Zeer complete samenvatting van Rechtssociologie. Bevat de samenvattingen/aantekeningen van de hoorcolleges en werkgroepen. Alle belangrijke begrippen zijn dikgedrukt zodat je altijd de juiste termen in het hoofd hebt voor het tentamen. Het bestand is zeer overzichtelijk door consistent gebruik van...
Eerst wat praktische zaken:
- Er zijn twee hoorcollege docenten en twee werkgroepdocenten
- Zowel hoorcolleges via kaltura en werkcollege’s online
- De verschillende onderdelen worden opgenomen
- Tentamen/eindcijfer van het vak bestaan uit verschillende opdrachten en een fysiek tentamen
of take home tentamen
In de hoorcolleges zal het gaan om expliciete dingen uit de literatuur maar ook over context die niet in
de literatuur staat. Dus zowel de literatuur, het hoorcollege als de werkgroepen zijn van belang voor
de tentamenstof. Dan gaan we het hebben over waar het in dit vak over gaat, rechtssociologie. Even
een stukje actualiteit:
- Corona: hoe reageert de samenleving op de coronaregels en de restricties en is dit wel terecht.
- De toeslagenaffaire: de profilering op etniciteit en achternamen en de daaropvolgende claims.
Hoe zorg je ervoor dat die mensen nog hun recht kunnen halen.
Voor vandaag kijken we naar vier stukken, gericht op:
- Inzicht verschaffen in het veld, de discipline, van de rechtsociologie en;
- Hoe zich dit onderscheidt van:
1. De studie van het recht en
2. De criminologie
o Want er is overlap, en punten van verschil.
o Maar ook wat de verschillende vragen zijn die je vanuit deze pijlers kunt stellen.
- Inzicht verschaffen in centrale thema’s binnen de rechtssociologie
De rechtssociologie is een opzichzelfstaande discipline. Deze vind onder andere haar wortels in de
sociologie, zoals ook de criminologie. Criminologie is een containerbegrip waarbij je aspecten uit
verschillende disciplines haalt. De pijlers van de rechtssociologie komen uit de klassieke sociologie.
Waarbij dezelfde hoofdrolspelers een belangrijke rol spelen voor de rechtssociologie. Belangrijke
denkers zijn. Deze denkers hebben of:
- een extern perspectief op het recht. Dit gaat om de wisselwerking tussen het recht en de
samenleving.
- Anders dan juristen die een intern perspectief op het recht hebben (kijken vanuit de regels en
de ontwikkeling daarvan):
Deze denkers kijken vanuit een extern perspectief. We hebben het vooral over
- Durkheim
o Durkheim was vooral van de organische samenleving (agrarische samenleving)
, o Hij keek naar de ontwikkeling van organische naar mechanische solidariteit.
Naarmate de samenleving complexer wordt, zal de cohesie tussen de samenleving
afnemen. Dit gaat gepaard met het verval van sociale normen. Daardoor ontstaat een
situatie van normenloosheid en anomie. Durkheim vind dat daarbij een belangrijke
rol voor het recht is weggelegd om dit te voorkomen.
o Durkheim maakte daarbij een onderscheidt tussen repressieve (hoort bij de
agrarische samenleving) versus restitutieve sancties (sancties die niet gericht zijn op
bestraffing, maar eerder op herstel naar een oude situatie). Durkheim vond dat de
restitutieve sancties beter passen bij de mechanische samenleving.
- Weber
o Weber vroeg zichzelf voornamelijk af waarom het recht werkt. Volgens Weber is het
recht het gezag waaraan bureaucratieën hun ontzag aan ontlenen.
o Rationeel-legaal gezag, de doelstellingen van het gezag moeten op een functionele
rationele manier worden gerealiseerd.
o Ideaaltypische bureaucratie. Wanneer dit bovenstaande punt lukt en er geen
mogelijkheden tot corruptie zijn, dan zullen de mensen veel gezag hebben voor deze
bureaucratie en deze ook accepteren.
- Marx:
o Hij keek naar de ongelijkheid tussen de arbeidersklasse en de elite.
o Onderscheid tussen elite en werkende klasse in kapitalistische maatschappij
o Marx zag het recht ter ondersteuning van behoud van kapitalistische maatschappij.
