Summary
samenvatting persoonlijkheidspsychologie
- Course
- Institution
samenvatting aan de hand van het boek en de pokerpoints
[Show more]
Seller
Followsamdepont
Content preview
Inhoudsopgave1. PERSOONLIJKHEID: EEN INTRODUCTIE............................................................................................................................... 3
1.1. WAT IS PERSOONLIJKHEID? ........................................................................................................................................................ 3
1.2. STABILITEIT VAN DE PERSOONLIJKHEID .......................................................................................................................................... 4
1.3. ERFELIJKHEID VAN PERSOONLIJKHEID ............................................................................................................................................ 5
1.3.1. Erfelijkheid ................................................................................................................................................................... 5
1.3.2. Invloed van de omgeving op de ontwikkeling van de persoonlijkheid......................................................................... 5
1.4. ZELF EN IDENTITEIT ................................................................................................................................................................... 6
2. KLASSIEKE MODELLEN VAN PERSOONLIJKHEID .................................................................................................................. 7
2.1. SIGMUND FREUD EN DE PSYCHOANALYSE ...................................................................................................................................... 7
2.1.1. Hysterie ....................................................................................................................................................................... 7
2.1.2. Verklaring van de psyche in drievoud .......................................................................................................................... 7
2.1.3. Dynamiek: verdringing ................................................................................................................................................ 7
2.1.4. Economie: driften ........................................................................................................................................................ 8
2.1.5. Economie vervolgd: libido............................................................................................................................................ 8
2.1.6. Structuur: Id / Es .......................................................................................................................................................... 8
2.1.7. Structuur: Ego / Ich ...................................................................................................................................................... 8
2.1.8. Structuur: Superego / Uber-ich .................................................................................................................................... 8
2.2. FRED SKINNER EN HET BEHAVIORISME .......................................................................................................................................... 9
2.2.1. Operante conditionering ............................................................................................................................................. 9
2.2.2. Positieve en negatieve bekrachtiging ........................................................................................................................ 10
2.2.3. Straf ........................................................................................................................................................................... 10
2.2.4. Shaping: ..................................................................................................................................................................... 10
2.2.5. Bekrachtigingssamenhang ........................................................................................................................................ 10
2.2.6. Het extinctieprobleem ............................................................................................................................................... 10
2.2.7. Mentalisme en zelfbeheersing................................................................................................................................... 10
2.2.8. Pathologisch gedrag .................................................................................................................................................. 11
2.2.9. Psychotherapie .......................................................................................................................................................... 11
2.3. CARL ROGERS EN HUMANISME .................................................................................................................................................. 11
2.3.1. Actualisatietendens en organische waardering ........................................................................................................ 11
2.3.2. Onvoorwaardelijke waardering ................................................................................................................................. 12
2.3.3. Empathie ................................................................................................................................................................... 12
2.3.4. Congruentie ............................................................................................................................................................... 12
2.3.5. Defensiviteit............................................................................................................................................................... 12
2.4. GEORGE KELLY EN HET COGNITIVISME ........................................................................................................................................ 13
2.4.1. Gedrag als uitkomst van een voorspelling................................................................................................................. 13
2.4.2. Voorspellen door middel van constructen ................................................................................................................. 13
2.4.3. Dichotoom contrastdenken ....................................................................................................................................... 13
2.4.4. Het constructsysteem ................................................................................................................................................ 14
2.4.5. Constructie van anderen en jezelf ............................................................................................................................. 14
2.4.6. Roltherapie ................................................................................................................................................................ 14
3. MODERNE KIJK OP DE PERSOONLIJKHEID ........................................................................................................................ 15
3.1. JEZELF BESCHRIJVEN ................................................................................................................................................................ 15
3.2. DE LEXICALE HYPOTHESE .......................................................................................................................................................... 15
3.3. TAXONOMIEËN ...................................................................................................................................................................... 16
3.3.1. De taxonomie van Cattell .......................................................................................................................................... 16
3.3.2. Het Big-Five-model van persoonlijkheidseigenschappen........................................................................................... 17
3.4. CULTUURVERSCHILLEN IN PERSOONLIJKHEID................................................................................................................................. 19
3.4.1. Gebruik van alle taal- en cultuurgerelateerde aspecten om persoonlijkheid te beschrijven ..................................... 19
3.4.2. Met psycholexicale persoonlijkheidsmodellen de grens over .................................................................................... 19
3.5. HIËRARCHIE VAN STRUCTUREN .................................................................................................................................................. 19
