste in ronden plaatsvinden. Eerst ligt daarbij
het accent op het snel in ruwe vorm onder woorden brengen van de inhoud. Daarna komt het accent
steeds meer te liggen op formulering en afwerking. Concentreer u daarom eerst op de verwoording
van de inhoud, waarbij de gedachtestroom zo min mogelijk wordt belemmerd. Besteed nog geen tijd
aan het verbeteren van de formulering. Omslachtige stukken tekst, kromme zinnen en spel- en
typefouten kunt u er in ene latere fase uithalen.
2.6 Stap 6: Reviseer de eerste versie systematisch
Nu de inhoud in ruwe vorm is vastgelegd, kunt u de tekst herschrijven. Dit gaat vaak beter als u niet
direct na de eerste versie een tweede wilt maken: leg de tekst een paar dagen weg om voldoende
afstand van de inhoud te kunnen nemen.
Bij het herschrijven van de tekst kunt u de volgende vragen als richtlijn gebruiken:
Is de grote lijn duidelijk?
Is de tekst voor uw lezers begrijpelijk geformuleerd?
Is de toonzetting passend voor de lezer?
Is de informatie overzichtelijk gepresenteerd?
Zijn alle onderdelen van voor- en nawerk al geschreven?
, Het moment om u te bekommeren om de beknoptheid, is gekomen als de eerste versie van de tekst
er ligt. Het onderzoek is uitgevoerd, de conclusies zijn bekend; nu pas kunt u vaststellen welke
informatie essentieel is. Hoe zorgt u voor een beknopt rapport?
Maak optimaal gebruik van bijlagen
Bepaal welke informatie relevant is
Maak afspraken over de globale omvang
2.7 Tips om samen aan een rapport te werken
In de praktijk worden rapporten vaak door een groep mensen geschreven. Bijvoorbeeld omdat er
informatie van verschillende specialisten voor nodig is. Dat is vaak een lastige klus, want krijg
iedereen maar eens zover dat ze op tijd hun stukken aanleveren. En dat ze zich houden aan de
vormgevingsafspraken. Er is altijd een slag nodig om van de teksten van alle schrijvers een
overtuigend geheel te maken, zonder opvallende stijlverschillen, overlap en hiaten.
Benoem een projectleider en eindredacteur
Maak een werkplan met een taakverdeling en planning
Lever effectief commentaar op elkaars teksten
Laat één persoon het concept omzetten in een definitieve tekst
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller daniellekuijpers. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.