Contents
1 Succesfactoren voor teamwerk ................................................................................. 5
1.1 Een team is geen team als er team op staat .............................................................................................. 5
1.2 Het karrenwiel gebruiken ................................................................................................................................ 5
2 Het Karrenwiel.......................................................................................................... 6
2.1 Motiverende doelen (uitdaging) ................................................................................................................... 6
2.2 Hoofd, hart, handen............................................................................................................................................. 6
2.3 Hoofd: probeer het concreet te maken ....................................................................................................... 6
2.4 Hart: je wordt er warm van ............................................................................................................................. 6
2.5 Handen: je weet wat je gaat doen ................................................................................................................. 6
3 Twee – Gedeelde verantwoordelijkheid (verbinding) ................................................. 8
3.1 Een cultuur van individualisme ..................................................................................................................... 8
3.2 Delen van verantwoordelijkheid bevorderen ......................................................................................... 8
4 Drie – open communicatie (helderheid) ................................................................... 10
4.1 Informatie delen maar ook selecteren..................................................................................................... 10
4.2 Niet over maar met elkaar praten ............................................................................................................. 10
4.3 Directe en eerlijke communicatie is het devies ................................................................................... 10
4.4 Kort en gericht vergaderen........................................................................................................................... 10
4.5 Luisteren is meer dan je oren openzetten ............................................................................................. 10
5 Vier – Respect voor verschillen (vertrouwen) ........................................................... 11
5.1 Handig om te weten over verschillen ...................................................................................................... 11
5.2 Voor de hand liggend: leer je teamgenoten kennen .......................................................................... 11
5.3 Monocultuur of diversiteit ............................................................................................................................ 11
6 Vijf – Flexibel aanpassen (ontwikkeling) ................................................................... 12
6.1 Cliché: verandering is constant................................................................................................................... 12
6.2 Manieren om een team te behoeden voor starheid ........................................................................... 12
6.3 Teamleren: reflectie, experiment en fouten maken ........................................................................... 12
7 Zes – Initiatief tonen (energie) ................................................................................. 13
7.1 Futloosheid = foute boel! ............................................................................................................................... 13
7.2 Actiegerichtheid is voorwaarde en gevolg ............................................................................................. 13
7.3 Indirect sturen op initiatief .......................................................................................................................... 13
7.4 Invloed maakt proactief ................................................................................................................................. 13
,7.5 Initiatief is niet hetzelfde als veel bewegen........................................................................................... 13
7.6 Je ‘zorgen’ maken .............................................................................................................................................. 14
8 Hoofdstuk twee | Werken in teams.......................................................................... 15
8.1 Één – verzamelingen en groepen ............................................................................................................... 15
8.2 Groepen in de privésfeer ............................................................................................................................... 15
8.3 Groepen in (werk)organisaties ................................................................................................................... 15
8.4 Interoganisationeel samenwerken ........................................................................................................... 15
8.5 Leer- en trainingsgroepen............................................................................................................................. 15
9 Twee – Zelfsturend of resultaatverantwoordelijk?.................................................... 17
9.1 Hoe autonoom is het team? .......................................................................................................................... 17
9.2 De autonome taakgroep ................................................................................................................................. 17
9.3 Het zelfsturende team ..................................................................................................................................... 17
9.4 Het resultaatverantwoordelijke team...................................................................................................... 17
10 Drie – Projectteams, managementteams en virtuele teams ................................... 19
10.1 Team bij uitstek: het projectteam .............................................................................................................. 19
10.2 Kenmerken van projectteams ..................................................................................................................... 19
10.3 Meer dan een ritueel: het managementteam ........................................................................................ 19
10.4 In opkomst: het virtuele team ..................................................................................................................... 19
11 Vier – Randvoorwaarden voor prettig teamwerk .................................................. 21
12 Overdragen, overzicht, overnemen ....................................................................... 22
12.1 Peter Drucker over de samenhang van werkzaamheden ............................................................... 22
13 Vijf – Misverstanden over werken in teams .......................................................... 23
13.1 In een team telt het individu niet ............................................................................................................... 23
13.2 In een team ben je elkaars vrienden ......................................................................................................... 23
13.3 Je moet alles tegen elkaar zeggen .............................................................................................................. 23
13.4 In een team ben je het altijd eens .............................................................................................................. 23
13.5 In een team heb je geen leiding nodig...................................................................................................... 23
13.6 Samenvatting ...................................................................................................................................................... 23
14 Hoofdstuk zes | Het ideale teamlid (bestaat niet) ................................................. 25
14.1 Één – Het verlangen naar een dreamteam ............................................................................................. 25
14.1.1 Fabel van de roep om teamspelers .................................................................................................. 25
14.1.2 Fabel van teamsamenstelling ............................................................................................................ 25
14.1.3 Teamrollen: welke edelsteen ben jij? ............................................................................................. 25
2
,14.2 Twee – Kernkwaliteiten en allergie voor elkaar ................................................................................. 25
