Summary
Samenvatting Inleiding tot het recht
- Course
- Institution
- Book
Volledige samenvatting van Inleiding tot het recht, gegeven door prof Geert Debersaques in 2023
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
lucievandamme
Reviews received
Content preview
Deel 1: Het recht en zijn bronnenHet begrip recht
Aangezien recht een verzameling is van regels die gelden voor een bepaalde samenleving en op een
bepaald ogenblik en dat niet alle samenlevingen dezelfde ideologische denkbeelden, sociale
organisatie of politieke structuren hebben is het moeilijk om hier een definitie aan te geven. Maw
het tijds- en plaatsgebonden karakter van recht maakt een definitie onmogelijk.
Context, tijds- en plaatsgebonden
Er zijn wel een aantal gemeenschappelijke elementen die de kern van recht omschrijven:
1. Het recht is een geheel van bindende regels: verbods-, bevels- of verlofbepalingen
2. Het recht moet de samenleving ordenen en in stand houden: regelt zowel de relatie tussen
burger en overheid als die tussen burgers onderling
3. Het recht vereist gezag: het wordt opgelegd door de bevoegde overheid en wordt door haar
afgedwongen
Soms staat iets in de “wet” en is het geen morele norm maar soms is het een “morele norm” en staat
het niet in de “wet”.
1.1 Het recht is een geheel van bindende regels
Het recht is een geheel van regels waaraan iedereen zich dient te houden, het zijn geen suggesties of
keuzes.
Dit geheel van regels kan worden onderverdeeld in verschillende soorten:
- Gebods-, verbods- en verlofbepalingen: die een bepaald gedrag opleggen, verbieden of aan
rechtssubjecten toelaten bepaalde handelingen te stellen
Gebodsbepalingen: verplicht gedrag voor iedereen; positief of negatief omschreven.
Bv. Echtgenoten zijn jegens elkaar tot samenwoning verplicht; zij zijn elkaar
getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd.
Verbodsbepalingen: gedrag dat algemeen verboden is. Bv. Niemand mag een
huwelijk aangaan voor hij de leeftijd van achttien jaar heeft bereikt
Verlofbepalingen: bepaalde handelingen zijn toegelaten, maar niet verplicht. Bv. hij
als verdachte wordt verhoord en dat heeft het recht om voor het verhoor een
vertrouwelijk overleg te hebben met een advocaat naar keuze of een hem
toegewezen advocaat, en zich door hem kan laten bijstaan tijdens het verhoor, in
zoverre de feiten die hem ten laste kunnen worden gelegd een misdrijf betreffen
waarvoor een vrijheidsstraf kan worden opgelegd; en, in geval hij niet van zijn
vrijheid is benomen, hij zelf de nodige maatregelen moet nemen om zich te laten
bijstaan
- Rechtsregels (r.r.) toepasbaar na keuze: vaak zijn regels slechts van toepassing nadat een
persoon tussen verschillende vormen van mogelijk gedrag een keuze heeft gemaakt voor een
welbepaald gedrag bv. als je wilt gaan samenwonen heb je de keuze tussen het huwelijk,
wettelijk te gaan samenwonen en samenwonen en elk van deze opties heeft consequenties
en die keuze is ook bindend.
- Wilsaanvullende regels: ze hebben slechts uitwerking indien partijen geen eigen regeling
hebben voorzien bv. de koop tussen partijen is voltrokken zodra er een overeenkomst is over
de zaak en de prijs, ook al is de zaak nog niet geleverd of de prijs nog niet betaald. De regel is
niet van toepassing indien de partijen zijn overeengekomen dat de eigendomsoverdracht
slechts zal plaatshebben na volledige betaling van het gekochte voorwerp.
1
, - Ondersteunende regels: bevat geen eigenlijke gedragsvoorschriften maar biedt eerder
ondersteuning aan die gedragsregels door instellingen te organiseren, begrippen te
definiëren, de werking van de gedragsregels in tijd en ruimte te omschrijven,… bv. regels die
bepalen wanneer een nieuwe wettekst in werking treedt
- Technische regels en formalisme: hebben betrekking op termijnen, akten, procedures,
vormvoorschriften etc. Rechtshandelingen worden soms aan bepaalde vorm- en
procedurevoorschriften onderworpen opdat ze rechtsgeldig zouden zijn (bv huwelijksakte,
beroepsschrift RvS, …) Heel vaak verregaande gevolgen (bv nietigheid, verkrijgen definitief
karakter rechtshandeling, ….