4. METEN VAN PERSOONLIJKHEID ....................................................................................................................................... 21
4.1. KWALITEITEN VAN PERSOONLIJKHEIDSTEST .................................................................................................................................. 21
4.1.1. Betrouwbaarheid....................................................................................................................................................... 21
4.1.2. Validiteit .................................................................................................................................................................... 21
1
, 4.1.3. Samenhang tussen betrouwbaarheid en validiteit .................................................................................................... 22
4.1.4. Normering ................................................................................................................................................................. 23
4.1.5. Commissie Testaangelegenheden Nederland (COTAN) ............................................................................................. 23
4.2. SOORTEN PERSOONLIJKHEIDSTESTS ............................................................................................................................................ 23
4.2.1. Projectieve tests ........................................................................................................................................................ 23
4.2.2. Observatie ................................................................................................................................................................. 24
4.2.3. Persoonlijkheidsvragenlijsten .................................................................................................................................... 24
4.3. WANNEER IS EEN ASSESSMENT VAN PERSOONLIJKHEID ZINVOL? ....................................................................................................... 26
4.4. PROBLEMEN MET PERSOONLIJKHEIDSASSESSMENT ........................................................................................................................ 26
5. ROL VAN PERSOONLIJKHEID IN HET LEVEN VAN ALLEDAG ............................................................................................... 27
5.1. NATURE EN NURTURE .............................................................................................................................................................. 27
5.1.1. Genetisch onderzoek ................................................................................................................................................. 27
5.2. CULTUURVERSCHILLEN IN PERSOONLIJKHEID................................................................................................................................. 28
5.2.1. Cultuurmodel van Hofstede ....................................................................................................................................... 29
5.2.2. Cultuurmodel van Pinto ............................................................................................................................................. 29
5.3. ROL VAN PERSOONLIJKHEID IN (PARTNER)RELATIES ........................................................................................................................ 30
5.3.1. Gelijkenis in persoonlijkheid ...................................................................................................................................... 30
5.3.2. Invloed van “losse” persoonlijkheidseigenschappen ................................................................................................. 30
5.3.3. Invloed van hechtingsstijlen ...................................................................................................................................... 30
5.4. ROL VAN PERSOONLIJKHEID OP WERK EN SCHOOL.......................................................................................................................... 31
5.4.1. Persoonlijkheid en prestaties..................................................................................................................................... 31
5.4.2. Leren en professionaliseren ....................................................................................................................................... 31
5.5. VERBAND TUSSEN PERSOONLIJKHEID EN GEZONDHEID .................................................................................................................... 32
5.5.1. Gezondheid, gezondheidsklachten en levensduur ..................................................................................................... 32
5.5.2. Coping ....................................................................................................................................................................... 32
5.6. SEKSEVERSCHILLEN IN PERSOONLIJKHEID ..................................................................................................................................... 32
5.6.1. Wat toont wetenschappelijk onderzoek aan? ........................................................................................................... 32
5.6.2. Theorieën over sekseverschillen ................................................................................................................................ 34
5.6.3. Genderidentiteit ........................................................................................................................................................ 35
6. PERSOONLIJKHEIDSONDERZOEKEN ................................................................................................................................. 36
6.1. SOORTEN PERSOONLIJKHEIDSTEST .............................................................................................................................................. 39
6.1.1. Persoonlijkheidsvragenlijsten .................................................................................................................................... 39
6.1.2. Observatie ................................................................................................................................................................. 40
6.1.3. Projectieve tests ........................................................................................................................................................ 40
6.2. WAAROM PERSOONLIJKHEIDSASSESSMENG? ................................................................................................................................ 40
6.2.1. Problemen met persoonlijkheidsassessment ............................................................................................................. 40
6.3. TOEPASSINGEN BELEVINGSONDERZOEK ....................................................................................................................................... 41
6.3.1. Wanneer? .................................................................................................................................................................. 41
6.3.2. Doel ........................................................................................................................................................................... 41
6.3.3. Inhoud ....................................................................................................................................................................... 41
6.3.4. Interpretatie .............................................................................................................................................................. 41
2
, 1. Persoonlijkheid: een introductie
Waarom is persoonlijkheidspsychologie nuttig?
• Beschrijven hoe iemand in elkaar zit.
• Verklaren waarom iemand zich op een bepaalde, soms irrationele manier gedraagt.
- Cruciaal in de begeleiding van iemand.
• Vertaling naar andere vakgebieden, zoals arbeids- en organisatiepsychologie, sociale psychologie, …; het in kaart brengen
van de persoonlijkheid.
Persoonlijkheidspsychologie als wetenschap:
• De persoonlijkheidspsychologie is de tak van de psychologie die zich bezighoudt met het bestuderen van persoonlijkheid.
• Analyse van persoonlijkheid op 3 verschillende niveaus:
- Elk mens is zoals alle anderen.
- Elk mens is zoals sommige anderen.
- Elk mens is als geen ander.
• Persoonlijkheid kan:
- Nomothetisch onderzocht worden.
- Idiografisch onderzocht worden.
Nomothetisch: Idiografisch:
• Wat? Bestuderen van groepen. • Wat? Bestuderen van één individu.
• Focus: gelijkenissen tussen groepen. • Focus: uniciteit van het individu.
• Waarom? Universele wetmatigheden ontdekken over de • Waarom? Dieper begrip van het individu.
mens. • Hoe? Kwalitatief.
• Hoe? Zelfrapportage en statistische analyses. • Nadeel: moeilijk generaliseerbaar.
