Summary
Volledige samenvatting cursus gerechtelijk recht
- Course
- Institution
Volledige samenvatting cursus gerechtelijk recht
[Show more]
Seller
Follow
Arne84
Content preview
Gerechtelijk rechtInleidende begrippen
1.1 Begrippen rechtsstaat en rechtsregels
Rechtsstaat → leven van (rechts-)personen en overheid in bepaalde maatschappij geordend
op basis van wetgeving/reglementen die tot stand komen door handelen wetgevende en
uitvoerende macht
o Overheid moet bij opstellen wetgevende en reglementaire objectieve normen
doelstellingen hebben
Rechtsregels → gaan uit van internationaal, federaal of regionaal gezagsorgaan met als doel
het gedrag van de (rechts-)personen in een bepaalde maatschappij te regelen in een
afdwingbaar systeem
Wetgeving rekening houden → grondwet en internationale verdragen vastgelegde rechten
van iedere burger maar daartegenover staat de plicht van zowel burger als overheid om zich
aan wetten te houden
o Grondwet → art. 8 t/m 32 Gw. over de Belgen en hun grondwettelijke rechten
o Internationale verdragen → EVRM Het Europees Verdrag tot bescherming van de
rechten van de mens en de fundamentele vrijheden en de rechtsregels van de
Europese Unie
Objectief recht → bestaan van wetgeving en de erin vastgelegde bepalingen
Subjectief recht → elk rechtssubject kan op basis van het objectief recht de bevoegdheid
putten om een individueel recht te laten gelden (concrete en individuele toepassing)
Rechterlijke macht moet onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak garanderen op basis van
wetgeving
1.1 Onderscheid tussen publiek en privaat recht
Verscheidene internationale en nationale normen die bepalen hoe een (rechts-)persoon zich
in de maatschappij kan of moet gedragen
Publiek recht → rechtsregel betrekking heeft op het functioneren van de overheid
inzonderheid in de relatie met de burger
o Uitoefening staatsgezag, inrichting van de staat, verhoudingen bij het uitoefenen
staatsgezag tussen de overheid en burgers, tussen overheid en haar organen, tussen
organen van overheid onderling en tussen Belgische staat en vreemde staten
o Publiek recht onderverdeeld → grondwettelijk recht en het administratief recht, het
strafrecht en het strafprocesrecht, het fiscaal recht, het socialezekerheidsrecht en
het economisch recht
a) Het grondwettelijk recht en administratief recht (publiek recht)
Grondwettelijk recht = staatsrecht
o Inrichting van de staat → grondgebied, de staatsvorm, de uitoefening van de drie
grondwettelijke machten) en de fundamentele rechtsbescherming van de burgers
tegenover de staat (grondwettelijke rechten en vrijheden zoals gelijkheid en non-
discriminatie, vrijheid van onderwijs, persvrijheid, vrijheid van meningsuiting maar
ook sociaaleconomische grondrechten zoals recht op behoorlijke huisvesting, recht
, op juridische bijstand, … → geregeld in de grondwet en in bijzondere wetten
(wetten die met een bijzondere meerderheid worden aangenomen en die bepaalde
algemene beginselen uit de grondwet verder uitwerken)
Administratief recht of bestuursrecht → regelt de organisatie (territoriale en functionele
decentralisatie) en de structuren (personeel, goederen, handelingen) van de uitvoerende
macht, in casu de openbare diensten en de organisatie
Elementaire kennis Belgische staatsstructuur (federaal, gemeenschap, gewest) is belangrijk
om werking instellingen te begrijpen
Overheid wetgeving respecteren en kan geen (reglementaire en individuele) beslissingen
nemen die daarmee in strijd zijn
Overheid is gebonden door beginselen behoorlijk bestuur
Om het algemeen belang te dienen, heeft een bestuur algemeen meer uitgebreide rechten
dan een individu en kan de overheid uitvoerbare beslissingen nemen, inclusief
administratieve sancties → beslissingen doorgaans eenzijdig, verplicht gemotiveerd en
vermoed wetsconform
