Summary
Samenvatting gezinsondersteuning - 2de bachelor orthopedagogie
- Course
- Institution
Samenvatting gebaseerd op de lessen, de slides en de cursus - met deze samenvatting van de eerste keer geslaagd.
[Show more]
Seller
Follow
Car2507
Content preview
GezinsondersteuningInhoudstafel
Gezinsondersteuning...............................................................................................1
Hoofdstuk 1: Legitimering van opvoedings-ondersteuning (OO)...................................3
1. Historische context...........................................................................................3
2. Aandacht voor opvoedingsonzekerheid...............................................................6
3. Het spanningsveld tussen opvoedingsonzekerheid en preventie.............................7
Hoofdstuk 2: Wat is opvoedingsondersteuning?..........................................................8
1. Definitie(s)......................................................................................................8
2. Aanverwante begrippen....................................................................................9
3. Uitgangspunten van opvoedingsondersteuning...................................................10
4. Opvoeden en de implicaties voor opvoedings-ondersteuning................................12
5. Een visie op opvoeding...................................................................................12
6. Het werkterrein (focus en actoren)...................................................................13
7. Het uiteindelijk doel........................................................................................15
8. Samenvatting en slot......................................................................................22
Hoofdstuk 3: Behoefte aan opvoedings-ondersteuning..............................................23
1. De behoeften aan opvoedingsondersteuning......................................................23
2. Welke vormen van opvoedingsondersteuning wensen ouders?.............................25
3. Verschillen tussen ouders in behoefte aan opvoedings-ondersteuning...................27
4. Algemeen besluit...........................................................................................28
Hoofdstuk 4: Vaders en de opvoeding en ontwikkeling van kinderen...........................30
1. Inleiding.......................................................................................................30
2. Vaders trekken de aandacht............................................................................30
3. Zorg voor jonge kinderen................................................................................32
4. Vaders en adolescenten..................................................................................33
5. Vader-dochter- en vader-zoon relaties..............................................................34
6. Toekomstig onderzoek....................................................................................34
7. Ondersteuningsbehoeften van vaders...............................................................35
8. Vaders en opvoedingsondersteuning.................................................................35
9. Vaders bereiken: strategieën en tips................................................................36
Hoofdstuk 5: Theoretische modellen.......................................................................37
1. Modellen Bakker, Belsky, Bronfenbrenner en Slot en Spanjaard...........................37
2. Het sociaal interactiemodel van Patterson.........................................................40
Hoofdstuk 6: Stop 4-7 programma.........................................................................44
1. Inleiding.......................................................................................................44
1
, 2. STOP 4-7 programma.....................................................................................44
3. Doelstellingen training....................................................................................47
4. Meerwaarde van een ecologische interventie.....................................................49
5. Significante veranderingen STOP 4-7................................................................50
Hoofdstuk 7: Triple P (Positive Parenting Program)...................................................51
1. Wat is triple P?..............................................................................................51
2. Opgroeien gaat niet vanzelf.............................................................................51
3. Doelstelling van het tripple P programma..........................................................51
4. Doelgroep.....................................................................................................52
5. Opklimmende interventieniveaus (getrapt systeem)...........................................52
6. Kosteneffectiviteit..........................................................................................57
7. Doorlopend aanbod........................................................................................57
8. Principes van positief opvoeden.......................................................................57
9. Opvoedingsstrategieën...................................................................................59
1 . Theoretische onderbouwing............................................................................59
2 . Zelfregulatie.................................................................................................61
12. Wetenschappelijk onderzoek..........................................................................62
Hoofdstuk 8: Geweldloos verzet.............................................................................63
1. Algemeen......................................................................................................63
2. Wie is de baas?..............................................................................................63
3. Waakzame zorg.............................................................................................64
4. Interventiegebieden: vier thema’s....................................................................64
5. Basishouding geweldloos verzet.......................................................................67
6. Wetenschappelijke evidentie............................................................................67
Hoofdstuk 9: Praktische handvaten bij opvoeden: de piramide van Webster Stratton....68
1. Inleiding.......................................................................................................68
2. Positieve band ouder - kind.............................................................................68
3. Aanmoedigen en complimenteren.....................................................................69
4. Sociaal en materieel belonen: beloningssystemen..............................................70
5. Duidelijke afspraken en regels, consequente opvolging.......................................72
6. Grenzen stellen: afzwakken van gedrag............................................................72
Hoofdstuk 10: Huizen van het kind.........................................................................75
1. Algemeen......................................................................................................75
2. Kort samengevat............................................................................................76
3. Organisaties..................................................................................................76
2
, Hoofdstuk 1: Legitimering van opvoedings-
ondersteuning (OO)
1. Historische context
Bij opvoedingsondersteuning ligt de focus op de ouders, op het ondersteunen
van de ouders.
