In dit document staat een samenvatting van het onderwerp celdeling en genetica van biologie op havo niveau. Het gaat hier over de chromosomen, DNA, meiose en mitose. Alles hiervan wordt uitgelegd.
3.1 DNA
Elk volledig werkend organisme heeft haar basis in haar DNA. Dit molecuul bevat alle informatie die
nodig is voor het organisme. Van de bouwplannen tijdens de embryonale ontwikkeling tot de
informatie over eiwitten die je ogen een bepaalde kleur geven. DNA staat voor desoxyribose
nucleïnezuur en bestaat uit twee om elkaar heen draaiende strengen. Deze vorm noemen we de
dubbele helix.
De strengen bestaan uit een aaneenschakeling van nucleotiden, de bouwstenen van het DNA. Deze
bouwstenen kunnen worden opgedeeld in drie verschillende onderdelen. Het constante deel van een
nucleotide bestaat uit een fosfaatgroep en een suikergroep, desoxyribose. Deze twee onderdelen
vormen samen de ‘backbone’ van de DNA strengen. De verbindingen tussen de strengen ontstaat door
een koppeling van het laatste onderdeel, de stikstofbase. In het DNA zijn vier verschillende
stikstofbasen.
Wanneer de DNA strengen aan elkaar binden, zullen altijd dezelfde basen een koppeling maken.
Cytosine bindt altijd aan guanine, terwijl adenine en thymine altijd een koppel vormen. DNA
strengen zijn hierdoor complementair aan elkaar. Ze vullen elkaar altijd aan.
3.2 Genetische basis
Het DNA ligt in chromosomen in de celkern. Iedere cel in ons lichaam bevat exact dezelfde sets met
chromosomen. Elke cel bevat 46 chromosomen die altijd in paren voorkomen. Er zijn dus 23 paren.
Van elke chromosoom komt er één van je vader en één van je moeder. Voortplantingscellen
(gameten) zijn een uitzondering. Deze cellen hebben niet 46 chromosomen, maar 23. Dit kan ontstaan
door d3 celdeling meiose. Als een cel de helft van de chromosomen bevat noem je deze cel haploïd en
dit noteer je met een n. Een cel die een chromosomenpaar bevat noem je diploïd, dit noteer je met 2n.
Een zaadcel of eicel is dus altijd haploïd en alle andere cellen in het lichaam zijn diploïd.
Als je naar chromosomen kijkt in de celkern dan zijn het een soort slierten die als spaghetti
ongeordend door elkaar liggen. Pas op het moment dat een cel zich gaat delen gaan de chromosomen
zich ordenen. DIt doen ze door heel sterk op te rollen, dit heet spiraliseren. De dubbele helix van het
DNA rolt zich dan op tot histonen, speciale eiwitten die DNA kunnen binden. Het DNA wordt
hierdoor enorm compact. Als het DNA zich gaat kopiëren krijgt de chromosoom de kenmerkende
H-vorm. De twee benen van het chromosoom noem je ieder een chromatide en de plek waar de twee
benen elkaar raken noem je een centromeer. Binnen een chromosoom zitten dus twee chromatiden,
een originele DNA streng samen met zijn kopie. Wanneer het centromeer verbroken wordt en de
chromatiden los van elkaar komen, heten ze weer chromosomen.
Om in beeld te krijgen hoe de chromosomen van de mens eruit zien kun je een karyogram maken,
hierbij orden je alle chromosomen per paar. Het laatste chromosomenpaar, nr. 23, zijn de
geslachtshormonen. Deze bepalen het geslacht van de mens. Als je XY hebt ben je een man en met
XX ben je een vrouw. De andere 22 chromosomenparen noem je autosomaal. Soms is er een
chromosoom teveel of te weinig aanwezig. Dit gebeurt bij het syndroom van Down, dan is er van
chromosoom nr. 21 één te veel. Medisch gezien spreken 2 we dan van een trisomie bij dat
chromosomenpaar. Het is het gevolg van een foutje in de meiose.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller JodieD. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.80. You're not tied to anything after your purchase.