Tegenstelling (rechts)persoon die subjectief recht eerst moet laten vastleggen rechtbank
alvorens rechterlijke beslissing
Burger geniet evenwel rechtsbescherming en kan in relatie overheid wetgeving en
administratieve beslissingen betwisten
Belangrijke rechtsbescherming tegen wetgevende macht door → grondwettelijk hof
Het Grondwettelijk Hof waakt over drie belangrijke principes →
o Dat de wetten, decreten en ordonnanties binnen de bevoegdheden blijven die de
Grondwet en enkele bijzondere wetten aan de verschillende wetgevers gegeven
hebben
o Dat de wetten, decreten en ordonnanties de grondwetsartikelen respecteren die
betrekking hebben op de rechten en de vrijheden van alle Belgen, het invoeren van
belastingen, en de bescherming van vreemdelingen op het Belgische grondgebied
o Dat de wetten, decreten en ordonnanties het beginsel van de federale loyauteit
respecteren
Grondwettelijk hof kan wetten, decreten, ordonnanties schorsen → tijdelijk niet worden
toegepast
o Kan ze ook vernietigen → definitief niet meer toegepast worden (nooit hebben
bestaan)
Hof beantwoordt vragen van rechtbanken omtrent verenigbaarheid van betwiste wetten met
grondwet → tijdens procedure voor rechtbank betwisting ontstaat onder bevoegdheid valt
grondwettelijk hof → kan rechter vraag stellen alvorens zelf te oordelen
o De vraag of een wet niet discriminerend is en dus strijdig met het grondwettelijk
beginsel van gelijkheid
Afdeling wetgeving → belangrijk totstandkoming wetten omdat advies moet of kan geven
over wetsontwerpen/-voorstellen van wetten en decreten
o Adviezen zijn niet bindend maar belangrijke impact en moeten bijdragen tot goede
wetgeving
Beroep bij administratieve overheid dan wel bij administratief rechtscollege →
rechtsbescherming tegen de handelingen van de uitvoerende macht (bv. een bestuur)
Beroepsprocedure bij administratieve overheid →
, o Administratief beroep (willig beroep of beroep bij de toezichthoudende overheid)
o Georganiseerd administratief beroep → wettelijk uitgewerkt beroep waarbij de
burger verplicht is eerst deze procedure te doorlopen
Rechtsbescherming → kan bekomen worden door middel van jurisdictioneel beroep (beroep
bij een rechtbank dan wel bij een administratief rechtscollege)
o Bv. Raad voor Vergunningsbetwistingen’ dat in Vlaanderen bevoegd is met
betrekking tot betwistingen van stedenbouwkundige, verkavelings- en
omgevingsvergunningen, of nog de ‘Vlaamse Raad voor betwistingen inzake
studievoortgangbeslissingen
Burger kan voor rechtbank onwettige bestuurshandeling betwisten → gevolg van het
principe dat elke rechter grondwettelijk verplicht is een bestuursbeslissing buiten toepassing
te laten als ze niet in overeenstemming is van bepaalde hogere rechtsregels
o Bv. de grondwet (art. 159 Gw). De rechtbank kan dan ook oordelen over een
schadevergoeding die tegen een bestuur wordt gevorderd
Raad van state → hoogste administratieve rechtscollege en zetelt derhalve in laatste aanleg
o Reglementaire en individuele administratieve uitvoerbare rechtshandelingen,
uitgaande van administratieve overheden, vernietigen
o Kan administratieve rechtshandelingen van administratieve overheid vernietigen
wanneer er sprake is van rechtstreekse schending van de grondwet of wet,
overschrijding van bevoegdheden (machtsoverschrijding), niet-naleving van
essentiële vormvereisten en/of machtsafwending
o Klager moet belang hebben en moet uitzonderingen buiten beschouwing binnen 60
dagen na bekendmaking of betekening van beslissing overheid
o Vernietiging administratieve beslissing stelt raad van state geen nieuwe beslissing in
plaats maar moet nieuwe beslissing genomen worden door bevoegde overheid
o Soms afdeling Raad van State als administratief kortgedingrechter ook
schorsingsbevoegdheid betrekking tot genoemde administratieve rechtshandelingen