1.1 Vroeger?
- De liberale nachtwakerstaat (1800-…)
- Gerationaliseerde overheidsinmenging (1850-…)
- Sociaal-democratische welvaartstaat
- De opkomst van het neo-liberalisme
1.1.1 De liberale nachtwakersstaat (1800-…)
- Opkomst van de industrie (tijd van Daens), geen welvaart
- Vader was hoofd van het gezin
- Begin 19de eeuw moralistische periode verwijst naar de morele en religieuze
beweegredenen die in die tijd legitimeerden dat geïntervenieerd werd in gezinnen
die van het normale discours leken af te wijken
o Opvoeding kwam niet vanuit de staat, maar vanuit religie
- Patriarchale, burgerlijke kostwinnersgezin = de norm
- Feminisering van opvoedingstaken en verheerlijking van de moederrol (scheiding
publieke en private sfeer)
o Opvoeding was volledig voor de moeders, vaders hadden hier niets mee te
maken
o Vrouwen en kinderen gingen ook werken in de fabrieken
3
, - Levensomstandigheden waren zeer slecht veel kindersterfte
o Moeders moesten na de bevalling meteen terug gaan werken
- Decontextualisering en culpabilisering van moeders moeders werden ervan
beschuldigd hun opvoedkundige taken te verwaarlozen en op die manier
kindersterfte en sociale onrust in de hand te werken
o Decontextualisering: uit de context trekken, er werd geen rekening
gehouden met de context (slechte leefomstanigheden, veel epidemieën,…)
o Culpabilisering: schuld, moeders beschuldigen dat ze niet goed voor hun
kinderen konden zorgen
- Filantropie: focus op moeder- en kinderzorg (melkkeuken, bewaarscholen,…)
o Het willen goed doen van de mensheid, bewegingen die zich gingen
focussen op de moeder- en kinderzorg
Liberale nachtwakersstaat = overheid gaat investeren in veiligheid en orde
(nachtwaker) en de overheid moeit zich niet te veel met de gezinnen, laten hen vrij
(liberaal).
1.1.2 Gerationaliseerde overheidsinmenging (1850-…)
- Tweede helft 19de eeuw
- Eugenetica en statistiek als legitimering voor preventie
o De wetenschap is juist en wat de wetenschap zegt moet je volgen
(hiervoor was het religie, nu is de houvast wetenschap)
o Kwantitatief onderzoek zorgde voor een nieuwe ‘objectieve’ legitimatie van
het burgerlijk opvoedingsmodel en van de steeds nadrukkelijkere
normalisatie van arbeidersgezinnen
- Institutionalisering en pedagogisering (kinderwetten 1901 met verbod arbeid,
leerplicht 1914,…)
o Er komen instituten, scholen waar onderwijs aangeboden wordt
o Steeds duidelijkere preventieve inmenging van de overheid in het private
domein
Ging niet enkel om de belangen van het kind, maar ook om die van
de maatschappij
- Kinderen als kapitaal, de toekomst
o Brachten geen geld meer op, dus dan moesten ze ervoor zorgen dat ze
later zoveel mogelijk geld opbrengen en dus in hen investeren er komen
scholen
o De toekomst van de maatschappij zou bepaald worden door de manier
waarop kinderen werden opgevoed
- Ouders = verantwoordelijk (kind en maatschappij)
o Ouders werden niet alleen verantwoordelijk gesteld voor het welzijn van
hun kind, maar ook voor dat van de samenleving als geheel
Gerationaliseerde overheidsinmenging = de overheid gaat zich gaan moeien met de
opvoeding, gaat investeren in de opvoeding door scholen op te richten en te bepalen wat
hier wordt aangeboden, via wetenschap vanuit de statistiek en inzichten.