Nietigheid = het gevolg dat verbonden wordt aan een bepaalde handeling waardoor
die rechtshandeling geacht wordt nooit te hebben bestaan = ex tunc (terugwerkende
kracht, vernietiging) ex nunc = enkel geldig voor de toekomst, vanaf nu
Bv. iemand die zijn energiefactuur niet betaald, dan zijn er een aantal regels die regelen hoe
de betaling van achterstallige bedragen wordt geregeld
1.2 Het recht moet de samenleving ordenen en in stand houden
waarvoor dient het recht
Recht gaat orde scheppen door:
1. 1. bestaande toestanden/handelingen tot juridische norm te verheffen = “Gesanctioneerde
feitelijkheid” is dus het opnemen van bepaalde feiten in de wettekst en die dus
sanctioneren bv. meerderjarigheid in België vanaf 18 jaar
2. Onwenselijk gedrag vermijden/tenietdoen: gedrag dat schadelijk wordt geacht in de
samenleving bv. een schijnhuwelijk voor de Belgische nationaliteit of de wet die zegt dat men
vanaf dat men meer dan 5 km per uur gaat met een step bijvoorbeeld men niet meer op het
voetpad mag zijn
Recht als beleidsinstrument: instrumentele visie van het recht:
1. Recht wordt gebruikt om bepaalde levensvisie/politiek systeem te bekrachtigen EN
vernieuwen bv. verhogen van de pensioenleeftijd
2. Belangrijke trends:
Juridisering van de samenleving: burger kwalificeert problemen steeds vaker als
juridische geschillen. Zie bv. coronacrisis / klimaatdebat.
Evolutie van nachtwakersstaat (waarbij de overheid zich zo weinig mogelijk bemoeit
met de burgers) naar welvaartsstaat (waarbij de overheid zich meer bemoeit en zich
ook bezighoudt met minder essentiële dingen) => toename van aantal rechtsregels.
Probleem van overregulering, dus te veel rechtsregels
1.3 Het recht vereist gezag
Het recht wordt door de overheid opgelegd en wordt door haar afgedwongen. E binding tussen recht
en gezag is dubbel en verwijst enerzijds naar het uitvaardigen van het recht en anderzijds naar het
doen naleven van rechtsregels.
1. Uitvaardigen van het recht:
Het recht wordt uitgevaardigd door regelgevende organen van de samenleving,
welke in democratische systemen door deze samenleving zelf worden aangesteld
d.m.v. vrije verkiezingen en derhalve hun legitimiteit ontlenen aan het feit dat zij
steunen op de wil van de meerderheid van de bevolking. De staat is dus altijd
betrokken
2
, o Rechtsreeks: via de (democratisch) verkozen organen van de staat
o Onrechtstreeks: gedragingen (gewoontes), principes die worden
erkend/gerespecteerd door staatsorganen (RS)
Niet alleen het orgaan maar ook de totstandkoming van het recht is bepalend. Om
als recht te kunnen worden toegepast moet een regel niet alleen bestaan maar ook
rechtsgeldig zijn ontstaan = zowel rekening houden met de hiërarchie van de
normen als met de bevoegdheidsverdelende regels en de procedureregels
o De hiërarchie van de normen = niet alle rechtsregels hebben dezelfde
waarde en lagere normen en hogere normen mogen elkaar niet
tegenspreken
o De bevoegdheidsverdelende regels = bepalen welke overheid regelgevend
mag optreden ten aanzien van welke materie en ten aanzien van welke
personen
o De procedureregels = bepalen ten slotte op welke wijze en volgens welke
pleegvormen de regel tot stand kan komen
Regels die dit niet volgen zijn dus niet rechtsgeldig en kunnen in principe geen
rechtsgevolgen hebben. Zij zullen hetzij vernietigd worden, hetzij niet toegepast worden
door de daartoe bevoegde rechtsprekende orgaan
2. Naleven van het recht: om werkzaam te zijn moet de naleving van het recht uiteraard
worden gewaarborgd. Hoewel tal van regels vaak spontaan zullen worden nageleefd, is de
afdwingbaarheid van een rechtsregel (desnoods met geweld) een basiskenmerk waarmee
het recht kan worden onderscheiden van andere gedragsregels.
