Samenvatting Geschiedenis vwo 4/5/6 tijdvak 5 de tijd van ontdekkers en hervormers Geschiedenis Werkplaats
9 views 0 purchase
Course
Geschiedenis
Level
VWO / Gymnasium
Book
Geschiedeniswerkplaats / tweede fase havo historisch overzicht / deel Handboek
Dit is een samenvatting geschikt voor leerlingen uit vwo 4 vwo 5 en vwo 6. In deze samenvatting is hoofdstuk/tijdvak 5 'de tijd van ontdekkers en hervormers' samengevat en onderverdeeld in de volgende paragrafen:
§1 De renaissance
§2 De Europese Expansie
§3 De Reformatie
§4 De Nederlandse...
Geschiedenis tijdvak 5
De tijd van ontdekkers en hervormers
§1 De renaissance
De veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin
van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
De Hernieuwende oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
In de middeleeuwen werd de mens gezien als slecht en zondig. De wereld is door
God geschapen, maar was daarna in handen van de duivel, dus moest de mens
zich van de wereld afwenden. De Italiaanse elite zagen in de 15 e en 16e eeuw de
wereld als Gods schepping, maar zij genoten van de schoonheid ervan. De mens
moest zich niet afwenden van de natuur, maar hem perfectioneren. De elite had
ook belangstelling voor de oudheid. Botticelli schilderde zo de geboorte van
Venus. Kunstenaars kregen een nieuw mens- en wereldbeeld.
De Italiaanse kunstenaars bestudeerden het klassieke erfgoed (nalatenschap
Grieks-Romeinse cultuur), dat in ruïnes en beeldhouwwerken veel in Italië was.
Ze probeerden de klassieke kunst te evenaren (gelijkkomen met) en te
overtreffen. Ze waren zo tevreden met het resultaat dat er een nieuwe tijd was
aangebroken: de tijd van de renaissance (wedergeboorte), waarbij de grootheid
van de oudheid lieten herleven. De tijd tussen de oudheid en de renaissance
noemen we de middeleeuwen. In de tijd van de renaissance begon ook de
vroegmoderne tijd, waarvan de eerste eeuw de tijd van ontdekkers en
hervormers is.
Fillipo Brunelleschi was de bouwmeester van de vroege renaissance en
bestudeerde ruïnes van klassieke gebouwen en gebruikte deze kennis om de
kathedraal van Florence af te maken met een koepel. Hij gebruikte ook andere
delen van de klassieke vormentaal, zoals zuilen, ronde bogen en kroonlijsten. Er
ontstond een nieuwe architectuurstijl, die leek op die van de oudheid, maar
lichter en gracieuzer (sierlijk, elegant) was.
Brunelleschi ontdekte het perspectief, geïnspireerd door kunstenaars uit de
oudheid. Hij verbeterde hier ook de oudheid met precieze berekeningen. Dit
droeg bij aan de vernieuwing van de schilderkunst (driedimensionale realistische
schilderijen). De beeldhouders van de renaissance werden ook bestudeerd,
waarmee de anatomie, houding en gezichtsuitdrukking werd onderzocht om deze
levensecht te maken. Zo ontstond het idee dat ze een verbeterde versie van de
natuur maakten, waardoor de beeldhouders en schilders werden gezien als
kunstenaars die boven gewone mensen verheven waren i.p.v. ambachtslieden.
Geleerden richtten zich op de studie van de oudheid. Klassieke auteurs als Cicero
werden gezien als voorbeelden en geestverwanten. Er ontstonden humanisten
(vriendelijkheid, levenshouding) die nadruk legde op vrijheid en waardigheid.
Volgens Cicero ging het ook om taalbeheersing en het vermogen anderen
hiermee te overtuigen.
In de middeleeuwen hadden monniken de klassieke teksten overgeschreven met
fouten. De humanisten herkenden bij de klassieke auteurs hun eigen
levenshouding en bestudeerden de teksten kritisch om de oorspronkelijke
betekenis te vinden. Ook werden er in kloosters veel verloren teksten gevonden.