1.1.3 Sociaal-democratische welvaartstaat
- Welvaart en uitbouw van sociale zekerheid
o Er is geld, er is werk
4
,- Van welvaart naar welzijn (bevordering van het psychosociaal welbevinden van
individuele gezinsleden)
o Er is zelfs budget om te investeren in het welzijn van de burgers
(uitkeringen,…)
o De overheid investeert enorm in de burgers, niet enkel op vlak van
welvaart, maar ook vanuit welzijn
- ‘Verzorgingsstaat’ en ‘interventiestaat’
o De staat kan enorm veel tussenkomen (interveniëren)
o Toenemende professionalisering en institutionalisering van het
overheidsingrijpen
- Detraditionalisering en morele vrijheid (andere gezinsvormen mogelijk)
o Weggaan van de tradities (weggaan van het klassieke man-vrouw,
gehuwd, met kinderen)
o Gaat gepaard met een grotere morele vrijheid en een nadruk op
individuele ontplooiingsmogelijkheden
o Opvoeding in het moderne onderhandelingsgezin richtte zich van hieruit op
het bieden van kansen om eigen potenties te realiseren
- Geloof in ‘maakbaarheid’
o Hield grotere vrijheid in, maar ook een levenshoge verantwoordelijkheid
Keuzevrijheid en verantwoordelijkheid
- Herculpabalisering van ouders
o Beide ouders zijn nu verantwoordelijk, als het niet goed gaat met het kind
worden zowel vader en moeder als verantwoordelijk aangesteld
1.1.4 Opkomst van het neo-liberalisme
- 1980, economische crisis
o Er is geen geld meer (verminderde overheidsinkomsten) waardoor het
sociale systeem van de verzorgingsstaat onbetaalbaar werd
- Verschuiving in de relatie tussen ouders en overheid
- Van verzorgingsstaat naar sociale investeringsstaat
o Door het strakke budgettaire kader, waarbij maximale sociale bescherming
van burgers ingeruild werd voor een activerend discours en een sterkere
nadruk op preventie
- Activerend discours + nadruk op preventie als legitimering
o Willen iedereen aan het werk hebben hoe meer mensen werken, hoe
meer het opbrengt voor de staat
o Dingen met kinderen en jongeren kunnen voorkomen is beter voor de
maatschappij, want kost hen dan minder geld (bijv. drugsverslaafd)
- Terug naar de nachtwakersstaat? vooral klemtoon op arbeidsmarkt en sociale
orde
o Er worden heel veel voorwaarden gesteld, bijv. je krijgt een uitkering op
voorwaarde dat…
- Hernieuwde responsabilisering van ouders werd doorgetrokken tot in de 21 ste
eeuw en opnieuw aangevuld met een pedagogiserend discours
- ‘Ouders vormen om hun kinderen succesvol op te voeden’; ‘geloof in
maakbaarheid’
o Het is ouders hun plicht om kinderen succesvol op te voeden, als dit niet
lukt ligt dit aan de ouders en niet aan de maatschappij
5
,Neo-liberalisme (nieuw liberalisme) = de overheid gaat zich terugtrekken, gaat zich
weer minder gaan moeien, terug meer vrij laten.
