Historisch vergelijkende ontwikkeling van het privaatrecht (JUR2HOPRIV)
Institution
Radboud Universiteit Nijmegen (RU)
Book
Boom Juridische studieboeken - Prota
Het document bevat een samenvatting van het vak Historische Ontwikkeling van het Privaatrecht (HOP). Zowel het boek als de hoorcolleges en werkgroepen worden behandeld.
Historisch vergelijkende ontwikkeling van het privaatrecht (JUR2HOPRIV)
All documents for this subject (5)
Seller
Follow
janiquebax2001
Reviews received
Content preview
1: Inleiding en systematiek van het privaatrecht
Digesten
Digesten bevatten de kern van het moderne privaatrecht van NL en omringende landen
- Digesten zijn een codificatie van de geschriften van de Romeinse juristen die leefden vanaf 1 e
eeuw t/m 3e eeuw n. Chr. hoogtepunt Romeinse rijk en Romeinse recht
- Juristen uit deze periode staan bekend als klassieke juristen: zij zijn verantwoordelijk voor
codificatie van het klassieke Romeinse recht
- Keizer Justinianus heeft een selectie gemaakt uit de rechtsregels van de klassieke juristen en
heeft deze vastgelegd in de digesten
Codex Justinianus: hierin stonden aanvullingen/verbeteringen op de wetteksten in de digesten
subsidiaire bron
Belang van het Romeinse recht
Meijers heeft het Romeinse recht (Digesten) als uitgangspunt genomen bij het opstellen van het
nieuw BW (1992)
- Nadeel: er staan zoveel rechtsregels in Digesten dat voorkomen tegenstelling onmogelijk is
- Sommige teksten wijzen op een causaal stelsel en andere op een abstract stelsel
Eigendomsoverdracht
1. Abstract stelsel: een geldige titel is niet vereist eigendom gaat over ondanks ongeldigheid titel
2. Causaal stelsel: een geldige titel is vereist
Meijers was een voorstander van het abstract stelsel, maar we kennen een causaal stelsel dit
komt door (HR Damhof/Staat): HR kiest hierin voor een causaal stelsel van eigendomsoverdracht
Het BW van 1992 is ook deels een vertaling van de Code Civil: tegenwoordig is alleen de structuur en
indeling nog te herleiden tot de Code Civil
BGB is geheel gebaseerd op Romeinse recht dit heeft veel invloed uitgeoefend op ons BW (1992)
Invloed van het Romeinse recht
Soorten invloed Romeinse recht op inhoud BW
1. De vrij diepgaande invloed (meest ingrijpend)
- Wij hebben iets geheel overgenomen van het Romeinse recht
- Definities bezit, houderschap en eigendom stemmen overeen met definities Romeinen
2. De bepalende invloed
- Het Romeins recht laat keuzes en wij hebben er één van overgenomen
- Keuze tussen causaal en abstract stelsel eigendomsoverdracht
3. De oppervlakkige invloed (minst ingrijpend)
- We hebben de Romeinse beginselen overgenomen, maar er wordt voor een andere
uitwerking gekozen
- Denk hierbij aan het onrechtmatige daadrecht: er is wel enige invloed, maar deze is
nauwelijks meer meetbaar
,Het Romeinse procesrecht
De Romeinen vonden het procesrecht belangrijker dan het materieel recht: of ze konden procederen
was belangrijker dan de inhoud van hun rechten en plichten
Grondbeginsel van het Romeinse en huidige procesrecht is het verbod van eigenrichting: de burger
mag niet zelfstandig gebruik maken van haar subjectieve bevoegdheden
- Romeinen hebben dit vastgelegd voor privaat- en publiekrecht en wij voor strafrecht
