Summary
Samenvatting Sociologie: KULeuven
- Course
- Institution
- Book
Dit is een samenvatting van sociologie, geschreven in 2022/2023. Examenresultaat: 18/20
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
3 reviews
By: juliebroekx • 1 month ago
By: bellegoiris • 2 months ago
By: patriciavandendooren • 1 year ago
Super clear and complete summary. Passed the exam!
Seller
Follow
emilievanhecke
Reviews received
Content preview
SociologieInhoudsopgave
1. Het sociologisch perspectief....................................................................................................................... 4
1.1. Het sociale en de sociologie..........................................................................................................................4
1.2. Over sociale relaties, bindingen en verbanden.............................................................................................4
1.3. Van veralgemeende afhankelijkheid naar wereldsamenleving....................................................................5
1.4. Sociologische verbeeldingskracht.................................................................................................................6
1.5. Sociologie en sociaal engagement................................................................................................................7
1.6. Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgen........................................................................................7
1.7. Sociologie en theorie.....................................................................................................................................8
2. Ordening en invloed van het sociale......................................................................................................... 10
2.1. Sociale structuren en verwachtingen..........................................................................................................10
2.2. Objectieve en subjectieve sociale ongelijkheid...........................................................................................11
2.3. De hedendaagse klassenmaatschappij.......................................................................................................12
2.4. Sociale ongelijkheid in meervoud................................................................................................................13
2.5. Zelfdwang en socialisatie............................................................................................................................13
2.6. Primaire, secundaire en tertiaire socialisatie..............................................................................................14
2.7. Persoonlijke en collectieve identiteit...........................................................................................................15
3. Het hedendaaagse samenleven................................................................................................................ 16
3.1. De gedifferentieerde maatschappij.............................................................................................................16
3.2. De moderniteit van de sociologie................................................................................................................17
3.3. Globalisering, of leven in de wereldsamenleving........................................................................................18
3.4. Over individualisering..................................................................................................................................19
3.5. Het geïndividualiseerd samenleven............................................................................................................20
3.6. Voorbij de moderniteit?..............................................................................................................................21
4. Voorlopers en grondleggers van de sociologie.......................................................................................... 23
4.1. De ontdekking van het sociale....................................................................................................................23
4.2. De ‘uitvinding’ van de sociologie.................................................................................................................23
4.3. Marx over klassen.......................................................................................................................................23
4.4. Marx’ materialistische maatschappijvisie...................................................................................................24
4.5. Durkheims sociale feiten.............................................................................................................................24
4.6. Durkheims visie op sociale orde..................................................................................................................25
4.7. Webers “begrijpende” sociologie................................................................................................................25
4.8. Weber over typen van handelen en sociale orde........................................................................................26
4.9. Kapitalisme volgens Weber.........................................................................................................................27
,5. Sociologische visies in meervoud.............................................................................................................. 28
5.1. Van Marx naar Kritische Theorie.................................................................................................................28
5.2. De conflictsociologishe traditie...................................................................................................................28
5.3. Bourdieus klassenmodel..............................................................................................................................29
5.4. Klassenhabitus en cultuur...........................................................................................................................29
5.5. Sociale systeemtheorie, versie Pardons......................................................................................................29
5.6. Mertons functionalisme..............................................................................................................................29
5.7. Sociale systeemtheorie, versie Luhmann....................................................................................................30
5.8. Symbolisch interactionisme volgens Blumer...............................................................................................30
5.9. Basistegenstellingen binnen de sociologie..................................................................................................31
6. Cultuur als gedachtegoed......................................................................................................................... 33
6.1. Het mentalistisch cultuurbegrip..................................................................................................................33
6.2. Geïnstitutionaliseerde cultuur.....................................................................................................................34
6.3. Durkheim over zelfdoding...........................................................................................................................35
6.4. De anomische mens....................................................................................................................................35
6.5. Mertons herformulering van het anomiebegrip.........................................................................................35
6.6. Vele cultuurdiagnoses.................................................................................................................................37
6.7. Cultuur als ideologie....................................................................................................................................38
7.1. Het interpretatief cultuurbegrip..................................................................................................................39
7.2. Taal als cultuur............................................................................................................................................40
7.3. Interpreteren als classificeren.....................................................................................................................40
7.4. Culturele interpretatiestrijd en cultureel grenswerk...................................................................................41
7.5. Gerealiseerde betekenissen........................................................................................................................42
7.6. Tekenwaarde en interpretatie- of definitiemacht.......................................................................................43
7.7. Kennis is macht............................................................................................................................................44
8. Socialisatie en sociale controle................................................................................................................. 45
8.1. De vier dimensies van socialisatie...............................................................................................................45
8.2. Freuds visie op socialisatie..........................................................................................................................45
8.3. Het gesocialiseerde individu volgens Mead................................................................................................45
8.4. Van socialisatie naar sociale controle.........................................................................................................45
8.5. Sociale controle, breed bekeken..................................................................................................................46
9. Sociale rollen en relaties.......................................................................................................................... 46
9.1. De mens als rollenspeler.............................................................................................................................46
9.2. Over rollenconflicten...................................................................................................................................47
9.3. ‘Role making’, of de actieve ‘homo sociologicus’........................................................................................48
9.4. Goffmans dramaturgisch perspectief..........................................................................................................49
9.5. Parsons’ persoonvariabelen........................................................................................................................50
,9.6. De zelfverstandiging van persoonlijke relaties............................................................................................50
, 1. Het sociologisch perspectief
1.1. Het sociale en de sociologie
Specifieke expertise van sociologen:
- Onderzoeker
- Beleidsadviseur
- Organisatiedeskundige
Sociologie: “De wetenschap van het sociale”
1) Superwetenschap die andere sociale wetenschappen overspant?