1.2 En nu?
Terugkerend:
- Ouders (vooral moeders) naar voren geschoven als unieke en centrale
opvoedingsverantwoordelijken
- Individualisering van sociale problemen en daarmee samenhangende
responsabilisering en normalisering van de opvoeders
o Als het niet goed gaat met een kind ligt het altijd aan de ouder(s)
Vandaag?
- Veel aandacht besteedt aan opvoedingsondersteuning
- Een breuk met het verleden?; gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid?
o Decreet Opvoedingsondersteuning (2007)
De overheid is hierin verplicht mee de opvoeding te ondersteunen =
breuk omdat voordien alles de schuld was van de ouders en niet
van de overheid, maar nu is er vastgelegd dat de overheid mee
moet zorgen voor opvoeding, mee moet ondersteunen zodanig dat
ouders de steun hierin krijgen
2. Aandacht voor opvoedingsonzekerheid
2.1 Tendensen
- Verdwijning/verdunning van informele sociale netwerken
o Redenen gesitueerd bij de toegenomen mobiliteit van individuen waardoor
families en gezinnen vaak verder uit elkaar gaan wonen dan vroeger het
geval was
o Informele sociale netwerken lijken niet zozeer te verdunnen, maar wel te
veranderen
De traditionele, gesloten banden worden opengebroken en
aangevuld met nieuwe, meer open (ook virtuele) sociale netwerken
- Detraditionalisering
o Grote variëteit in gezinsvormen en uiteenlopende opvattingen over
opvoeding geven aanleiding tot een grotere keuzevrijheid bij opvoeders
Dergelijke keuzevrijheid impliceert voor sommige opvoeders een
gemis aan houvast, wat een groter gevoel van verantwoordelijkheid
en onzekerheid met zich mee kan brengen
Ouders kunnen niet meer steunen op een traditie van vaste
waarden en normen
o Van een bevelshuishouding (met de vader als gezinshoofd) naar een
onderhandelingshuishouding, door een toenemende klemtoon op
autonomie
Beslissingen worden niet langer uitsluitend door de ouders
genomen, ze ontstaan op basis van onderhandeling
o Individuele verlangens en behoeften komen meer op de voorgrond en
bepalen ook effectief het handelen
- Groeiend bewustzijn van ouders bij hun opvoedingstaak (opkomst
ontwikkelingspsychologie, IMH,… maar ook anticonceptie)
6
, o Kinderen moeten opbrengen, wat wil je voor je kind, welke keuzes kan je
maken door opkomst van de ontwikkelingspsychologie
o IMH: de laatste jaren is er meer aandacht voor wat er gebeurd tijdens de
zwangerschap en de eerste 3 levensjaren, kinderen zijn zeer flexibel, maar
de wetenschap toont aan dat de eerste 1001 levensdagen belangrijk zijn
o Door anticonceptie kon je bewuster plannen wanneer je kinderen wou,
hoeveel kinderen,…
De daaruit resulterende denataliteit (laag geboortecijfer) heeft
bijgedragen tot een beeld van het kind als zeldzaam en kostbaar
goed
o Ouders hechten zeer veel waarde aan de kwaliteit van de
ontwikkelingsomgeving van hun kinderen, waardoor hun behoefte aan
informatie en kwaliteitsvolle instituties erg groot is
o Opkomst van de wetenschappen en van de (ontwikkelings)psychologie
hebben een impact gehad op het belang dat vanuit de maatschappij
gehecht wordt aan de rol van de ouder
Een dergelijke nadruk op ouderlijke taken gaat gepaard met een
toenemend wantrouwen ten aanzien van deze ouders: vaders en
moeders worden geresponsabiliseerd en geculpabiliseerd wat het
bewustzijn en daarmee samenhangend de ongerustheid van deze
opvoeders in de hand werkt
- Maatschappelijke evolutie naar meer openheid en het doorbreken van taboes
maakt het voor ouders mogelijk naar buiten treden met opvoedingsvragen en
onzekerheden
2.2 Invloeden vanuit de tijdsgeest,…
- Druk om als ouder te professionaliseren
- Abnormaal verhoogd risicobesef en vertaling naar preventie
2.3 Opvoedingsonzekerheid, een probleem?
Onzekerheid van opvoeders bij hun opvoedingstaken is van alle tijden en kan, in
tegenstelling tot een symptoom van onbekwaamheid, ook beschouwd worden als uiting
van hun intentie om een zo goed mogelijke opvoeding van hun kinderen te verzekeren.