• Nadeel: weinig kennis over de complexiteit en dynamiek
binnen individu.
1.1. Wat is persoonlijkheid?
• Verschillen tussen mensen aangeduid met de term individuele verschillen, ofwel datgene wat mensen van elkaar
onderscheidt.
- Stabiele verschillen: geslacht, oogkleur, impulsiviteit, intelligentie, …
- Verschillen die veranderen met de tijd: leeftijd, lichaamslengte, lichaamsgewicht, …
- Verschillen die psychologisch van aard zijn: spontaniteit, perfectionisme, zelfverzekerdheid, …
Ê Deze eigenschappen hebben te maken het gedrag, de emoties en de gedachten van mensen.
De term persoonlijkheid heeft betrekking op de min of meer stabiele psychologische individuele verschillen tussen mensen. De
persoonlijkheidspsychologie houdt zich bezig met het bestuderen van deze psychologische individuele verschillen.
Definitie persoonlijkheid: persoonlijkheid heeft betrekking op de kenmerkende individuele verschillen tussen mensen in de
manier waarop ze zich gedragen, hoe ze zich voelen en hoe ze denken. Deze individuele verschillen zijn vrij stabiel, deels
genetisch bepaald en openbaren zich in verschillende situaties.
Ê Achter die gedragingen, gevoelens en gedachten gaan bepaalde psychologische mechanismen schuilgaan
en die mechanismen helpen zich aan te passen aan hun omgeving.
Kenmerken individuele verschillen:
• Kenmerken: trekken (traits) = zijn de eigenschappen die verschillen tussen mensen beschrijven.
• Average tendencies: gemiddelde gedragsneigingen.
• De trekpsychologie bestudeert deze traits.
- Doel: basisdimensies van persoonlijkheid.
• Trekpsychologie: beschrijvende, verklarende en voorspellende functie.
3
, Karakter:
• Heeft vooral betrekking op het kenmerkende of typerende van een persoon.
• Karakterbeschrijvingen hebben vaak wat weg van stereotype beschrijvingen van mensen.
• Karaktertrekken als eigenschappen (causaal) en karaktereigenschappen als samenvatting (niet causaal).
Temperament:
• Komt uit Griekse oudheid en heeft van oorsprong betrekking op de
“mengverhouding” van bepaalde vloeistoffen in het lichaam.
• Galenus zegt dat er 4 belangrijke vloeistoffen in het lichaam waren, de
zogeheten humores.
- 4 belangrijke vloeistoffen: bloed, slijm, gal en zwarte gal.
- Wanneer iemand te veel of te weinig van deze humores heeft in het
lichaam, kan dit bepaald gedrag en bepaalde emoties van mensen
verklaren.
- 4 vloeistoffen ingedeeld in 2 dimensies: warm versus koud en droog
versus nat.
Ê Slijm: nat en koud.
Ê Bloed: nat en warm.
Ê Gal: droog en warm.
Ê Zwarte gal: droog en koud.
Beschrijving van de 4 temperamenten van Galenus:
Een teveel aan: Naam temperament: Psychologische beschrijving:
Bloed: Sanguinisch Vrolijk, vriendelijk en grappig
Slijm: Flegmatisch Traag, loom en lui
Gal: Cholerisch Onstuimig, grootmoedig en onverschrokken
Zwarte gal: Melancholisch Somber, zwijgzaam en vasthoudend
• Enkele termen die zijn verbonden aan de temperamenten van Galenus zijn de termen flegmatisch en melancholisch.
• Temperamenten verwijzen naar basale persoonlijkheidseigenschappen die al in de kinderjaren aanwezig zijn en die
observeerbaar zijn.
• Karakter en temperament worden opgevat als deelverzamelingen van het bredere domein van de persoonlijkheid.
1.2. Stabiliteit van de persoonlijkheid
Een vraag die persoonlijkheidspsychologen bezighoudt, is hoe stabiel persoonlijkheidseigenschappen nu precies zijn.
Twee belangrijke vormen van stabiliteit:
• Rangordestabiliteit: relatieve positie die iemand in een groep inneemt in de loop van de tijd.
- Samenhang wordt vaak uitgedrukt in correlaties.
• Mean-levelstabiliteit: heeft betrekking op de mate waarin scores van groepen personen naarmate ze ouder worden
hetzelfde blijven.
Onderzoek rangordestabiliteit van Rothbart (1986):
• Onderzocht temperamentfactoren bij baby’s.
• Baby’s hebben al bepaalde mate van stabiliteit van temperamentfactoren.
• Stabiliteit bij 9-12 maanden oude baby’s groter dan bij 3-6 maanden oude baby’s.
• Persoonlijkheid op 3-jarige leeftijd een goede voorspeller van persoonlijkheid op 26-jarige leeftijd.
Nederlands onderzoek:
• Al vanaf 12-jarige leeftijd is er sprake van een redelijke mate van stabiliteit, die sterk toeneemt gedurende de jaren
daarna, tot in de late adolescentie.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller samdepont. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.98. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now