2) Synoniem voor “sociale wetenschap”
Eigenheid sociologie: minder met studieobject en veeleer met de vragen erover
- Materieel object: gedeeld met andere sociale wetenschappen wel met andere bril
- Formele object = de wijze waarop het het sociale benadert sociologisch perspectief
Sociologisch perspectief:
1) “Een algemene denktrant die het sociale gedurig uiteenlegt in sociale relaties en, vooral,
geziene en ongeziene afhankelijkheden van vaak onbekende anderen”
Oog voor de indirecte afhankelijkheid & relationele manier van denken
2) 4 vragen
a. “Hoe is een geordend samenleven mogelijk?
Sociale omgang verloopt vaak vlot zonder rechtspraak
b. “Hoe werkt het samenleven door in individuele levens?”
c. “Hoe zien de basiscontouren van onze samenleving eruit?”
In wat voor maatschappij leven we en verandering met voordien?
Nieuwe sociale tendensen
Sociale heden: basiskarakteristieken van de samenleving in haar geheel en
de veranderingen daarbinnen
d. “Hoe komen we tot een algemene, tevens empirisch onderbouwde sociologische
kennis?”
Kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethode
1) Kwantitatief: “In cijfers uitdrukbare bevindingen die gelden
voor de onderzochte sociale groepering”
enquête of surveyonderzoek
2) Kwalitatief: “bestudeert sociale fenomenen in de diepte”
participerende observatie & diepte-interview
niet veralgemeend: explorerend karakter
Sociologische driehoek: “De feitelijke sociologiebeoefening komt neer op een drieledig gebeuren dat
pendelt tussen theorievorming, empirisch onderzoek en (het ondersteunen van) sociale sturing”
1.2. Over sociale relaties, bindingen en verbanden
Sociaal: neutrale notie, zowel negatief als positief
Binnen de sociale werkelijkheid: sociale relaties, verhoudingen of betrekkingen berusten zich op
sociaal handelen van twee of meer deelnemers
,Sociaal handelen: “Het handelen van een actor georiënteerd op het handelen van een of meer
andere actoren”
- Actor stelt handelingen en bezit handelingsvermogen (agency)
o Individuele actoren: handelen van individuen
o Collectieve actoren: “in naam van” bedrijven, partijen, …
- Bouwstenen voor sociale relaties
Sociale relatie, verhouding of betrekking: “De sociale handelingen van twee of meer actoren
geraken met elkaar verweven”
- Wederzijdse georiënteerdheid moet bestaan
- Uitkomst van samenhandelen
Samenhandelen:
1) Zelfreferentialiteit: “Binnen een proces van samenhandelen refereert ieder nieuw element
aan eenzelfde soort element”
2) Dynamisch, tijdsgeboden proces: momentaan
3) Tot een zekere hoogte een open, onvoorspelbaar karakter
4) Reflexieve monitoring van handelen: “The reflexive monitoring of action, het voortdurend
succesvol sturen en controleren door de actor van zijn eigen activiteit”
o Minimum aaan bewuste betrokkenheid mede bepalend voor het individuele
handelen binnen een relatie
o Memoriseren, beweren en vooruitlopen
Afhankelijkheidsverhouding of sociale binding: “De actoren hebben elkaar nodig”
Bij sociale verhoudingen vaak van elkaar afhankelijk
Sociaal verband: “Samenhangend geheel van sociale bindingen met een zekere duurzaamheid en
voor derden observeerbare grenzen”
Vier grote soorten sociale bindingen en verbanden:
1) Cognitieve (sociale) binding/verband
2) Economische binding/verband
3) Politieke binding/verband
4) Affectieve binding/verband afhankelijkheid groot, want persoonsgebonden
1.3. Van veralgemeende afhankelijkheid naar wereldsamenleving
Veralgemeende of gegeneraliseerde afhankelijkheid: “We zijn van bijzonder veel gespecialiseerde
beroepsbeoefenaren een beetje afhankelijk”
Regel in onze samenleving: algemene, niet persoonsgebonden afhankelijkheid
Sociaal netwerk: “Bindingen tussen meer specifieke sociale bindingen of verbanden, een lange
ketting van afhankelijkheden”
Diverse soorten netwerken, bv. dé economie (verdinglijking of reïficatie)
Verdinglijking of reïficatie: “Een autonoom object dat buiten ons om bestaat en een eigen
werkzaamheid bezit”
De maatschappij of samenleving: “Het momentane geheel van alle sociale relaties, bindingen,
verbanden en netwerken”
- Het sociale en de maatschappij zijn dus synoniemen
, - Grens: territoriaal of mondiaal?