Sanctie als middel van afdwingbaarheid:
o soorten sancties: penale (gevangenis), administratieve (gasboetes), civiele
(schadevergoeding), …
o Morele sancties (bv afkeurend gedrag bij niet-naleven COVID-19
maatregelen, “sproeischaamte”, vliegschaamte, …) ? -> Niet relevant voor
het recht
Handhaving:
o rechterlijke macht: doen sanctioneringen, aan wie bepaalde
bevoegdheidsregels werden opgelegd en die gehouden is de regels van
rechtspleging na te leven en dat voornamelijk ter vrijwaring van de
fundamentele rechten van alle partijen, politie die monopolie op geweld
heeft
o arbitrage (bv economisch recht): waarbij het geschil wordt voorgelegd aan
een onpartijdige en deskundige derde, opgelost door een onafhankelijke
derde (vb. dopingtribunaal, de persoon wordt bestraft)
o Tegen inbreuken op regelgeving wordt steeds vaker opgetreden d.m.v.
administratieve sancties opgelegd door bestuursoverheden en dus zonder
voorafgaande tussenkomst van rechter, bestuur (GAS-boete, stillegging
bouwwerf) => toezicht rechter: gas boete, ambtenaren kunnen werf stil
leggen
o Eigenrichting door burger? NEEN mag niet: dat burger recht in eigen hand
neemt (vb. juwelier neemt zijn wapen en vermoord dief, mag niet want
monopolie ligt bij politie)
3
, 1.4 Conclusie
Recht is geheel van regels uitgevaardigd en afgedwongen door de daartoe bevoegde organen op
gezag van de gemeenschap waarvoor ze gelden, en die tot doel hebben de samenleving te ordenen
en in stand te houden.
Recht en andere normensystemen zoals godsdienst en moraal
1. Verschilpunten:
Oorsprong van het recht : recht is heteronoom , tot stand gebracht door rechter
(uitwendige macht), moraal is autonoom vindt haar oorsprong in het menselijk
geweten
Voorwerp : recht = verhouding tussen mensen onderling/ godsdienst moraal:
verhouden god of individueel welzijn
Inhoud: recht: rechten en plichten; godsdienst-moraal; wijze waarop van die rechten
gebruik mag worden gemaakt
Sanctie/afdwingbaarheid: recht met geweld afgedwongen/ godsdienst-moraal:
wroeging van het zedelijke bewustzijn/goddelijke bestraffing
2. Raakvlakken
Beiden organiseren samenleving
Regels in het recht zijn vaak ook morele regels
Indeling van het recht
2.1 Algemeen
De moeder van alle indelingen in het recht die men maakt is de indeling tussen publiek en privaat
recht.
Publiek recht:
- Regelt verhoudingen tussen de burger en de overheid,
- Wordt gekenmerkt door een ongelijkheid in die verhouding vanwege de voorrang van het
algemeen belang op het particulier belang. Openbaar ministerie is geen partij zoals de dader
etc., die zit op het parket en heeft een bevoorrechte situatie
- De bepalingen van het publiekrecht principieel van openbare orde, wat wil zeggen dat er niet
van kan worden afgeweken
Privaat recht:
- Verhoudingen tussen de staatsburgers onderling, die zich op voet van gelijkheid bevinden
- Doel is private belangen van individuen en groepen te regelen
- De beschikkingen van het privaatrecht dienen hoofdzakelijk als leidraad en zijn doorgaans
aanvullend recht
- Bv. conflict tussen koper, verkoper
Bv. je bent eigenaar van een stuk grond en uw eigendomsrecht is privaat recht maar je mag niet
zomaar uw voortuin verharden om en oprit te maken want het algemeen belang en dus het publiek
recht verbiedt het verharden van een voortuin of je mag niet zomaar je gevel veranderen
bijvoorbeeld want dat hoort dan bij het algemeen belang (regels inzake ruimtelijke ordening en
milieurecht) vervaging van de grenzen tussen beiden door 2 redenen:
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lucievandamme. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.39. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
79202 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now