Neemt niet weg dat ouders weldegelijk steun verdienen bij hun opvoedingstaak.
Opvoeding is immers een socialisatieproces dat niet alleen plaatsgrijpt in de
wisselwerking tussen ouders en kinderen, maar zich ook buiten de context van het gezin
afspeelt.
- Ouders verdienen steun bij de opvoeding
- Opvoeden: ouder + kind + context
- Historisch: opvoedingstekort compenseren
o Actueel: IVRK (Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind)
- Opvoedingsondersteuning = gedeelde verantwoordelijkheid
o Belang: optimaliseren context en socialisatiemilieu
3. Het spanningsveld tussen opvoedingsonzekerheid en
preventie
7
, 3.1 Twee soorten argumenten voor legitimering opvoedings-
onzekerheid
1. Opvoedingsondersteuning als antwoord op vragen en noden van ouders:
empowerment
o Structurele inbedding in maatschappelijke dienstverlening
2. Opvoedingsondersteuning ter preventie van gedragsproblemen bij kinderen en
jongeren: preventie
o Bijv. stijgende instroom in bijzondere jeugdzorg
o Decreet Opvoedingsondersteuning
Opvoedingsondersteuning is een verzamelnaam voor allerlei vormen van ondersteuning
bij opvoeding
Werkveld van opvoedingsondersteuning kan hierbij ingedeeld worden in 2 grote
groepen:
o Enerzijds: initiatieven die primair gericht zijn op het versterken van de
opvoedingscompetenties en het zelfwaardegevoel van ouders
(empowerment) en vertrekken vanuit de opvoedingsvragen,
bekommernissen en behoeften van de ouders zelf
o Anderzijds: initiatieven met als prioritair doel de preventie van
gedragsproblemen van kinderen, deze zijn vaker gericht op de opvoedings-
en omgevingsfactoren waarvan in onderzoek is aangetoond dat zij een
invloed kunnen uitoefenen op het gedrag van het kind
De stijgende instroom van jongeren in de Bijzondere Jeugdzorg vormde een belangrijke
aanleiding tot het Decreet Opvoedingsondersteuning in 2007. De overheid wilde deze
instroom terugdringen en vandaar profileert opvoedingsondersteuning zich binnen het
Decreet duidelijk als een vorm van preventie ten aanzien van hulpverlenende
tussenkomsten.
Hoofdstuk 2: Wat is opvoedingsondersteuning?
1. Definitie(s)
1.1 Definitie 1: Vandemeulebroecke
Definitie opvoedingsondersteuning (Vandemeulebroecke)
- ‘Opvoedingsondersteuning is op intentionele wijze steun bieden aan ouders
(c.q. ouderfiguren) bij hun opdracht en taak als opvoeders.’
DUS:
- Bewust
- Niet alleen biologische ouders komen in aanmerking voor ondersteuning, maar
ook alle niet-professionele ouderfiguren (stiefouders, pleegouders,…)
- Richt zich niet tot professionele opvoeders (onthaalouders, leerkrachten,…)
Definitie opvoedingsondersteuning (Vandemeulebroecke)
- ‘Opvoedingsondersteuning is een verzamelnaam voor activiteiten,
voorzieningen en maatregelen die het opvoedingsproces in gezinsverband
willen ondersteunen; men kan hierbij verschillende functies voorop stellen.’