14.3 Drie – Teams en typen: brillen om naar mensen te kijken ............................................................. 26
14.3.1 Gebruiksaanwijzing bij teamroltest etymologieën .................................................................. 26
14.3.2 Meyers-Briggs Type Indicator: MBTI ............................................................................................. 26
14.3.3 The Big Five ............................................................................................................................................... 26
14.3.4 The Whole Brain Model ........................................................................................................................ 26
14.3.5 Managementrollen van Robert Quinn ............................................................................................ 27
14.3.6 De 9 typen van het Enneagram ......................................................................................................... 27
14.4 Vier – De teamrollen van Belbin ................................................................................................................. 27
14.4.1 De coördinator.......................................................................................................................................... 27
14.4.2 De vormer ................................................................................................................................................... 27
14.4.3 De Plant........................................................................................................................................................ 28
14.4.4 De Monitor ................................................................................................................................................. 28
14.4.5 De Onderzoeker ....................................................................................................................................... 28
14.4.6 De groepswerker ..................................................................................................................................... 28
14.4.7 De Bedrijfsman ......................................................................................................................................... 29
14.4.8 De Zorgdrager ........................................................................................................................................... 29
14.4.9 De Specialist............................................................................................................................................... 29
15 Vijf – Het samenstellen van teams ........................................................................ 30
15.1 Minimale vereisten voor samenwerking ................................................................................................ 30
15.2 Mensen die je misschien moet mijden ..................................................................................................... 30
15.3 Samenvatting ...................................................................................................................................................... 30
16 Hoofdstuk acht | Ontwikkeling en ontwikkelen van teams .................................... 31
16.1 Één – Fasen van groepsontwikkeling (Tuckman) .............................................................................. 31
16.2 De vijf fasen van Tuckman ............................................................................................................................ 31
16.2.1 Situationeel leidinggeven per fase ................................................................................................... 33
16.3 Twee – Groepsdynamiek en interventie: onder water kijken ....................................................... 33
16.3.1 Inhoud: taakniveau van de samenwerking .................................................................................. 33
16.3.2 Structuurniveau: procedures en werkafspraken ...................................................................... 33
16.3.3 Relatieniveau: onderlinge verhoudingen ..................................................................................... 34
16.3.4 Opbouw van een interventie .............................................................................................................. 34
16.3.5 Onder water leren kijken ..................................................................................................................... 34
16.4 Drie – Actie en reactie van gedrag: de Roos van Leary .................................................................... 35
16.4.1 Het toepassen van de Roos van Leary ............................................................................................ 36
16.5 Vier – Het trainen en begeleiden van teams ......................................................................................... 37
3
, 16.5.1 Aan de slag met externe teambegeleiding.................................................................................... 37
16.5.2 Samenvatting ............................................................................................................................................ 38
17 Hoofdstuk negen | Vliegles voor teams: vaardigheden .......................................... 39
17.1 Één – Multidiscipline en discipline ............................................................................................................ 39
17.1.1 Van specialist naar multispecialist .................................................................................................. 39
17.1.2 Leren vliegen vraagt discipline ......................................................................................................... 39
17.2 Twee - Omgaan met spanning en conflict .............................................................................................. 39
17.2.1 Het optimale spanningsniveau .......................................................................................................... 39
17.2.2 Doordrukken/forceren (win-lose) .................................................................................................. 39
17.2.3 Meegaan/toegeven (lose-win) .......................................................................................................... 40
17.2.4 Probleemoplossend (win-win) ......................................................................................................... 40
17.2.5 Vermijden/ontwijken (lose-lose) .................................................................................................... 40
17.2.6 Conflicthantering door een buitenstaander ................................................................................ 41
17.3 Drie – Feedbackvaardigheden en kritiek geven .................................................................................. 41
17.3.1 Ten strijde tegen blinde vlekken ...................................................................................................... 41
17.3.2 Niet over maar met elkaar................................................................................................................... 41
17.4 Vier – Vergaderen en besluiten nemen ................................................................................................... 43
17.4.1 Frequentie en duur ................................................................................................................................. 43
17.4.2 Voorzitterschap........................................................................................................................................ 43
17.4.3 Deelnemerschap ...................................................................................................................................... 43
17.4.4 De agenda ................................................................................................................................................... 43
17.4.5 Notulen en afspraken ............................................................................................................................ 43
17.4.6 Discussie of dialoog ................................................................................................................................ 43
17.4.7 Het nemen van besluiten ..................................................................................................................... 44
17.5 Vijf – Een goed gesprek, vragen stellen en luisteren ......................................................................... 45
17.5.1 Het betrekkingsniveau van communicatie .................................................................................. 45
17.5.2 Gespreksvaardigheden: luisteren en vragen .............................................................................. 45
17.5.3 Samenvatting ............................................................................................................................................ 45
4
,1 Succesfactoren voor teamwerk
Gezamenlijk aan een taak werken, effectief en efficiënt is niet per se teamwerk. Teamwerk is meer
dan alle deelresultaten bij elkaar genomen. Er moet ook synergie zijn en soms is dat er niet.
