Geschiedenis - Samenvatting: Tijd van Pruiken en Revoluties ()
482 views 5 purchases
Course
Nederlands
Level
VWO / Gymnasium
Uitgebreide samenvatting van tijdvak 7 ‘Tijd van Pruiken en Revoluties’, op basis van het boek Geschiedenis Werkplaats en aantekeningen van docent geschiedenis. De verplichte inhoud uit het examenprogramma is in deze samenvatting verwerkt.
Geschiedenis: Hoofdstuk 7
Kenmerkende aspecten: 1700 n.C. - 1800 n.C.
- rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving” godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen (§1)
- voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse
verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme/despotisme) (§2)
- de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over
grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap (§3)
- uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekolonies en de
daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en opkomst van het abolitionisme (§4)
§1
18de eeuw - Verlichting: Tijd van het Rationalisme
=> gevolg van de wetenschappelijke revolutie (17de eeuw), was gebaseerd op empirisme en
rationalisme; belangrijke figuren als Galilei, Copernicus en Newton
Verschil empirisme en rationalisme
- empirisme: eerst waarnemen en dan idee vormen
- rationalisme: eerst idee vormen en dan waarnemen
Verschil wetenschappers en verlichters
- wetenschappers: bezig met natuur, aarde, heelal et cetera
- verlichters: bezig met mens en maatschappij
Verlichtingsdenken was zeer positief ingesteld: ‘met gezond verstand konden alle problemen
in maatschappij worden opgelost’
vb. - tot 18de eeuw werd ongeluk toegeschreven aan bovennatuurlijke krachten (goden,
heksen etc.), daarna - met verlichting en wetenschappelijke revolutie - werd meer gezocht
naar oorzaken
- misdadigers werden niet meer eindeloos gepijnigd als straf, maar juist opgesloten en
na een tijd een tweede kans gegeven (nieuwe strafbenadering n.a.v. Verlichting)
Verlichtingsdenkers
Thomas Hobbes (ENG, 17de eeuw): pessimistisch mensbeeld
- ‘Homo homini lupus’ (De mens is voor de mens een wolf)
=> zonder sterke leiding gaat samenleven tussen mensen fout
=> was voorstander van absoluut vorst (nog niet echte Verlichting dus; bleef vasthouden aan
oude denkbeelden van absolutisme in 17de eeuw
John Locke (ENG, 17de eeuw): optimistisch mensbeeld
- ieder mens wordt geboren als tabula rasa (onbeschreven blad): voor creëren goed mens is
opvoeding nodig en voor creëren goed burger is onderwijs nodig
- voorstander van constitutionele monarchie: koningschap moest berusten op steun van
volk; slechte koningen moesten kunnen worden afgezet
=> sociaal contract tussen heerser en volk, inhoud:
volk staat vrijwillig macht af en in ruil daarvoor moet vorst goed voor volk zorgen
=> sinds 1688 (Glorious Revolution) was in ENG al sprake van zo’n sociaal contract en
constitutionele monarchie
, Tijd van Pruiken en Revoluties Verlichting
Montesquieu (FR, 18de eeuw): trias politica (scheiding machten); misbruik macht voorkomen
=> hij leeft in FR van absolutisme en verzet zich hiertegen, scheiding van 3 machten:
1. Uitvoerende macht koning, ministers
2. Wetgevende macht gekozen volksvertegenwoordiging; parlement, in NL ook
ministers want kunnen wetsvoorstellen doen
3. Rechterlijke macht: onafhankelijke rechters; worden voor het leven benoemd
Voltaire (FR, 18de eeuw): grote kritiek op absolutisme van zijn tijd; bewonderde, net als
Montesquieu, constitutionele monarchie met parlementair stelsel van ENG
=> hij uitte deze kritiek, naast het belachelijk maken van veel belangrijke personen en
autoriteiten, onder andere in z’n boek Candide
- Voltaire was geen democraat: hij wilde macht voor goed opgeleide burgerij; niet voor
gewoon volk, want: te dom
=> Voltaire werd raadgever van moderne despoten (modern, want: beste voor volk), bv.
Katherina de Grote van Rusland en Frederik de Grote van Pruisen
Diderot (FR, 18de eeuw): werkte mee aan de Encyclopédie; gaf politiek advies
D’Alembert (FR, 18de eeuw): werkte mee aan de Encyclopédie; gaf ook politiek advies
Jean-Jacques Rousseau (FR, 18de eeuw): neemt idee van sociaal contract (Locke) over en
geeft er radicale draai aan:
- algemene volkswil is bepalend voor beleid regering: groot deel volk zou inspraak krijgen,
kun je zien als voorloper democratie
=> maar ook bezwaren: omdat meerderheid gold, werd minderheid niet gehoord; leidde
later tot dictators
bv. Robespierre t.t.v. Franse Revolutie: maakte veelvuldig gebruik van guillotine om
(politieke) tegenstanders uit de weg te ruimen
- opvoedingsideeën: ondergebracht in boek ‘Emilie” (masculien ingesteld, gold alleen voor
mannen; vrouwen moesten huishouden doen)
=> kinderen moesten zelf in natuur onderzoek doen en voor hen relevante kennis vergaren
Voordeel: goed voor zelfstandigheid en motivatie
Nadeel: keuze valt meestal op onderwerpen die je makkelijk/interessant vindt (omvang van
kennis neemt af)
Adam Smith (ENG, 18de eeuw): grondlegger economisch denken:
1776 - Wealth of Nations
- “Welvaart wordt bevorderd door hebzucht”
=> “rationeel mogelijk nastreven eigenbelang leidt tot verhoging welvaart hele samenleving”
- lonen en prijzen zouden via vrijemarktmechanisme tot stand moeten komen: vraag-aanbod
=> kleine rol overheid in economie: geen bemoeienis met vrije handel (zwaar tegen
protectionisme en mercantilisme)
“Marktmechanisme is onzichtbare hand achter economie”
Verlichtingsideeën op godsdienstig gebied
Deïsme: God heeft aarde geschapen, maar houdt zich er nu niet meer mee bezig
=> volgens Verlichtingsdenkers, bv. Voltaire, moest er godsdienstige vrede en tolerantie zijn
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Niels-99. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
