Samenvatting Gezond ouder worden - zelfstudie literatuur
3 views 0 purchase
Course
Gezond ouder worden (GOW)
Institution
Fontys Hogeschool (Fontys)
Book
Oud worden zonder het te zijn
Samenvatting van zelfstudie literatuur van keuzeblok 'Gezond ouder worden', jaar 4, Sportkunde, Fontys Sporthogeschool.
Naast de behandelde hoorcolleges, is er ook zelfstudie literatuur. Deze literatuur is in deze samenvatting samengevat.
Voorbereiding week 2.1 – Vergrijzing, levensverwachting
en waarom we oud worden
Westendorp (2016): Hoofdstuk 3 – Waarom we verouderen
Veroudering is geen mechanisme om overbevolking te voorkomen. Veroudering is een
bijeffect van het evolutionaire programma voor leven dat erop is gericht om het DNA aan
onze kinderen door te geven. Als wij 50 zijn, en onze kinderen volwassen zijn en zelf
kinderen kunnen krijgen, is onze taak volbracht. Ons lichaam mag verouderen en wordt
‘weggeworpen’. Omdat het een altijd ten koste van het ander gaat, betekent veel kinderen
krijgen minder lang leven.
In 2016 zijn er ruim 7,4 miljard mensen op aarde. Dat aantal neemt met zo’n 120.000 per
dag toe. Velen maken zich hier grote zorgen om: als dat aantal nog verder toeneemt, dan
komt er een moment dat we onvoldoende voedsel produceren om iedereen op aarde een
minimumbestaan te garanderen. Door de ongebreidelde groei van de bevolking komt het
voortbestaan van de mensheid op het spel te staan. Hoe houden we de omvang van de
bevolking in toom?
1. Veroudering
2. Onbaatzuchtige gedrag van lemmingen
a. Neem bijvoorbeeld een eiland waar een teveel aan lemmingen is ontstaan en
er door een tekort aan voedsel grootschalige sterfte dreigt. Doordat een deel
van de lemmingen gezamenlijk van een klif in zee springt zou een tekort aan
voedsel en het uitsterven van de soort worden voorkomen.
Beide redeneringen onjuist. Relaties tussen overbevolking en schaarste aan
middelen, zelfopoffering en veroudering heel anders geïnterpreteerd moeten worden.
Veroudering is niet noodzakelijk
Thomas Malthus (1766-1834)
Sombere theorieën over de demografie – omvang en opbouw bevolking
In 1798: ‘An essay on the Principle of Population’ waarin hij voorspelde dat de
wereldbevolking zo sterk zou groeien dat de voedselproductie die groei niet zou
kunnen bijhouden.
o Het omslagpunt waarop er een tekort aan voedsel zou ontstaan:
‘malthusiaans plafond’: de maximale omvang van de bevolking in verhouding
tot de opbrengst van de beschikbare grond.
o Onvermijdelijk zou daarop een hongersnood volgen, de ‘malthusiaanse
catastrofe’. Door massale sterfte zou het aantal mensen weer in evenwicht
komen met wat het land kan voortbrengen.
Vroeg of laat zou iedereen op aarde geteisterd worden door grote armoede en
hongersnood. Daarom pleitte hij voor een actieve bevolkingspolitiek om het aantal
kinderen te beperken, te beginnen bij de armen. Die hadden immers onvoldoende
middelen om hun nakomelingen op te voeden en van een toekomst te verzekeren.
Malthus zag al tijdens zijn leven dat zijn voorspelling niet altijd uitkwam
Wel degelijk relatie tussen de omstandigheden in de omgeving, de beschikbare
hoeveelheid voedsel, sterfte en bevolkingsgroei
Verschillende gebeurtenissen teisterde de bevolking
o Ierse hongersnood: 1845 – 1850
+/- miljoen Ieren gestorven en even groot aantal emigreerde
o Kans op sterfte aan infectieziekten groot
o Armoede
,De aanname dat er in de genetische code een mechanisme voor veroudering is opgeslagen
om overbevolking tegen te gaan is niet gerechtvaardigd. We moeten de omgekeerde vraag
stellen: hoe komt het dat de mens in de afgelopen miljoenen jaren niet is uitgestorven? Het
eenvoudige antwoord is: omdat we maximaal investeren in ons nageslacht.
Darwin: natuurlijke selectie
o Mensen en dieren kunnen veel meer nakomelingen krijgen dan het aantal
waarvoor op dat moment in de omgeving middelen beschikbaar zijn.
