Summary
Samenvatting Kunstboek - vak tekenen. Kunstgeschiedenis en kunstbeschouwing
- Course
- Level
Samenvatting van heel het boek voor eindexamen tekenen Havo.
[Show more]
Seller
Followbrigittevanriet
Reviews received
Content preview
Kunstgeschiedenis1.1.Oudheid - Tot ca 476 na Christus
Waarom worden de oude Grieken gezien als de grondleggers van de westerse kunst en cultuur?
Wanneer 'begint' kunst? Wie maakten de eerste beeldhouwwerken? Hoe wonen mensen in de oertijd?
Zonder te weten waar het ooit begon, is het lastig recentere kunstuitingen te begrijpen. Alle kunst
bouwt namelijk voort op eerdere kunst, of zet zich ertegen af. Daarom begint dit boek met een blok
Oudheid. We maken een onderscheid tussen de prehistorie [H1.2] (letterlijk ·voorgeschiedenis') en de
klassieke oudheid (de oude Grieken [H 1.3] en oude Romeinen [H1.4].
Prehistorie en klassieke oudheid in Europa
In dit blok is het eerste hoofdstuk gewijd aan de kunst die door de eerste mensen wordt gemaakt, die in
het gebied wonen dat wij vandaag de dag Europa noemen.
We vinden maar weinig kunst uit die tijd terug omdat:
- de mensen niet op één plek leven.
- veel materiaal vergaan
- zijn er geen schriftelijke bronnen.
Bij de gebruiksvoorwerpen, grotschilderingen en beeldjes die we van hen terugvinden is het dan ook
vaak de vraag hoe oud ze precies zijn en wie ze waarvoor gebruikte.
Veel meer weten we over de oude Grieken, waarover het tweede hoofdstuk gaat. Dit volk van
filosofen heeft een hoogontwikkelde cultuur. waarin ook vele schrijvers actief zijn. Zij leggen
informatie over de architectuur en beeldende kunst [afb 1.2) van hun tijd vast.
Grieken:
- Houden van evenwichtigheid, wat te zien is aan de harmonieuze verhoudingen die ze in hun
bouwkunst toepassen.
- Een gezonde geest gaat volgens de Grieken hand in hand met een perfect lichaam.
- Griekse beeldhouwwerken zijn dan ook vaak anatomisch perfect uitgewerkt.
- Van veel van die beeldhouwwerken gaat het origineel verloren, maar we kennen ze nu nog wel
door de kopieën die de Romeinen ervan maken.
De oude Romeinen, met wie je in het derde hoofdstuk nader kennismaakt, zijn veroveraars. Ze maken
in hun kunst en architectuur gebruik van wat ze tegenkomen bij de volkeren die ze overwinnen maar
doen ook zelf slimme uitvindingen. Hierdoor kunnen de Romeinse keizers een groot rijk besturen.
Hun macht vergroten ze door propaganda in te zetten, Bijvoorbeeld in de vorm van portretten op
munten [afb 1.1) Met de komst van het christendom neemt de macht
van de Romeinen in West-Europa langzaam af en starten de middeleeuwen H.2
Van ver
1.1 Romeinse munt met portret van keizer Constantijn (307-337 na Chr.) goud,
diameter ca. 15 mm
Zoals je bij de Romeinen al behoorlijk duidelijk kunt zien is westerse kunst
beïnvloed door en schatplichtig aan kunst van verder weg. Als je vanuit een minder westers
perspectief kijkt, ontdek je dat er in de oudheid nog veel meer culturen op hoog niveau functioneren en
interessante kunst voortbrengen. Enkele hoogtepunten daarvan zie je op de pagina's Van ver. oude
beschavingen [H15). We hebben het daar kort over volkeren in Mesopotamië,
het oude Egypte. Afrika en Midden-Amerika. De Egyptenaren zeggen je waarschijnlijk wel iets
(piramides, mummies) maar ook de andere volkeren van wie we de kunst hier bespreken zijn van
invloed op hoe onze (kunst)wereld er in de eenentwintigste eeuw uitziet. Als je je realiseert dat deze
culturen zich gelijktijdig met de primitievere Europese steentijd en bronstijd ontwikkelen begrijp je
,dat kunstontwikkelingen tijd- en plaats afhankelijk zijn. Al snel ontdek je dat ze niet losstaan van
elkaar; ze bestaan gelijktijdig . Zelfs binnen Europa is dat het geval.
De prehistorische en Griekse cultuur bestaan tegelijkertijd. En de Griekse
beschaving is nog niet ten onder, wanneer de Romeinen ten tonele verschijnen.
Kunsthistorici dateren de periodes van de oudheid niet altijd hetzelfde. De indeling
van dit blok is dus hoe dan ook kunstmatig. We gaan uit van de meest gebruikte
indeling.
