Exam (elaborations)
Biologie Examen HAVO 2014
- Course
- Institution
Biologie-examenvragen HAVO voorzien van antwoorden
[Show more]
Seller
Follow
tandhiwahyono
Reviews received
Content preview
Examen HAVO2014
tijdvak 1
woensdag 21 mei
13.30 - 16.30 uur
biologie
Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift
opgenomen.
Dit examen bestaat uit 46 vragen.
Voor dit examen zijn maximaal 80 punten te behalen.
Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald
kunnen worden.
Als bij een open vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden
aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of
berekening ontbreekt.
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd.
Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee
redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
HA-1018-a-14-1-o
, Tenzij anders vermeld, is er sprake van normale situaties en gezonde
organismen.
Bloeddoping
De schaatssport werd 4 juli 2009 opgeschrikt door een grote
dopingaffaire. De internationale schaatsbond ISU maakte bekend dat de
Duitse schaatsster Claudia Pechstein betrapt zou zijn op bloeddoping. Tot
dan toe had het schaatsen een schoon imago. De ISU vond bij Pechstein
een verdachte uitslag na het bloedonderzoek tijdens het WK allround in
februari 2009. Ze werd met terugwerkende kracht voor twee jaar
geschorst als gevolg van een serie onderzoeken, waarbij afwijkende
bloedwaarden zijn geconstateerd. “Unsere Sonnenschein”, zoals de
bijnaam van Pechstein luidt, is een van de meest succesvolle Duitse
sportsters ooit. In 2009 werd zij voor de derde keer Europees kampioene.
In 2011 vierde ze haar rentree met een overwinning op de vijf kilometer.
Bij bloeddoping worden eigen rode bloedcellen eerst afgenomen en later
weer geïnjecteerd. Het effect lijkt op dat van het gebruik van het hormoon
EPO; het aantal rode bloedcellen wordt kunstmatig verhoogd om een
betere prestatie neer te zetten.
Zowel EPO als de receptoren voor EPO behoren tot dezelfde groep
stoffen.
1p 1 Tot welke scheikundige groep behoren beide stoffen?
2p 2 Waar bevinden zich cellen met receptoren voor EPO?
A in de alvleesklier
B in het beenmerg
C in de bijnieren
D in de lever
E in de milt
F in de nieren
Onder natuurlijke omstandigheden kan ook bij ijzergebrek een
verandering in de concentratie EPO in het bloed worden gemeten.
3p 3 Leg in drie stappen uit hoe ijzergebrek een verandering in de EPO-
concentratie veroorzaakt en geef aan of de EPO-concentratie hoger of
lager wordt.
HA-1018-a-14-1-o lees verder ►►►
, In afbeelding 1 is een doorsnede getekend van het hart, ter hoogte van de
kleppen. In de afbeelding staan:
1 de aortaklep
2 de longslagaderklep
3 de tweeslippige klep (mitralisklep)
4 de drieslippige klep (tricuspidalisklep)
afbeelding 1
2p 4 Passeert een in het lichaam gevormd EPO-molecuul kleppen van het hart
tussen de plaats van afgifte en de plaats van werking? Zo ja, in welke
volgorde passeert een molecuul EPO dan achtereenvolgens de kleppen
van het hart?
A nee
B ja, via 2 en 1
C ja, via 3 en 2
D ja, via 4 en 1
E ja, via 3, 1, 4 en 2
F ja, via 4, 2, 3 en 1
Bloeddoping is met name effectief bij duursporten. Al weken tot maanden
voordat de te leveren sportieve prestatie moet plaatsvinden, wordt bloed
afgenomen van de sporter. Na afname wordt het plasma van het
afgenomen bloed gescheiden van de bloedcellen en alleen dit concentraat
aan bloedcellen wordt tot maximaal enkele maanden ingevroren bewaard.
Direct na afname herstelt het bloedvolume in de bloedbaan zich.
2p 5 Van waaruit wordt het bloedvolume direct aangevuld?
A uit het beenmerg
B uit de blaas
C uit de speekselklieren
D uit het weefselvocht
HA-1018-a-14-1-o lees verder ►►►
, Naar het effect van bloeddoping is onderzoek gedaan bij hardlopers.
Enige tijd na bloedafname zijn de bloedcellen door het lichaam aangevuld
en is de bloedsamenstelling weer normaal. Enkele dagen tot een week
voor de sporter moet presteren, worden de afgenomen bloedcellen
teruggebracht in het lichaam (infusie), waardoor er meer bloedcellen in de
bloedbaan circuleren dan normaal. Verwacht wordt dat dit het
uithoudingsvermogen van de sporter verhoogt, omdat deze nu meer
zuurstof kan opnemen.
Proefpersonen werden in drie groepen ingedeeld die een van de volgende
behandelingen kregen:
groep 1: geen infusie;
groep 2: infusie met eigen bloedcellen;
groep 3: schijninfusie: dezelfde handelingen als bij groep 2, maar in plaats
van bloedcellen wordt een isotonische zoutoplossing gebruikt als infusie.
De maximale hoeveelheid O2 die door het bloed kan worden opgenomen
(VO2-max) werd onderzocht. Daarnaast werd bepaald hoe lang de
loopduur (in minuten) was tot er uitputting optrad. De metingen werden 24
uur na infusie uitgevoerd.
Bij groep 2 werden deze metingen na 7 dagen en na 16 weken herhaald.
De resultaten van het onderzoek staan in twee grafieken (zie
afbeelding 2).
afbeelding 2
VO2max 85
(mL kg-1 min-1) loopduur tot 10
83 uitputting (min)
8
81
6
79
0 0
24u 7d 16w 24u 7d 16w
groep 1 groep 2 groep 3 groep 1 groep 2 groep 3
Over dit onderzoek worden de volgende uitspraken gedaan:
1 In dit onderzoek is de schijninfusie een controleproef.
2 Uit het onderzoek blijkt dat door bloeddoping tot ten minste 16 weken
na infusie een verhoogde waarde voor het zuurstofvervoer door het
bloed meetbaar is.
3 Uit het onderzoek blijkt dat door bloeddoping tot ten minste 16 weken
na infusie een verhoogde prestatie van loopduur tot maximale
uitputting meetbaar is.
2p 6 Welke uitspraken zijn op grond van bovenstaande gegevens juist?
A alleen 1 en 2
B alleen 1 en 3
C alleen 2 en 3
D alle drie de uitspraken
HA-1018-a-14-1-o lees verder ►►►
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller tandhiwahyono. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $2.68. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
81849 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now