Daarnaast verschillen genetische variatie net iets van elkaar en hebben
sommigen een grotere kans om te overleven. Het zijn deze overlevers die het
programma voor reproductie aan hun nageslacht doorgeven => mechanisme
reproductie en overleven blijft behouden
Rond 1800: levensverwachting in Ierland = 40 jaar
40 jaar = minimumwaarde voor de menselijke soort, want als de levensverwachting
daaronder duikt, krimpt de bevolking. Preciezer uitgedrukt: dan is de kans op sterfte
zo hoog dat een echtpaar onvoldoende tijd heeft om ten minste 2 nakomelingen groot
te brengen tot volwassenheid.
o Tijdens misoogsten in Ierland levensverwachting <40 jaar (koud,
infectieziekten en hongersnood)
o Aristocratie kon hieraan (kou, ziekten, hongersnood) onttrekken: hun
levensverwachting was toen +/- 60 jaar
Door blijvende innovatie en mechanisatie landbouw hogere voedselproductie leven
mensen op aarde vandaag de dag veel langer dan ooit.
Wanneer het aantal mensen op aarde blijft toenemen en zij ook steeds ouder
worden, dan moet de conclusie zijn dat het verouderingsproces niet bestaat om de
groei van de bevolking in toom te houden.
Het wegwerplichaam
Als veroudering niet het mechanisme is om overbevolking tegen te gaan, waarom moeten wij
dan ‘lijden’ aan het verouderingsproces (gebrekkig lichaam en geest, ziekte)?
1 deel van lichaam blijkt niet te verouderen: het DNA waarin de genetische code voor
het leven is vastgelegd. (Kopieën van DNA blijven in ons nageslacht behouden en de
code degenereert dus niet)
De Engelse gerontoloog Tom Kirkwood: Op het moment dat de kinderen zijn verwerkt en tot
volwassenen zijn grootgebracht kan het lichaam worden ‘weggeworpen’, want op dat
moment is het voortbestaan van DNA gegarandeerd. Anders gezegd: veroudering ‘mag’
optreden.
De theorie van het wegwerplichaam gaat ervan uit dat de ontwikkeling, groei en
overleving van individuen zich voltrekken volgens basale economische principes; de
schaarse middelen die beschikbaar zijn moeten optimaal over verschillende
biologische processen worden verdeeld.
Simpel gezegd 2 opties:
o Investeringen gedaan in vruchtbaarheid
o Of investeringen in het onderhoud van het eigen lijf
Het een gaat altijd ten koste van het ander
Daarom hebben mensen, naast erfelijke aanleg, voor seks, voortplanting en de zorg
voor hun nakomelingen een lijf dat zo’n 50 jaar meegaat.
o Minder nakomelingen => zelf ouder dan gemiddeld
Biologische proces van veroudering:
, Ons lichaam vraagt om preventief onderhoud, en dat is een complexe zaak. Zo
moeten voortdurend in elke cel de beschadigingen aan de DNA-moleculen worden
opgespoord en hersteld om de daarin vastgelegde code ongewijzigd te houden. Het
DNA is immers de bouwtekening waarop het functioneren van cellen, weefsels en
organen is gestoeld. Hiervoor is een zeer ingenieuze biologische machinerie
ontstaan: een grote kluwen samenwerkende eiwitten rijdt als een trein over de rails
van de DNA-moleculen, spoort de schade op en repareert deze ter plaatse. Dit
proces vraagt veel investeringen.
o Ook de eiwitten waaruit cellen, weefsels en organen zijn opgebouwd kunnen
in de loop van de tijd beschadigd raken
Sommige eiwitten uniek (zoals in ooglens en hersenen) kunnen niet
vervangen worden, wel hersteld
Veranderingen in de omgeving hebben grote invloed op de duur van de seksuele
ontwikkeling en de snelheid van veroudering – kortom, de opbouw en de lengte van
het leven.
De kosten van seks
Experimenteel bewijs voor de theorie van het wegwerplichaam getest met
fruitvliegen
Bas Waan (hoogleraar erfelijkheidsleer): experiment met fruitvliegen
o Uitkomsten:
Het bleek dat het herhaald selecteren van de langst levende vliegen
binnen enkele generaties leidde tot een significante toename van de
gemiddelde levensduur.