Doel procesrecht is het verzekeren van de medewerking van de overheid: deze zit in een executoriale
titel die een veroordelend vonnis van de rechter oplevert
Praetor: hielp bij de uitvoering van een veroordelend vonnis
Bijzonderheden formulaprocedure: overheersend procestype in klassieke periode Romeinse recht
1. Beperkte rechtsingang
- Je kon niet over elk juridisch probleem procederen: Romeinen wilde een zo klein mogelijk
staatsapparaat wat resulteerde in beperkte functie rechter
- Uitgangspunt: ieder draagt zijn eigen schade, tenzij er een juridische grond is om de schade
op een ander te kunnen verhalen
2. Drie soorten rechtsmiddelen
- 1) Acties: rechtsvorderingen van iemand in een specifieke juridische positie
- 2) Bezitsinterdicten: rechtsmiddelen gekoppeld aan goederenrechtelijke positie bezitter
- 3) Verweermiddelen/excepties
3. Gebruik dagvaardingsformulier
- Partijen sluiten een procesovereenkomst (litis contestatio) over de inhoud van het
dagvaardingsformulier: praetor hield toezicht op deze onderhandelingen
- Consumerende werking van de procesovereenkomst: alleen wat in deze overeenkomst
stond, kwam bij de rechter aan de orde
- Hierdoor kwamen partijen altijd opdagen: als je niet kwam opdagen had je verloren door ‘ne
bis in idem’
Het klassieke formula-proces
Het formula-proces bestond uit twee fases: 1) fase bij de praetor 2) fase bij de rechter
- Bij de praetor werd een procesovereenkomst gesloten met behulp van advocaten en praetor
Bij de praetor ingestelde rechtsmiddelen
1. Actio: rechtsvordering instrument om je recht mee uit te oefenen
2. Exceptio/replicatio: verweermiddel ook gesloten stelsel aan rechtsmiddelen
- Replicatio was een repliek
3. Interdicten: zie week 4
Nederlands recht: iedereen die ergens recht op heeft, heeft een actie wij denken vanuit
rechtssubject
- Romeinse juristen dachten vanuit het proces, vanuit de actie: voor een bepaald aantal
omschreven gevallen waren er acties, voor andere gevallen in beginsel niet
Fase bij de rechter: privépersoon iemand die werd gevraagd om als rechter op te treden was
hiertoe in beginsel verplicht en had maar een paar redenen om zich te verschonen
- De formula was een soort instructieformulier voor de rechter: dit diende hij te onderzoeken
- Rechter kon alleen veroordelen of vrijspreken: meer mogelijkheden had hij niet
,2: Bezit en eigendom
Absolute en relatieve rechten
Vermogen: het geheel van op geld waardeerbare rechten en plichten
Vermogen is opgebouwd uit drie onderdelen
1. Absolute rechten: kan je inroepen tegen eenieder en rust op een zaak
2. Relatieve rechten: kan je inroepen tegen wederpartij
- Bronnen uit de verbintenis: wet, overeenkomst en onrechtmatige daad hieruit kan een
relatief recht voortvloeien
3. Relatieve plichten of schulden: verband tussen relatieve rechten en plichten is de verbintenis
Als ‘vestigen’ in de Digesten/casus staat, weet je dat je te maken hebt met een absoluut recht
As ‘afspraak’ in de Digesten/casus staat, weet je dat je te maken hebt met een relatief recht
- LET OP: er moet wilsovereenstemming zijn (pas dan ontstaat juridisch afdwingbare afspraak)
(HR Blaauboer/Berlips)
- Rechtsvraag: is er sprake van een relatief of absoluut recht?