a) Strafrecht en strafprocesrecht (publiek recht)
Overheid monopolie geweld → burgers op haar grondgebied wonen en verblijven met
gerechtvaardigde dwang te verplichten wetten na te leven
o Overheid via gerechtelijk apparaat iemand van vrijheid beroven, burger kan dit niet
o Burger recht niet in eigen handen nemen en zal zich moeten wenden tot organen
overheid om zijn rechten te beschermen
Burger enkel vervolgd worden voor misdrijven die wet vastgelegd en gestraft door wet
bepaalde straffen (‘nulla poena sine lege’)
Overheid treedt op via openbaar ministerie met eventueel tussenkomst onderzoeksrechter,
onderzoek zal voeren en vermoedelijke dader misdrijf voor strafrechtbank zal laten
vervolgen → strafrechtbank zal oordelen indien verdachte al dan niet schuldig is misdrijf
Strafrecht bepaalt welke handelingen strafbaar zijn en welke straffen toegepast worden
o Misdrijf → door de wet strafbare handeling of verzuim
Elk misdrijf vereist materieel en moreel element →
o Uitwendig waarneembare gedraging moet zijn
o Strafrechtelijke schuld aanwezig moet zijn
Niet altijd opzet ook onachtzaamheid kan daartoe leiden (verkeer dikwijls)
Strafrecht is legaliteitsbeginsel zeer belangrijk → misdrijven bepaald door wettelijke bepaling
en evenzo moet straf door wet worden bepaald
o Strafbepalingen te vinden strafwetboek, bijzondere wetten
, Misdrijven worden ingedeeld in drie categorieën volgens graad van ernst (opsluiting,
hechtenis, gevangenisstraf, geldboete) →
Overtreding
(politiezaken) en wanbedrijven (correctionele zaken) → straf onder elektronisch toezicht (van
1 maand tot 1 jaar), de werkstraf (van 20 uren tot 300 uren) of de autonome probatiestraf als
hoofdstraf opgelegd worden
Straffen kunnen verhogen indien er sprake is van herhaling
Bovenop gevangenisstraf en een geldboete, kan een rechtbank een veroordeelde ook
ontzetten uit bepaalde politieke en burgerlijke rechten of een terbeschikkingstelling van de
strafuitvoeringsrechtbank opleggen
Niet alle straffen effectief opgelegd, rechtbank kan beslissen straf met uitstel op te leggen of
opschorting van uitspraak straf al dan niet verbonden voorwaarden (maatschappelijke
dienstverlening, of het volgen van een opleiding of een therapie)
Strafprocesrecht → regelt inrichting, bevoegdheid, werking organen waarmee de staat
misdrijven opspoort, vaststelt, vervolgt en bestraft
Beginsel gelden de principes →
o Dat men onschuldig is tot aan een veroordeling
o Dat twijfel ten goede komt aan de verdachte
o Dat eenzelfde misdrijf nooit tweemaal kan bestraft worden
o Dat een straf enkel kan opgelegd worden door een (straf)rechtbank
Uitoefening strafvordering hoofdzaak taak procureur des konings
o Hoofd opsporing en vervolging van misdrijven en vordert toepassing strafwet voor
rechter
o Procureur des konings beslissen te seponeren (niet te vervolgen) of minnelijke
schikking betaling van bepaalde geldsom waardoor strafvordering vervalt
Burger slachtoffer misdrijf kan strafvordering in werking stellen door rechtstreeks te
dagvaarden voor politie- of correctionele rechtbank dan wel door zich burgerlijke partij te
stellen voor de onderzoeksrechter (klacht met burgerlijke partijstelling)
Strafvordering start meestal met ambtshalve proces-verbaal door een politiedienst dan wel
met een aangifte door een burger waarvan ook proces-verbaal wordt opgesteld
Nadien start onderzoek waarbij alle elementen worden onderzocht en bewijzen worden
verzameld in voordeel (à décharge) als in het nadeel (à charge) van verdachte (geheim
karakter onderzoek)
Onderscheid tussen opsporingsonderzoek en een gerechtelijk onderzoek →
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Arne84. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.77. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
47561 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now