1) Territoriaal: nationale of regionale samenleving: “Met territoriale en vaak ook
politieke grenzen
2) Mondiaal: globalisering of mondialisering: “Enerzijds zijn er almaar meer sociale
relaties en bindingen tussen geografisch verafgelegen actoren en anderzijds
groeien ook de sociale netwerken én verbanden met een transcontinentaal en in
tendentie mondiaal of wereldomspannend karakter”
De wereldmaatschappij: “Het momentane geheel van transcontinentale, in aanleg mondiale sociale
relaties, bindingen, verbanden en netwerken”
Zorgt voor een groeiend kosmopolitisme: een mondiaal of wereldbewustzijn
1.4. Sociologische verbeeldingskracht
Relationeel denken = denken in termen van sociale netwerken sociologie
- Ieder mens is een individu met sociale verhoudingen of afhankelijkheden
- Niemand valt écht buiten de samenleving
- Ligt niet voor de hand: egocentrisch maatschappijbeeld
Egocentrisch maatschappijbeeld: “De samenleving verschijnt als een reeks van concentrische cirkels
van anderen rondom een ik of ego”
Met elke nieuwe cirkel groeit de sociale afstand sociale blindheid: niet onderkennen van
relaties of afhankelijkheden
Kennismaken met de sociologie egocentrische bril afzetten: decentrering sociologische
verbeeldingskracht
Sociologische verbeeldingskracht: “Het vermogen om zichzelf te observeren als een knooppunt van
én in menigvuldige sociale bindingen, verbanden of netwerken die het eigen denken en handelen
mede vormgeven”
- Mills: The sociological imagination: “Het vermogen om persoonlijke problemen met sociale
feiten of veranderingen te vinden”
o Belangrijk om twee redenen:
1) Probleem is een met andere gedeelde situatie, niet individueel
2) Ander perspectief op mogelijke oorzaken van het probleem
o 2 soorten problemen
1) Individuele moeilijkheden: autobiografisch of private kwesties
2) Sociaal probleem: sociale factoren of tendensen brengen een grotere groep
mensen in moeilijkheden collectieve zaak
o Moeilijk, want sociaal probleem wordt niet gethematiseerd geen onderwerp in
politiek of debat want wordt als een privézaak gezien
Rol van feminisme: verandering
- Het weerspreekt het egocentrische maatschappijbeeld
o Onttrekt sociale problemen van het publieke zicht
o Mondt soms uit in victim blaming: “Het slachtoffer krijgt de schuld en is daarom
géén slachtoffer meer, maar de eigenlijke dader of minstens medeverantwoordelijke”
, 1.5. Sociologie en sociaal engagement
Sociologische verbeeldingskracht defamiliarisering
“De socioloog als mythejager”: ontmaskeraar van dingen die maatschappelijk evident gevonden
werken, maar toch niet zijn na inspectie
Sociologie streeft naar waarderingsvrije, systematische en veralgemeende, tevens emprisch
onderbouwde kennis van het sociale
Waarderingsvrijheid of morele neutraliteit: enige verdeeldheid
1) Alleen een geëngageerde opstelling houdt de sociologie wakker
2) Solidaire opstelling en standpunt van onderdrukte innemen standpunttheorie
o Neemt afstand van dominante wetenschapsethos en waarderingsvrije kennis
o “Strikt objectieve kennis is onmogelijk”
o principe van de scheiding tussen feiten en waarden = onderscheid nodig tussen
constateren van empirische feiten en zijn eigen praktische waardebepalingen
Empirisch ingestelde sociologen: idealistisch maar onderzoek is waarderingsvrij
- “Waarderingsvrij sociologisch onderzoekswerk is dus eventueel wel waardebetrokken, maar
niet direct waardegeladen” sociaal reformisme: van individueel probleem naar sociaal
probleem op politieke agenda
- Sociaalprobleemsociologie: meer beoefenaren gefinancierd probleemgericht onderzoek
1.6. Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgen
