1 Bruce Goff (1904-1982)
1.1. Inleiding
“Every building is like a person. Single and unrepeatable”.
Hij ontwerpt niet voor, maar met zijn klanten. Project is een uitstraling van de leefomgeving,
levenshouding en wereld van de klant. Verbleef soms wekenlang bij de klant om ze te doorgronden.
- Klant werkt fysiek mee aan de projecten (Bavinger House)
- Architectuur weerspiegelt de verzamelwoede van een klant (Price House)
- Directe link met de klant zijn interesses (Ford House)
Invloedsferen tussen Louis Sullivan, Frank Lloyd Wright en Bruce Goff
Beschreven als opvolger Frank Lloyd Wright (soms bijna meer Wright dan
Wright zelf). Frank haatte volgelingen maar over Goff: “Als er iemand is die
toch iets kan, dan is het Bruce Goff”. Louis Sullivan = de grondlegger van de
moderne architectuur.
Start carrière: Op 12-jarige leeftijd, tekentalent → tekenen in architectenkantoor. Tekeningen leken op
ontwerpen van Wright, ging van start bij Wright maar zei snel: “doe je eigen ding, wordt zeker geen kopie
van Wright”. Hierdoor werd zijn architectuur het resultaat van een individueel creatief proces.
1.2. Discovery – assimilation – creation ( = zijn ontwerpproces)
Goff werd vaak over het hoofd gezien en afgeschreven als ‘kitsch’, ‘decoratief’ en ‘ongrijpbaar’. Met
als gevolg dat hij zijn plaats niet heeft binnen de geschiedenis van de moderne architectuur.
Architectuur van Goff = meest ‘Amerikaanse’ van de drie, gaat opzoek naar de wortels van Amerika, ‘the
native americans’, de Indianen vertaald → vol ornamentiek + kleurenpracht + eenvoud in zijn kleurrijk
interieurs, combinaties van verticale elementen met zenitaal licht en architecturale basisvormen.
Inspiratie: natuur → elk ontwerp is een duidelijke geometrie, een mathematisch grondbeginsel dat ook
de natuur zijn oorsprong vindt. Geometrie wordt vertaald in een emotie, een gebaar, een stemming.
Hij bezocht het verre Oosten, Cambodja, Thailand, Japen en vond in het oosten de essentie: het steeds
opnieuw herbeginnen, “beginning again and again”. Elk ontwerp = opnieuw herbeginnen, alsof er
nooit een huis gebouwd was, verzameld kennis en gooide die kennis terug overboord. Hij noemde het
ontwerpproces ‘discovery, assimilation and creation.
Parcours die hij heeft afgelegd:
- Tulsa → Chicago → San Francisco
- Norman (Oklahoma) = belangrijkste jaren door lesgeven,
directeur worden van belangrijkste architectuurschool
- Bartlesville, 10jaar wonen in Price Tower, een van de belangrijkste
opdrachtgevers dan: Joe Price
- Kansas City
- Tyler (=gestorven)
Geen eigen woning, zwerft heel Amerika door.
Zijn architectuur is: veelheid, complexiteit, dubbelzinnigheid, volks en spiritueel
1
,Herkenbaar in zijn werk: Gustav Klimt, Alexander Calder, de Japanse ‘Ukiyo-e’ houtsnedes, architect Erich
Mendelsohn, Claude Debussy, Antonio Gaudi… door de veelheid, de dynamiek, de beweging, het coloriet,
de vervoering die in elk van hen schuilt.
Anno 2020: Bruce Goff relevanter dan in 1950. Architectuur wordt opgepikt door jonge generatie, ook in
de kunstwereld interesse naar de grenzen tussen kitsch en kunst. Kunstenaars: Damien Hirst, Jeff Koons,
Thomas Kinkade, Yayoi Kusama fruiten graag met wat als media populair beschouwen. Hedendaagse
kunst is niet éénduidig en zo was ook zeker de architectuur van Bruce Goff: een veelheid, complexiteit en
dubbelzinnigheid, volks en spiritueel.