Lang levende vliegen produceerden gedurende hun leven minder
eitjes. En fruitvliegen die veel eitjes produceren leven significant korter
o Uitkomsten in overeenstemming met theorie van het wegwerplichaam:
investeringen in een langer leven gaan ten koste van de investeringen in het
aantal nakomelingen
The cost of seks
= het mechanisme dat ten grondslag ligt aan de kwestie eigen lijf of kroost eerst.
Onderzocht door Linda Partridge (Britse biologe) m.b.v. fruitvliegen
o Directe kosten van seks:
Mannetjes die elke dag met een vrouwtje werden samengebracht
5x hogere kans op sterfte dan mannetjes die geen vrouwtjes
ontmoette
Mannetjes forse schade opgelopen bij paring
Bij fruitvliegen seks leidt meestal tot blijvende schade, functieverlies
en een toename van sterfte
o Indirecte kosten van seks: niet gekoppeld aan de paring, maar louter aan het
vermogen om seksueel actief te kunnen zijn en nageslacht te verwekken
Een seksuele transformatie gaat ten koste van het regeneratieve
vermogen
Aristocratische fruitvliegen
Tot nu toe alleen theorie verzameld bij fruitvliegen. Om te testen of dit ook bij mensen
zou gelden: pseudo-experimenten
o Opzoek naar ouderparen waarbij hij of zij, of beiden, een hoge leeftijd hadden
bereikt, om na te gaan of de kinderen uit dit huwelijk een langere dan
gemiddelde levensduur bereikten met een minder dan gemiddeld aantal
kinderen.
, Middels cd waarop de dragers van alle adellijker titels stonden
gebrand: sinds jaar en dag hebben de Britse aristocraten hun families
met grote precisie aan de archieven toevertrouwd.
Alleen mensen hoge sociale klasse (lager sterfterisico, worden
ouder, gemiddeld minder kinderen): dus lastig probleem
opgelost. Geen verschillen in sociaaleconomische klasse.
o Uitkomsten:
Gehuwde adellijke vrouwen die jong kwamen te overleiden minder
nakomelingen: logisch, want langere levensduur geeft meer
mogelijkheid tot nakomelingen
Adellijke vrouwen >80 jaar vaker kinderloos, of slechts één kind
(meestal niet kinderloos gewild)
o Relatie tussen aantal kinderen en het moment van overlijden in de moderne
tijd afwezig alsof er in onze moderne maatschappij geen kosten van seks
meer bestaan.
Deels waar: Overlijden in kraambed vrijwel geheel verdwenen. Ook
meeste soa’s zijn inmiddels te genezen
Onwaarschijnlijk dat je door seks korter of langer leeft
Westendorp (2016): Hoofdstuk 4 – Schatters van de eindigheid
Geld en de lengte van het leven zijn altijd nauw met elkaar verbonden geweest.
De hoogte van verzekeringspremies
Een juiste inschatting van de levensverwachting is cruciaal om de daaraan gekoppelde
risico’s, opbrengsten, premies en uitkeringen van pensioenen en levensverzekeringen te
bepalen.
- In 1693 astronoom Edmond Halley => ‘overlevingstabel’. Daaruit kon voor het eerst
de gemiddelde levensduur van mensen worden afgeleid. Degenen die hier nu hun
beroep van maken heten ‘actuarissen’ en zij hebben niet zelden een wiskundige
achtergrond.
o Toekomst slecht te voorspellen => enkele keer overschat, maar vaak
onderschat. Telkens verder gestegen dan voor mogelijk werd gehouden.
Mede daardoor schieten huidige ingelegde premies tekort en zijn de
uitkeringen relatief te hoog.
- In 1825 wiskunde Benjamin Gompertz => vrijwel alle tegenwoordige modellen,
scenario’s en projecties over levensverwachting gebaseerd op het gedachte goed
van hem
o Essentie = de toename van de sterftekans door veroudering loskoppelde van
de sterftekans die er altijd is, of je nou veroudert of niet
- Model van Gompertz = zeer krachtig
o Kans op sterfte (ook bij zoogdieren) neemt met het toenemen van leeftijd
exponentieel toe
De onmacht van de voorspelling
Mix van genen van ouders mee: zowel goede als minder goede eigenschappen. Dat
maakt bijna iedereen gemiddeld
Zelf impact op sterfte:
o Niet roken
o Gezonde voeding
Alcoholgebruik matigen
Voor een groot deel ‘aangeboren’: Hoge bloeddruk en te hoog cholesterolgehalte
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jodie-sidney. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.96. You're not tied to anything after your purchase.