1.1 Een team is geen team als er team op staat
Het voldoen aan randvoorwaarden kan helpen een team te vormen maar is geen zekerheid dat het
een goed team wordt. Ook is er geen recept voor geweldig samenwerken. Het karrenwiel is ontstaan
door aan veel mensen de vraag te stellen ‘’wat zijn volgens jou de kenmerken van een succesvol
team?’’. Het model kan helpen de vinger op zwakke plekken te leggen en afspraken te maken over
verbeteringen.
1.2 Het karrenwiel gebruiken
- Elke succesfactor kan helpen bij het vormen van een effectief team. De resultaten liggen op
de spaken van het wiel.
- Succesfactoren hangen onderling samen: zonder het één is het ander niet mogelijk.
- Succesfactoren zijn in evenwicht: de balans is zoek als er van één aspect veel is. Dan komt er
een slag in het wiel.
- Een groot wiel loopt makkelijker dan een klein wiel. Elk team kan altijd groeien. Echter kan
elke succesfactor ook overdreven worden, bv. respect voor verschil kan uitlopen op
grenzeloze tolerantie.
- Een wiel met meerdere spaken is steviger. Elk team kan zijn eigen waarden formuleren en
het model aanvullen.
- Het wiel moet je tegen de klok in lezen.
Voordelen van het model
- Teamfunctioneren evalueren.
- Teams die net zijn opgestart kunnen het model gebruiken: het is voldoende veilig en
motiverend om tot werkafspraken te komen.
5
, 2 Het Karrenwiel
2.1 Motiverende doelen (uitdaging)
Paradoxaal: zonder doel en doelgerichtheid kan een team niet bestaan. Tevens is het team een
middel en geen doel.
Bij het vaststellen van doelen kun je in een oorzaak-gevolgdiscussie terecht komen. Zo kan een doel
ook een middel zijn voor een hoger gelegen doel. Op deze manier kan een doel steeds groter
worden, hier kan een team in verstrikt raken. Abstracte doelen kunnen inspireren maar zijn niet
werkbaar.
2.2 Hoofd, hart, handen
Een doel biedt houvast, er kan een koers op worden uitgezet. Een goed doel heeft de werking van
een magneet, vooral als het inspirerend is. Doelen moeten helder zijn en ondersteund worden door
het team. Het niet duidelijk afstemmen van doelen en doeldefinities komt veel voor. Iedereen moet
hetzelfde doel nastreven en eigenaar worden. Om doelen op te stellen kun je SMART of MAGIE
(Meetbaar, Acceptabel, Gecommuniceerd, Inspirerend en Engagerend) gebruiken.
2.3 Hoofd: probeer het concreet te maken
Een doelstelling geeft een team zin en identiteit. Een doel objectief meetbaar maken is goed maar
hoeft niet per se. Je kunt ook werken met een verlangen dat gaandeweg steeds preciezer wordt.
Ook dient een doel redelijk en acceptabel te zijn. Men moet geloven dat het doel haalbaar is.
2.4 Hart: je wordt er warm van
In deze fase maak je een doel motiverend. Men moet de waarde, het nut en het belang van het doel
zien. Pas dan bekeren teamleden zich individueel tot een doel. Dit gebeurt met een persoonlijke
betekenis, waarde of eer. Een inspirerend doel delen is belangrijk, dat is de sleutel tot synergie.
Daarnaast is het een uitdaging om het doel op teamniveau te krijgen.
Het is lastig een doel met hart te formuleren omdat de bedenkers vaak vragen aan anderen om het
te realiseren. Het denken en doen is dan gescheiden. Dit komt vaak voor in organisaties met
hiërarchie.
In de missie komt de relatie tussen het team en de omgeving (context) tot uiting. Het maakt duidelijk
waar het allemaal om begonnen is. Vaak is dat een externe belanghebbende: klant, de burger of het
milieu.
2.5 Handen: je weet wat je gaat doen
Maak een doel concreet en vertaal in handelen. Teamleden moeten geloven dat ze het kunnen. Let
op dat je hierin niet doorschiet: je moet wel nog weten waarvoor je iets doet, soms is het handelen
precies omschreven en ingetraind.
Samenvatting succesfactor: motiverende doelen
Waar het om draait
Een team richting en focus geven Prestatie- en resultaatgerichtheid bevorderen
Een uitdaging scheppen Duidelijke afspraken maken (legitimeren)
Het resultaat kan zijn: uitdaging
Voorbeelden van gewenst gedrag Voorbeelden van ongewenst gedrag
Eerst denken, dan doen Zomaar ergens aan beginnen
Voortgang bewaken Abstracte doelen stellen
Evalueren, toetsen Geen terugkoppeling geven
Stimuleren tot beter Verborgen agenda’s hanteren
6
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Caviamaarten. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.55. You're not tied to anything after your purchase.