1.2 Venus van Mila (Aphrodite van Melos) (150 v.Chr.) marmer, 208 cm hoog
De oude Grieken en Romeinen geloven in meerdere goden.
Hier zie je Aphrodite (Romeinse naam: Venus). Zij is de godin
van de schoonheid en vruchtbaarheid. Meestal wordt ze als
een (gedeeltelijk) naakte knappe vrouw weergegeven. Aan het
ontbreken van haar armen zie je hoe oude beelden beschadigd
kunnen raken.
Feit of fictie?
In de hoofdstukken over de prehistorie, Grieken en Romeinen schrijven we regelmatig met enige
twijfel of terughoudendheid : 'het zou kunnen zijn dat·, 'misschien 'wellicht... '. Dit wordt gedeeltelijk
verklaard door het ontbreken van schriftelijke bronnen uit de vroegste periodes van de menselijke
geschiedenis maar vooral doordat er veel (kunst)voorwerpen in de loop der tijd vernietigd, vergaan of
hergebruikt zijn.
Archeologen vinden wel resten terug van de oude beschavingen [afb 1.3], maar
kunnen deze niet altijd (meteen) plaatsen. Waarvoor dient in die
tijd een beeldje van een dikke naakte vrouw. Of hoe
bedenk je aan de hand van brokstukken hoe een tempel
eruitziet7 Er is over de oudheid nog veel onduidelijk, maar
onderzoek zorgt voor nieuwe ontwikkelingen. Zo is met
nieuwe technieken veel beter te bepalen hoe oud een
voorwerp is en kunnen bijna vergane schilderingen gereconstrueerd
worden.
1.3 Prehistorisch halssnoer (tussen 2000-1000 v.Chr.) barnsteen
Toch blijft het moeilijk te bedenken hoe bepaalde voorwerpen
gebruikt of gezien worden door mensen die duizenden jaren geleden onder heel andere
omstandigheden leefden In de hoofdstukken van dit blok is daarom aandacht voor de maatschappij van
de prehistorie en klassieke oudheid, maar vooral voor belangrijke kunstwerken die deze
samenlevingen voortbrengen. Na dit blok kun je meepraten over de mogelijke antwoorden op de
vragen die aan het begin van deze inleiding gesteld worden.
,1.2 Prehistorie - Tot ca. 800 v.Chr.
Enkele pagina's voor tienduizenden jaren kunstgeschiedenis lijkt misschien vreemd, maar is eigenlijk
heel logisch als je bedenkt hoe weinig er uit dit lange tijdvak is teruggevonden. Veel prehistorische
voorwerpen zijn van hout of andere natuurlijke materialen gemaakt die vaak helemaal zijn vergaan.
Tijdens een groot deel van de prehistorie leven mensen als nomaden en verblijven in grotten, tenten
of andere tijdelijke schuilplaatsen. Ze leven van de jacht en het verzamelen van plantaardig voedsel.
Als het voedsel op dreigt te raken, trekken ze verder. Je kunt dan niet veel meenemen. Pas met de
ontwikkeling van landbouw gaan de mensen zich vestigen en permanente huizen bouwen.
Bij prehistorische kunst zijn we sterk afhankelijk van onze eigen interpretaties en de schaarse
gegevens die we hebben. Archeologen (onderzoekers die historische resten opgraven en bestuderen)
doen hun best de geschiedenis te reconstrueren. Daarbij kunnen ze niet
terugvallen op schriftelijke bronnen, want in de prehistorie kunnen mensen
nog niet lezen en schrijven. De vindlocatie en ouderdom van
archeologische voorwerpen kunnen aanwijzingen geven over het volk dat
ze gebruikte. Er worden ook aanwijzingen in het heden gezocht In Zuid-
Afrika zijn bijvoorbeeld groepen mensen die vrijwel hetzelfde leven als de
prehistorische jagers en verzamelaars. Deze volkeren kun je vragen naar de
achtergronden van hun leefwijze en de rol die kunst daarin speelt In dit
hoofdstuk lees je aan de hand van enkele bekende voorbeelden
over de beeldende kunst in de prehistorie.
1.4 Archeologen aan het werk bij bouwwerkzaamheden in Philadelphia, Amerika.
Vrouwelijk ideaalbeeld?
Een rondborstige vrouw, met dikke buik en billen, zonder
gezicht en schematisch aangegeven ledematen [afb 1.5]
Hebben we hier te maken met het ideaalbeeld van de
prehistorische vrouw? Met een vroege vorm van porno
misschien? Dergelijke Venusbeeldjes' (kleine sculpturen
van vrouwfiguren) worden in de oertijd gemaakt van
steen, bot, ivoor of gebakken klei. De Venus van Willendorf,
het bekendste voorbeeld, stelt onmiskenbaar een vrouw voor. Ze heeft zware borsten, een ronde buik
en dikke dijen. Haar voeten en armen (rustend op haar borsten) zijn schematisch aangegeven Onder
het gedetailleerd uitgewerkte kapsel van opgerold of gevlochten haar is geen gezicht te zien.