10 elements of design:
• Ritme • Incident-therminal-climax
• Transparantie • Thema (bv. allemaal cirkels)
• Modulatie • Ornament
• Balans • Schaal-proportie
• Site • Orkestratie (elk deel draagt
• Ornament bij tot een geheel)
• Site
Hij vertrekt bij zijn plannen steeds vanuit een basisvorm.
1.3. Garvey House – Urban 1954, IL
Niet uitgevoerd project voor een muzikaal gezin, specifieke wens: elk familielid dat zich kon afzonderen.
Hij ontwerpt in volmaakte cirkel een ‘trechter’ die licht vangt maar ook regenwater binnen laat
dat de vijver vormt → in vijver drijft een plateau = hart van de woning. Van daaruit vertrekt
een hellingsbaan naar bolvormige volumes (oefenruimtes, slaapzones, studieruimtes..)
Grenzeloze fantasie wil niet iedereen bouwen daarom bedacht hij een stappenplan om zijn
klanten te overtuigen → bedekt groot deel van plannen. Pas hellemaal op het einde van
zijn verhaal, toont hij het ganse project in prachtige perspectieven en tekeningen.
1.4. Ledbetter House – Norman 1949, OK
Het eerste huis dat voor Goff een doorbraak betekende (voor de familie Ledbetter)
- Karakteristieken van Wright aanwezig: grote muur uit natuursteen, zwevend dak,..
- Vreemde vuurrode schotels, hangen met een stalen draadconstructie aan het dak
- Binnen: ononderbroken ruimte, waarbinnen kleinere eenheden aanwezig zijn
- Loopbrug over vijver verbindt slaapgedeelte met woonkamer
➔ Onderlinge relaties tussen elk deel van het wonen, zijn hier al sterk aanwezig
In architectuur Goff: niets is ver weg, alles is dichtbij
Op plannen van Goff is het moeilijk te onderscheiden waar buiten en binnen is
doordat hij binnen ook natuur toelaat (vijvers en planten) grote/grenzeloze
binnenruimtes, net iets van een buitenruimte.
2
,1.5. Ford House – Aurora 1947, IL
Gepubliceerd in Life Magazine (ook Ledbetter house)
- Grote ronde volumes lijken op de indianenhutten of ook op de oosterse stupa’s
- Aan de buitenkant zijn huizen vaak afwerend, beschuttingen, bolsters van een weelderig leven.
Kleur, materiaal en textuur (zwarte steenkool, rood staal, houten plafond..) worden in alle maten
gewichten toegepast. De vele reacties en opmerkingen die de bewoners te
verduren kregen, brachten hen ertoe een bord voor hun deur te plaatsen:
“We don’t like your house either.”
- Méér dan ¼ van de ‘bol’, die het interieur vormt, is buitenruimte.
- Het glas is nauwelijks te onderscheiden.
- Goff maakt geen ramen: er is open of gesloten
- Zochten interesseren hem niet: alles speelt zich binnen af
- Centraal troont een haard die daar waar hij het dak doorsnijdt zenitaal licht binnnen laat.
De ‘tipi’ is nooit veraf. Wonen is binnen zijn. Wil men naar buiten gaan, dan is men ook buiten.
1.6. Hopewell Baptist Church – Edmond 1948, OK
Dak van Hopewell Baptist church hangt aan structuur die zich aan buitenkant
bevindt. “ ‘indianentent’ die haar religiositeit enkel en alleen verkrijgt door haar
prismatische vorm en bovenlicht → verder is er niets.
De kerk is er zeer slecht aan toe (net als vele andere werken van Goff)
Crystal Chapel (nooit gerealiseerd) toont hoe gedreven Goff zoekt naar beleving en emotie. Een
constructie uit rozig glas, rijst uit een wateroppervlak op naar de hemel, als een geslepen diamant. De
kapel is volledig, in plan, opstand en snede vanuit de driehoek vormgegeven. Onder glas vloeit water
langs alle zijden tot binnen. De bezoeker ‘drijft’ op een plateau, omgeven door een warme gloed.
Inspiratie/hoop die beide projecten uitdrukken, vinden we terug in latere projecten van FLW → de
Sholom Synagogue uit 1959 in Elkin Parks en de Trinity Chapel in Norman.
