Class notes
Psychodynamische Consultatie Les 3
- Course
- Institution
Volledig uitgetypte les over trauma en borderline met duidelijke structuur.
[Show more]
Seller
Follow
LalieMari
Content preview
Les 3: Behandeling van trauma en borderline ( 12/10/16 )Tijdens de klassieke psychoanalytische behandeling wordt er vooral geluisterd en geïnterpreteerd. We
gaan er vanuit dat de verhouding van basic trust aanwezig is. Bij posttraumatische stressstoornissen
en borderline is de verhouding van basic trust niet aanwezig. In veel gevallen worden we geconfronteerd
met een basic distrust: het ontbreken van een werkzame therapeutische verhouding, ontbreken van
het noodzakelijk vertrouwen. We worden geconfronteerd met het ontbreken van het psychisch materiaal,
de secundaire elaboratie of de mentalisatie. Dit betekent dat we de klassieke psychoanalytische
behandeling niet kunnen toepassen. We kunnen niet interpreteren of durcharbeiten want het materiaal is
niet aanwezig.
In plaats van deconstrueren en analyseren moeten we het tegenovergestelde doen: iets opbouwen (de
therapeutische verhouding, basic trust) en iets construeren (secundaire elaboratie of mentalisatie).
Dit toont nogmaals het belang van een goed gevoerde diagnostiek!
Deze kliniek confronteert ons (als therapeut, psychoanalyticus) met de limiet van ons begrijpen. We
kunnen ermee werken, maar er zijn een aantal zaken die we niet begrijpen. Bovendien moeten onze
visie op het geheugen bijstellen. Het is iets anders en ruimer dan wat we denken op grond van een
algemene visie op het geheugen.
De drie zaken die we niet begrijpen:
1. Jouissance
2. Herhalingsdwang
3. Dissociatie
1. Jouissance, herhalingsdwang en dissociatie
1.1. Jouissance
Jouissance is een mengeling van lust en onlust, een mengeling van pijn en lust. Hier situeert het
onbegrip zich. Indien je normaal logisch denkt, ga je er vanuit dat we zo veel mogelijk positieve
ervaringen nastreven en zo veel mogelijk negatieve ervaringen vermijden. Dit is de idee van het
lustprincipe. Toch gaan we soms onlust nastreven. We stellen een aantal gedragingen die ons in
bepaalde situaties werken of we maken bepaalde keuzes waarvan we weten dat die ons pijn zullen doen
of ons in de problemen zullen werken. Soms gebeurt dit met een zekere regelmaat, vooral bij patiënten.
Bij patiënten is er geen sprake meer van keuze, terwijl dit bij neurose tot op een zekere hoogte wel zo is.
We spreken van herhalingsdwang wanneer iemand op een redelijke systematische manier een aantal
zaken herhaalt of er zich toe verplicht / gedwongen voelt terwijl de zaken die herhaald worden uitermate
pijnlijk zijn. Ze worden er toe gedwongen en bezorgen onlust.
Klassiek voorbeeld jouissance: automutilatie en eetstoornissen. Deze mensen weten dat zichzelf
verwonden geen goed idee is, maar op een bepaalde manier beleven ze "genot" aan. Genot dat
duidelijk gemengd is met angst, pijn en onlust. In beide gevallen kan dit dodelijk zijn.
We kunnen dit enkel vaststellen, want we begrijpen het niet. Het gaat buiten de ratio.
1
,Differentiaaldiagnostisch: Iemand die aan automutilatie doet of een zware eetstoornis heeft, bevindt zich
daarom niet direct langs de aktuaalpathologische kant. (ptsd of borderline) In beide gevallen kan dat
fenomeen (zelfverwonding of eetstoornis) uitmaken van een hysterische en dus neurotische
problematiek. Dit is weer een illustratie van het feit dat wij op diagnostisch vlak ons niet mogen beroepen
op het puur descriptieve. Je moet kijken naar de verhouding.
1.1.1. Het verschil in verhouding tegenover de Ander die optreedt
Borderline- of ptsd groep (aktuaalpathologisch)
→ Negatieve verhouding
→ Zelfverwonding / eetstoornis wordt verborgen gehouden
→ Men probeert het te camoufleren, ondanks iedereen het ziet
→ De Ander wordt buitenspel gezet. Indien de Ander zich gaan moeien vanuit therapeutische
overwegingen ontstaat er bijna een 'gevecht' waarbij wij als therapeut veroordeeld worden tot de
positie van politieagent, van iemand die voortdurend moeten nakijken of het gebeurd is.
→ Het is moeilijk en nauwelijks werkzaam.