- HR: een absoluut recht kan ontstaan als de wet hiervoor een grondslag geeft voldoen
partijen niet aan de vereisten die de wet stelt aan een absoluut recht, dan ontstaat geen
absoluut recht, maar een relatief recht
- HR: je kan geen absolute rechten, buiten de wet om, door overeenkomst in het leven roepen
- De verplichting stond ook niet ingeschreven in de openbare registers, terwijl dit wel vereist is
voor het ontstaan van een absoluut recht publiciteitsvereiste
- Het uitgangspunt van het onderscheid tussen absolute en relatieve rechten is hierin erkend
Belang onderscheid
Het belang van het onderscheid tussen absolute en relatieve rechten hangt samen met het
onderscheid tussen opvolging onder algemene titel en onder bijzondere titel
- Opvolging onder algemene titel (3:80 lid 1): opvolging in een geheel vermogen of in een
evenredig deel daarvan
- Opvolging onder bijzondere titel: opvolging in een onderdeel van het vermogen afzonderlijk
In het Romeinse recht was opvolging onder bijzondere titel alleen mogelijk bij een absoluut recht
- Opvolging onder bijzondere titel in een relatief recht of relatieve plicht/schuld was niet
mogelijk door het Romeinse idee van verbintenis
- Verbintenis: en ketting/keten tussen twee personen zij hebben elkaar uitgekozen
- Partijen konden dus geen vorderingen overdragen: geen schuldeisersvervanging
- Romeinen deden ook niet aan vertegenwoordiging: draaide om vertrouwen in contractspartij
In het Nederlands recht is opvolging onder bijzondere titel mogelijk in absoluut en relatief recht
- Cessie (3:94): als de schuldeiser wordt vervangen
- Schuldoverneming (6:155): als de schuldenaar wordt vervangen kan alleen met expliciete
toestemming schuldeiser
Kenmerken absoluut recht
1. Gesloten stelsel/numerus clausus
- Absolute rechten grijpen zo diep in het maatschappelijk leven dat alle absolute rechten in
een gesloten stelsel in de wet moeten staan
- Bij de Romeinen stonden zowel absolute als relatieve rechten in de wet
- Recht van eigendomsvoorbehoud (Anwartschaftrecht) is door de Duitse rechter, buiten het
BGB om, gekwalificeerd als absoluut recht
, 2. Zaaksgevolg/droit de suite
- Het absoluut recht blijft op het object rusten, ongeacht bij wie het object zich bevindt
3. Het recht van voorkeur/voorrang (droit de préférence)
- Absolute rechten gaan voor op relatieve rechten: bijvoorbeeld bij faillissement
4. Prior tempore potior iure
- Ouder in tijd, sterker in recht zo wordt de rangorde tussen absolute rechten bepaald
Het eigendomsrecht (5:1)
Kenmerken eigendomsrecht
1. Uniform: bevoegdheden en rechtsmiddelen van een eigenaar zijn hetzelfde, ongeacht het object
van het eigendomsrecht (onroerende/roerende zaak)
- Het klassiek Romeinse recht maakte hierop een uitzondering door het onderscheid tussen
res mancipi en res nec mancipi
- Res mancipi: grond in Italië, slaven, viervoetig vee, landelijke erfdienstbaarheden
overgedragen via mancipatio
- Res nec mancipi: grond buiten Italië, wilde dieren, overige zaken overgedragen via
traditio
- Keizer Justinianus heeft dit onderscheid opgeheven, waardoor alleen de traditio overbleef
2. Absoluut: het eigendomsrecht is in beginsel vrij overdraagbaar en de overdraagbaarheid kan niet
afhankelijk worden gemaakt van tijd
- Als je eigendom overdraagt voor een bepaalde tijd, dan wordt dit van rechtswege omgezet in
een recht van vruchtgebruik (3:85 lid 1)
- Partijen kunnen eigendomsrecht niet onoverdraagbaar maken door een partijafspraak
uitzondering: vorderingen (3:83 lid 1)
Bevoegdheden eigendomsrecht
1. Gebruiks- of genotsbevoegdheden: bevoegdheid om van een goed waarvan men eigenaar is
gebruik te maken en te genieten
- Deze bevoegdheid is niet oneindig als eigenaar van een schilderij van Rembrandt, met
cultuurhistorische waarde, mag je het schilderij niet zomaar vernietigen
- Bij het uitoefenen van het eigendomsrecht kan het dus soms zijn dat je rekening moet
houden met belang gemeenschap geldt voor objecten waarbij samenleving belang heeft
of waarbij gemeenschap betrokken is
2. Beschikkingsbevoegdheid: bevoegdheid om over een zaak waarvan men eigenaar is te beschikken
- Bezwaren (absoluut recht vestigen) of vervreemden (goed in eigendom overdragen)
Soorten overdracht
Soorten overdracht in klassieke Romeinse recht
1. Mancipatio
- Vereist: beschikkingsbevoegdheid (en vormvereisten)
- Zaken: res mancipi
- Abstract stelsel Duitsland
2. Traditio
- Vereist: levering, geldige titel (iusta causa), beschikkingsbevoegdheid
- Zaken: res nec mancipi
- Causaal stelsel Nederland
3. In iure cessio:
- Vereist: schijnproces, beschikkingsbevoegdheid gebeurde ten overstaan van praetor
- Zaken: onlichamelijke zaken
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller janiquebax2001. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.77. You're not tied to anything after your purchase.