Humanisten gebruikten de klassieke teksten ook voor onderwijs en opvoeding.
Studie van de klassieken moest leerlingen helpen om zich efficiënt en elegant uit
te drukken en om verstandige en beschaafde mensen te worden. Er ontstond in
, Italië een nieuw type onderwijs: de humaniora. De verspreiding hiervan werd
bevorderd door de boekdrukkunst. Voortaan behoorde het lezen van klassieke
teksten tot de opvoeding van de rijke burgerij in Europa.
In de 16e eeuw werd de renaissance over Europa verspreid. Italiaanse
humanisten traden in dienst van Europese vorsten en geleerden, kunstenaren en
studenten reisden naar Italië. Het humanisme ontwikkelde zich anders in het
noorden van de Alpen, want deze landen hadden amper een klassiek verleden.
Het humanisme richtte zich hier op de wedergeboorte van het oorspronkelijke
christendom.
De monnik Erasmus was de belangrijkste vertegenwoordiger van dit christelijk
humanisme, die geld verdiende met doceren, adviseren en publiceren. Hij had
een afkeer van dogmatische redeneringen van intolerante theologen, want dit
had niks met het zuivere christendom te maken. Erasmus zuiverde het
christendom met het Nieuwe Testament uit oude Griekse handschriften. Hij
constateerde dat de Bijbel van de kerk veel fouten bevatte.
De humanisten waren niet bezig met natuurwetenschappen, maar hun onderzoek
van klassieke teksten was wel voor de natuurwetenschappen belangrijk. Kennis
van de natuur was eerst gebaseerd op de teksten van klassieke filosofen
(Aristoteles), maar de humanisten ontdekten dat er fouten in deze teksten waren.
Renaissancekunstenaars hadden wel belangstelling voor de natuur. Leonardo da
Vinci sneed in lijken om te zien hoe het menselijk lichaam in elkaar zat en
maakte tekeningen. Er kwam meer anatomische onderzoek, zoals van Andries
van Wesele. Hij publiceerde in 1543 het eerste anatomische handboek. Dit soort
observerend onderzoek illustreert het ontstaan van de nieuwe wetenschappelijke
belangstelling.
§2 De Europese Expansie
Het begin van de Europese overzeese expansie.
De Portugese inname van Ceuta (reconquista) in 1415 was het begin van de
Europese expansie (activiteiten van Europeanen buiten Europa). De Spaanse
zeelieden hadden de Canarische eilanden bereikt en wouden net als de
Portugezen goud en grondgebied, voor zichzelf en het christendom. Portugal
probeerde de Canarische eilanden te veroveren, maar ze bleven Spaans. De
Portugezen kwamen met hun ontdekkingsreizen steeds meer naar het Zuiden.
Via de Azoren en Madeira-eilanden konden ze vanuit het zuiden makkelijker terug
naar huis.
Rond 1450 passeerden de Portugezen Kaap Bojador, waar de zee woest was. Om
bij het zuiden te komen moesten ze de oceaan op. Dit deden de Portugezen die
om West-Afrika heen voeren. Zo vonden ze de herkomst van het goud (Sahara) in
Ghana.
Na de ontdekking van deze goudkust gingen Portugezen op zoek naar de route
naar Indië. Uit Indië kwam via Arabische handelaren kostbouwen koopwaar naar
Europa (specerijen). De Portugezen wouden hiermee zelf winst maken en
moesten hiervoor om Afrika heen varen. In 1488 waren ze bij Zuid-Afrika (Kaap
de Goede-Hoop).
In 1492 ontdekte de Spaanse Columbus Amerika, terwijl hij dacht dat hij via een
westelijke route Indië had ontdekt. Daarom staan de bewoners bekend als
indianen en zijn het Caribisch gebied en de landen eromheen West-Indië of de
West genoemd. Azië werd Oost-Indië of de Oost genoemd. De Portugees
Ameriko verkende de kust van Brazilië en schreef boeken over zijn reizen naar de
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ElenavanVliet. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.21. You're not tied to anything after your purchase.