1.7. Bavinger House – Norman 1950, OK
Vanuit de spiraal – de letterlijke vertolking van het principe
‘beginning again and again’ – ontwikkelt Goff woning voor
kunstenaar/docent Bavinger = bekendste werk Goff.
Le Corbusier (Musée sans fin), FLW (Guggenheim), Tatlin… experimenteren ook met spiraalvorm of het
slakkenhuis als thema. Goff bouwt spiraal op als muur uit natuursteen die vanuit grond oprijst tot 3
verdiepingen. Muur ontsluit woonruimte en creëert parcours waarvan men ruimtelijk nooit totaliteit kan
zien.
- Dak wordt gedragen door ‘mast’ met kabels → enige licht langs muur binnen.
- Nergens zicht naar buiten, tenzij helemaal bovenaan in atelier
- Ruimte in de ruimte: als kleine eilandjes hangen kamers aan dakstructuur, bereikbaar via trap
die opwaartse spiraalkern volgt. Bij elke kamer hangt ook een cilindervormige kast vrij in de
ruimte.
- Vijvers, planten, rotsen.. maakten interieur meer exterieur:
o Ruimte lijkt op grot/nest, zoals alle werken van Goff lijken ze totaal vreemd aan hun context
o Hij zoekt geen relatie met omgeving
o Zijn geometrische objecten die als ufo’s ergens landen
3
, Verschillende projecten Goff ontworpen zonder dat er terrein/omgeving was. Gaat om individualiteit van
bewoner, omgeving sluit hij buiten → laatste project: Shin’enkan Museum in Los Angeles is hiervan ene
voorbeeld. Eerste project en later een terrein gezocht.
1.8. Shink’en kan / Price House – Bartlesville 1956, OK
Goff woont ongeveer 10 jaar in Bartlesville, in Price-Tower (door FLW). De
opdrachtgever, Harold Price, wil eerst met Goff werken, maar Goff suggereerde FLW.
Later zal de zoon één van de belangrijkste opdrachtgevers en steunpilaren zijn in de
verdere loopbaan van Goff.
➔ Vraagt om zijn huis te bouwen, als vrijgezel, met later uitbreiding voor
vrouw, en opnieuw uitbereiding voor zijn kunstcollectie.
Speelsheid, vindingrijkheid, fantasie van details en architectuur, zijn altijd opnieuw te herleiden tot
geometrie. Labyrint aan texturen en kleuren weerspiegelen exotische honger van opdrachtgever, die grote
collectie Japanse kunst bezat.
- Zonder directe referenties wordt hier Indiaanse cultuur vertolkt
- Ornamentiek = essentieel in zijn werk: brengt schaal en functie samen
Bouwproces verloopt in lange periodes (meer dan 10j), toch niet mogelijk delen onderscheiden: alsof
bouwwerk gegroeid is en verder kan groeien → mysterieus en onbegrip, zitkuilen en excentrieke haarden,
tapijten en asbakken, de architectuur is pluralistisch, contradictorisch, arm en rijk, primitief en
vernieuwend.
1.9. Struckus House – Woodland Hill 1978, CA
Één van de latere projecten (afgewerkt door Bart Price).
Aan de buitenzijde is het een vreemd torengebouwtje dat niets prijsgeeft
van zijn interieur. Het grondplan is één cirkel, met aan rand opnieuw cirkels, variant op ‘Garvey House’
- In kleinere cirkels: plaats voor kunst, boeken, trappen…
- Hele gebouw communiceert via vides (nergens echte wanden) = microkosmos binnen de kosmos
- Struckus house = interpretatie van verticaal wonen
1.10. Shin’en kan Museum – LA 1988, CA
Collectie Japanse prenten die Joe Price schonk aan de stad Los Angeles
werd na lange omzwervingen ondergebracht in het huidige ‘Pavillion
for Japanse Art’, dat deel uitmaakt van het Los Angeles Museum of
Contemporary Art). = project door Goff ontworpen zonder beschikbaar
terrein.
= laatste project en stak er hele ziel in, gezien zijn grote voorliefde voor Japanse prentenkunst.
De Japanse kunst die de ziel vormt van het museum, de toeschouwer blijft ver genoeg van de kunst, in
één vloeiende beweging, afgesloten van de buitenwereld door een papieren schrijn en verweven met de
natuur.
4