Verder is opvallend dat het soort kalksteen waarvan het beeldje is gemaakt helemaal niet voorkomt in
Willendorf (Oostenrijk) waar de Venus begin twintigste eeuw gevonden wordt. Hoe de
oorspronkelijke beschildering eruitziet, is moeilijk af te leiden uit de sporen op het beeldje. De kleine
sculptuur kan niet staan, maar lijkt bedoeld om in de handpalm te houden. Zo kan het gemakkelijk van
de ene naar de andere plek meegenomen worden door de nomadische eigenaar.
Prehistorische vrouwsculptuurtjes als Venus van Willendorf worden over de hele wereld gevonden. Ze
komen min of meer uit dezelfde tijd en altijd zie je overdreven vrouwelijke kenmerken.
Prehistorische mensen zijn niet dik, maar het is belangrijk voldoende voedsel te hebben en je voort te
planten. Het zou kunnen dat de beeldjes daarbij geluk moeten brengen en dus functioneren als
een amulet om vruchtbaarheid te bevorderen. Venus van Willendorf zou je dus een prehistorisch
ideaalbeeld kunnen noemen.
, Tijdsindeling prehistorie
Oude steentijd (tot ca . 6000 v.Chr.)
- eerste mensachtigen drie tot vijf miljoen jaar geleden, vanaf dan rituelen en vormen van
beeldende kunst, muziek, dans.
- nomaden leven van jacht, visvangst en verzamelen planten en vruchten
- eenvoudige werktuigen van steen, ivoor, bot en hout
- kunstvoorwerpen gedetailleerd en figuratief
- bekende voorbeelden grotschilderingen [afb 1.6 en 1.7] en Venusbeeldjes [afb 1.5]
Jonge steentijd (ca. 6000-2000 v.Chr.)
- mensen vestigen zich, maar naast dieren en akkers ook nog jagen en verzamelen
- verfijndere gereedschappen van steen. ivoor, bot en hout naast nieuwe uitvindingen zoals het
wiel
- kunst: meer geometrische en vereenvoudigde vormen
- eerste architectuur houten en lemen boerderijen, hunebedden en later grote megalithische
constructies
- bekende voorbeelden: aardewerken voorraadpotten [afb 1.10] en Stonehenge [afb 1.8]
Bronstijd (ca. 2000-800 v.Chr.)
- mensen hebben vaste woonplekken, eerste versterkte steden ontstaan
- uitvinding brons (lege ring van koper en tin): betere landbouwwerktuigen, voertuigen en
wapens.
- Kunst: naast geometrische vormen weer meer figuratie
- Schrift ontstaat, dus betere communicatie
- einde prehistorie door uitvinding schrift en ijzer
Wanden vol dieren en handen
De eerste mensen schilderen en tekenen niet op schilderdoek of papier (dat dan nog niet bestaat), maar
op hun eigen lichaam, kleding, steen en botten. Onderzoek wijst uit dat er al 500.000 jaar verf gebruikt
wordt, maar de oudste schilderkunst die we vandaag de dag nog kunnen zien zijn grotschilderingen
en -tekeningen van 'slechts' tienduizenden Jaren oud. (Omdat het om zowel schilderingen als·
tekeningen gaat, gebruiken we deze termen allebei ) Door hun locatie in de grotten, donker en met
een constant klimaat (temperatuur en luchtvochtigheid), zijn ze bewaard
gebleven. De vroegst bekende grotschilderingen, van bijna 40.000 jaar oud. vind
je in Indonesië.
1.6 Levensboom (Gua Tewet) (ca. 8000 v Chr.) grotschildering, Borneo,
Indonesië Je ziet hier negatieve handafdrukken versierd met patronen van
stippen en strepen. Het geheel zou een pad of een stamboom kunnen
symboliseren.
1.7 Grot van Chauvet (ca. 30.000 v.Chr.) grotschildering, ca. 12 m lang, Pont d'Arc, Frankrijk
Een kudde neushoorns, oerossen en leeuwen lijkt van rechts naar links over de wand te galopperen. De
dieren zijn gestileerd (vereenvoudigd), de verhoudingen kloppen niet overal en sommige dieren
worden overlapt of gedeeltelijk afgebeeld. De neushoorn links
bovenaan lijkt zijn kop op en neer te bewegen door de vele
hoorns die erop geplaatst zijn. Tienduizenden jaren later wordt
tijdens het futurisme [H5.4] op soortgelijke manier beweging
uitgebeeld.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller brigittevanriet. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $14.85. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now
Recently viewed by you
Exam (elaborations) ·
Capstone Med Surg Assessment Question and Answers updated