Mede omdat het recht zo sterk verweven zat in de kapitalistische maatschappij. Het
recht was volgens hem een instrument om de arbeidersklasse afzijdig te houden.
De vraag is wel of deze functie nog wel zo is vandaag de dag, denk maar aan
de toeslagenaffaire en hoe dit nu wordt blootgesteld door het recht.
Nu we hebben gekeken naar de rol die is weggelegd voor recht volgens belangrijke sociologen. Maar
welke verschillende functies heeft het recht binnen de samenleving volgens de sociologie. Waarom
hebben samenleving recht:
1. Ordenende functie – Sociale controle?
a. De sociale controle functie van het recht. Recht en regels brengen ordening in de
samenleving. Het feit dat er recht is, maakt dat men het recht kan kennen en daarmee
zou men zich daarnaar gedragen. We weten allemaal dat we niet door rood mogen
rijden. Maar je kunt je afvragen of dat wel altijd zo werkt, want sommige regelgeving
vind men niet belangrijk en sommige regelgeving kent men het überhaupt niet.
2. Instrumentele functie
a. Recht als manier om beleid te behalen, hierbij kan je ook recht in het leven roepen om
bepaald beleid te realiseren.
2. Geschillenbeslechtingsfunctie
a. Recht als manier om geschillen te beslechten. De functie om conflicten op een
vreedzame manier op te lossen.
3. Normatieve/ expressieve functie
a. Om de waarden van de rechtsstaat expressief vorm te geven en te benadrukken. Het
recht is daarbij een sociaal construct van de samenleving.
Aan deze functies liggen aannames ten grondslag over de waardering, de werking en de toegang tot
het recht.
Maar wat is rechtssociologie?
- Wat recht is
Maar binnen de rechtssociologie zijn twee dominante lijnen te bekennen:
, 1. Hoe het tot stand komt – Sociale productie / Sociale genese
2. Wat het doet – Sociale werking
We kijken hierbij niet zozeer naar ‘dit zijn de regels hoe werkt dat dan’, dus niet wat het recht de
samenleving oplegt. Maar meer de focus op de samenleving en hoe dat kijkt naar het recht. Dit valt te
vatten als:
- Ook een extern versus een intern (juridisch) perspectief. Een ruimere opvatting van ‘recht’
en ‘regels’ levend recht (Ehrlich)
- ‘recht’ van ‘onderop’ (Hertogh & Weyers) we kijken vanuit de samenleving.
- Recht & Empirie
Sociale productie/ Sociale genese van het recht gaat om: invloed van de samenleving op het recht:
- De invloed vanuit de politiek op de sociale productie
- Economische & technologische ontwikkelingen en de invloed daarvan op het recht
- Juridische professionals
- Rechtsopvattingen van burgers (Rechtscultuur)
Sociale werking van het recht gaat om: invloed van het recht op de samenleving:
- Kent de burger het recht wel? En zo ja, waarom zouden burgers het recht gehoorzamen?
o Een gefilterd rechtsbegrip.
o De kracht van sociale verbanden.
o Niet iedereen heeft gelijke kansen op adequate toegang tot het recht.
Wat is dan de sociale werking van het recht? Heleen Weyers (2018) - Wat gebeurt er in de Volle
Freule?
- ‘De niet-naleving van het rookverbod in een lokaal café om de Griffith’s ‘sociale werking van
wetgeving’ te illustreren en daar op te reflecteren.
o Weyers legt niet alleen het begrip sociale werking van het recht uit, maar zij raakt
ook belangrijke subonderdelen zoals rechtspluralisme en semi-autonome sociale
velden.
Bij sociale werking van het recht gaat het voornamelijk om dat de doel van
het recht niet uitpakt zoals het is bedoeld
Indirecte effecten gaat over bij-effecten die niet persé zo bedoeld
waren maar wel mooi meegenomen zijn.
Directe effecten gaat samen met twee belangrijke elementen:
1. Mensen moeten kennis hebben van de wet en ook hoe zij hun
gedrag zouden moeten aanpassen. Dus kennis van de wet over
wat van jou als burger wordt verwacht.