Sociologische verklaringen van sociale problemen kunnen beleidsscenario’s inspireren, maar kennen
hun limieten overheidsinterventies: onbedoelde gevolgen
Onbedoelde gevolgen: “Uitkomsten die anders uitvallen dan werd bedoeld door de handelende
actor”
Categorie van onbedoelde gevolgen: perverse effecten: “Het tegenovergestelde van wat werd
beoogd”
Wijst niet op de irrationaliteit van het sociale, maar illustreren de relatieve openheid van sociale
verhoudingen
Paradox van de sociologische verbeeldingskracht: men kan leren afhankelijkheden en hun effecten te
doorgronden, maar men verkrijgt tegelijkertijd een verhoogd bewustzijn van de weerbarstigheid van
het sociale, wat eventuele sociale veranderingszin tempert
Zichzelf weerleggende of zichzelf vernietiigende voorspelling (of “self-denying prophecy”): “Een
aanvankelijk correcte of ware voorspelling zorgt onbedoeld voor een handelen dat de voorspelling
tenietdoet”
- Thomas-theorema: “If men define situations as real, they are real in their consequences”
o Ziet af van het feitelijke waarheidsgehalte van een situatiedefinitie: “De interpretatie
van een verschijnsel die zegt “wat het geval is””
, Zichzelf waarmakende of zichzelf bevestigende voorspelling (of “self-fulfilling prophecy”): “Een
aanvankelijk onware situatiedefiinitie resulteert onbedoeld in handelen dat de oorspronkelijk onware
voorstelling van zaken waarmaakt”
Sociale vooroordelen of stereotypen: “Een geschematiseerde collectieve voorstelling van een sociale
groepering en haar leden”
Een zichzelf bevestigende voorspelling die stoelt op een toekomstige mogelijkheid die voor waar of
zeer waarschijnlijk wordt gehouden niet de inhoud, maar het sociale aanzien van de voorspellers
geeft de doorslag
Sociale geloofscirkel: “De onbewijsbare definitie van een toekomstige situatie is geloofwaardig
omdat ze van geloofwaardige voorspellers komt, en leidt daarom tot een handelen dat de
voorspelling bevestigt, waardoor de geloofwaarheidheid van de voorspellers toeneemt”
Sociaal krediet van de voorspellers: onbedoeld gevolg
1.7. Sociologie en theorie
Begrip of concept: “Een notie die abstractie maakt van de meer particuliere uitingen van het
omschreven fenomeen”
Theorie: “Een samenhangend geheel van naar elkaar verwijzende abstracte begrippen en daaruit
afgeleide conceptuele uitspraken”
Onder- en bovengrens van theorievorming
- Benedengrens: beschrijven van sociale fenomenen, weinig conceptueel of theoretisch werk
- Midden: concepten en theoretische uitspraken gemunt over specifieke sociale verbanden als
grote organisaties
- Bovengrens: een alomvattende theorie van het sociale
“Grounded theory” of gefundeerde theorie: “Het inductief ontwikkelen van begrippen en
conceptuele uitspraken vanuit concreet onderzoek”
Een theorie met een beperkte reikwijdte of een “middle-range theory”: “Een empirisch toetsbaar
geheel van abstracte concepten en uitspraken dat zich situeert tussen de louter empirische
beschrijvingen van sociale genomenen en een alomvattende theorie van het sociale”
Supertheorie: “Een totaaltheorie van het sociale” pretentie om drie inhoudelijke sociologische
basisvragen te beantwoorden
Een supertheorie vertrekt vanuit grondslagenonderzoek: “Focust op de gebruikelijke
basisbegrippen”
Nut en nadeel van elke sociologische theorie: het is een conceptuele bril waarmee men bepaalde
dingen bijzonder scherp zie, en andere nauwelijks of niet vanwege de gekozen uitgangspunten of
basisbegrippen
Theoretisch pluralisme: “Het gegeen van uiteenlopende referentiekaders”
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emilievanhecke. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.03. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now