Hysterische kant
→ Het wordt uitdrukkelijk aan de Ander gericht = appèl functie
→ Het is een noodkreet, in de zin van "help mij"
→ Soms wordt het gebruikt als chantagemiddel
→ Het wordt niet verborgen, maar getoond
Eetstoornis bij de hysterie: Het kadert helemaal binnen het verplichte narratief, de eis van de
hedendaagse grote Ander om er als een soort plank uit te zien. Met als gevolg dat we kunnen zien dat
mensen met die eetstoornis of die zich binnen de dieet-manie begeven, het net voor die Ander gaan
doen en afhankelijk zijn van die Ander.
We hebben hier min of meer hetzelfde vergelijkbare fenomeen of symptoom, maar het heeft een totaal
andere betekenis. Het aspect jouissance zal veel meer aanwezig zijn langs de aktuaalpathologische
kant dan langs de hysterische kant. Het is hier ook wel aanwezig, maar het is een kwestie van
verhouding.
1.2. Herhalingsdwang
De herhalingsdwang begrijpen we ook niet: waarom wordt het herhaald?
Het = vaak herbelevingen van traumatische elementen of eventueel zelfverwonding. Het subject beslist
dit niet want ze hebben er geen greep op. Je mag dus niet de vraag stellen waarom ze dat herhalen. Er
is iets aan het werk in hun psychisch functioneren waardoor die herhalingen tot stand komen. In een
groot aantal gevallen, zeker wat die traumatische herbelevingen betreft, zien we dat die patiënt daar
vanaf wilt en helemaal niet gelukkig mee is.
2
, De veronderstelling die Freud al maakt: "De herhaling heeft als functie om er toch greep op te krijgen."
Het herhaalt zich met bedoeling iets te kunnen installeren, het onder controle kunnen krijgen of iets te
kunnen bewerken maar het mislukt steeds opnieuw.
Van waar komt deze veronderstelling? (Dat de functie van de herhalingsdwang het alsnog verwerken
zou zijn van de traumatische gebeurtenis)
Het lijkt vrij plausibel aan te nemen dat op het ogenblik dat het trauma plaats grijpt, er op dat moment
een psychische bewerking NIET plaats gegrepen heeft. De traumatische ervaring wordt niet
opgenomen, niet ingeschreven in het normaal psychisch functioneren. Het schrijft zich ergens anders in.
Er ontbreekt iets want er is iets niet gebeurd. Dit is meteen ook de verklaring waarom er geen normale
herinnering is aan die gebeurtenis. Herhalingsdwang is dan een poging om die bewerking toch nog te
laten gebeuren, maar dat mislukt. De behandeling zal een psychisch proces moeten installeren.
1.3. Dissociatie
Bij dissociatie spreken we over twee stukken in het subject of twee verschillende vormen van psychisch
functioneren. (Freud: bewust - onbewust). Het meest opvallende is dat één van de twee als slecht wordt
bestempelt en het andere als goed.
1.4. Het geheugen
Het declaratieve geheugen werkt niet. Declaratief betekent dat je erover kan spreken. We verwachten
dat wanneer we iets ernstig meemaken de herinnering sterk aanwezig zal zijn. Indien we emotioneel
schokkende zaken meemaken is dit ook zo, maar trauma valt hier buiten. Het komt niet in de
psychische elaboratie. Dit is een reden waarom seksueel misbruik lange tijd niet ernstig is genomen. Het
gaat tegen de verwachtingen in dat men er niet kan over spreken.
Waarom?
Stel je voor dat in de periode waarin we deze kennis nog niet hadden, een vrouw die seksueel misbruikt
is naar de politie gaat om klacht in te dienen. De vrouw wordt ondervraagd en dit is net wat de vrouw
niet kan vertellen. Ze vertelt het in stukken en niet overtuigend. De politieagenten denken: "Je hebt
zoiets meegemaakt en je kan het niet vertellen?" Als je het niet kan vertellen, dan is het niet gebeurd.
Nu kennen we het typische kenmerk van de posttraumatische stressstoornis; het declaratieve geheugen
werkt niet en we moeten ander bewijsmateriaal gaan zoeken om (zeker bij juristen) daarmee aan de
slag te gaan.
Wij zullen dit ook meemaken. Vroeg of laat komt er iemand waarvan je weet dat die misbruikt is
geweest. Als je op het einde van de therapie, nadat die vele sessies geweest is, jezelf de vraag stelt
"Kan ik beschrijven wat die man of vrouw precies heeft meegemaakt?" Neen, dat zal je niet kunnen. Je
zal veel indrukken hebben, overtuigd zijn dat het waar is, maar je zal het niet kunnen beschrijven omdat
het niet aan bod komt. Als het aan bod komt is het via herbeleving.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LalieMari. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.37. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
83637 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now