2. De aanwezigheid en de werking van de semi-autonome sociale
velden: dit begrip komt uitgebreid terug maar het gaat om het
bestaan van bepaalde normen naast de normen die door de
wetgever zijn opgelegd. Verbanden van mensen (in de context
van studentenvereniging, kroeg, sport, motorclub etc.)
waarbinnen die verbanden bepaalde ongeschreven normen
heersen. Bepaalde manieren waarin jij als onderdeel van die
groep je gehoord te gedragen. Ongeschreven normen en regels
(niet in de wet verankerde regels). Het naast elkaar staan van deze
waarden, waar men meer waarde aan hecht dan de regels van de
samenleving, kan conflicteren met de normen van de
samenleving.
a.
, o Directe werking hangt dus samen met kennis van de wet en de aanwezigheid en
werking van semi-autonome sociale velden.
- Gelaagdheid van (begrip en kennis over) het recht versus instrumentalistisch rechtsbegrip
Directe en indirecte effecten van wetgeving. Mobilisering van het recht: ‘broadly, term legal
mobilisation has been used to describe any type of process by which an individual or collective actors
invoke legal norms, discourse, or symbols to influence policy or behavior’
Dan hebben we het over Taekema, H. S. (2013). Sleutelen aan de rechtsstaatgedachte: Het nut
van samenwerking tussen rechtsfilosofie, rechtssociologie en rechtswetenschap. Tijdschrift voor
Constitutioneel Recht, 286 -305 waarin ze de rechtsfilosofie, rechtssociologie en rechtswetenschap
naast elkaar zet.
- Belang van combinatie van disciplinaire perspectieven om de complexiteit van (de
totstandkoming en werking) van het recht en juridische processen te begrijpen en te duiden.
- Wijst in bijzonder op combinatie rechtsfilosofie, rechtssociologie en rechtswetenschap.
o De rechtsfilosofie kijkt vooral op een abstracte manier naar het recht, maar biedt
weinig concreet empirisch kader.
o De rechtssociologie doet al meer empirisch onderzoek en kijkt naar de interactie
tussen recht en de samenleving
o Rechtswetenschap kijkt vooral naar de werking van recht an sich.
- Illustreert haar betoog aan de hand van reflecties op de een nieuw idee van rechtstatelijkheid
van wet- en regelgeving.
- Wijst op de empirische en methodologische meerwaarde van de rechtssociologie
gecombineerd met de een meer ‘bottom-up’ benadering dan binnen de rechtsfilosofie en de
rechtswetenschap maar ook op de focus op daadwerkelijk ervaren normen en juridische
normen. De erkenning van een meer pluralistisch (zowel klassiek als modern) rechtsbegrip is
van belang om realistisch te kunnen reflecteren op de rechtsstaat.
Maar hoe zit het met de verhouding tussen rechtssociologie en
criminologie. Zoals je hiernaast kan zien hebben allebei de
gebieden een empirische invalshoek. Wel een verschil is dat
vanuit de criminologie vooral gekeken wordt naar het
strafrecht, waar de rechtssociologie alle rechtsgebieden bekijkt.
Daarnaast kijkt de criminologie vooral naar de interactie tussen
burgers en politie, waar de rechtssociologie zich meer
bezighoudt met alle actoren in de maatschappij. A-politiek
gaat vooral over observerend, zonder ergens waarde aan te hechten. Dit is meer weggelegd voor de
criminologie, terwijl bij de rechtssociologie een normatieve rol is weggelegd en daarmee ook voor
social justice.
Vanuit de rechtssociologie gaat het bottom-up maar niet louter een ‘micro’ focus:
- MACRO-NIVEAU: SYSTEMEN Abstracte Systeemtheorie
- MESO-NIVEAU: INSTITUTIES Voorbeeld: politie, gevangenissen, maar ook ziekenhuizen
- MICRO-NIVEAU Voorbeeld: One Shotters en Repeat Players, maar ook street-level
bureaucrats en etnisch profileren.
Als laatste Blocq, D.S. & Woude, M.A.H. van der (2018), Making Sense of the Law and Society
Movement, Erasmus Law Review 11(2), pp. 134-141, hun artikel schets een beeld over de
geschiedenis van de Law & Society Movement en de ontwikkeling van daarbinnen centraal staande
thema’s en methoden.
- De relatie van recht & maatschappij vanuit de sociologie
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Svenvdk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.95. You're not tied to anything after your purchase.