8
,Definitie opvoedingsondersteuning (Vandemeulebroecke)
- ‘Opvoedingsondersteuning is het geheel van maatregelen, voorzieningen en
structuren en activiteiten die erop gericht zijn de mogelijkheden van het primaire
opvoedingsmilieu aan te spreken, te verrijken en/of te optimaliseren teneinde
kinderen en jeugdigen optimale opvoedings- en ontwikkelingskansen te bieden.’
1.2 Definitie 2: Vlaams Decreet Opvoedingsondersteuning
Definitie opvoedingsondersteuning (Vlaams decreet opvoedingsondersteuning)
- ‘Een laagdrempelige gelaagde ondersteuning van opvoedings-
verantwoordelijken bij de opvoeding van kinderen.’
Specifieert volgende termen:
- Opvoedingsverantwoordelijken = de titularissen van het ouderlijk gezag,
de natuurlijke personen die één of meer kinderen op duurzame wijze of
regelmatige basis in feite onder hun bewaring hebben of bij wie het kind
geplaatst is door bemiddeling of ten laste van een overheid, en de
professionelen of vrijwilligers die op grond van hun activiteiten mee
verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van meerdere kinderen
- Het kind = de betekenis wordt ingevuld in navolging van het Internationaal
Verdrag voor de Rechten van het Kind, artikel 1 : ‘ieder mens jonger dan 18 jaar,
tenzij volgens het op het kind van toepassing zijnde recht de meerderjarigheid
eerder wordt bereikt’
1.2.1 Accentverschillen definities
- Definitie van het decreet is ruimer
- Het woord opvoedingsverantwoordelijkheden impliceert dat hier ook
professionelen die instaan voor de opvoeding worden meegerekend (leerkrachten,
…)
1.3 Voorbeelden: opvoedingsondersteuning of niet ?
Voorbeelden: opvoedingsondersteuning of niet?
- Opvoedingswinkel = JA
- Bijzondere jeugdzorg = NEE want is voor jongeren en niet de ouders
- Super nanny = JA, als ze aan huis komt wel, maar als ze op school komt NEE
- Kind&Gezin = JA
- Jeugdbeweging = NEE
- Spelotheek = JA
- Leerkracht = volgens Vandemeulebroecke niet, volgens het decreet wel
2. Aanverwante begrippen
9
, Alle ouders stimuleren de ontwikkeling van hun kind gebeurt in en doorheen de
opvoeding. Door hun aandacht, zorg en liefdevolle omgang stimuleren ouders hun kind
om te ontwikkeling op lichamelijk, cognitief en sociaal vlak.
2.1 Ontwikkelingsstimulering
Spreken over ontwikkelingsstimulering als er:
- Gericht en intensief stimulerend aanbod is
- Op één bepaald ontwikkelingsdomein
- Nadat een ontwikkelingsachterstand werd vastgesteld of ter preventie van een
achterstand
- Is een geïsoleerde activiteit uitgevoerd door een professionele hulpverlener
- Richt zich bijna uitsluitend op het kind (geen of beperkte aandacht voor de
opvoeders of de context waarbinnen het opvoeden plaatsvindt)
2.2 Gezinsondersteuning
Gezinsondersteuning:
- Verwijst naar alle activiteiten die tot doel hebben het welzijn van een gezin en de
gezinsleden te bevorderen
o Hieronder vallen verschillende aspecten, zoals ontwikkelingsstimulering,
opvoedingsondersteuning, praktische gezinshulp,…
3. Uitgangspunten van opvoedingsondersteuning
1) Erkenning dat opvoeding belangrijk is voor kinderen, volwassenen en de
samenleving
2) Erkenning dat ouders een pedagogische verantwoordelijkheid hebben
o Ze verlangen en zijn bekwaam om de relatie met hun kinderen op een
verantwoorde wijze vorm te geven
3) Erkenning dat ouders bij het gewone opvoedingsproces vragen kunnen hebben
en onzekerheden kunnen ervaren
o Ouders hebben indien nodig en gewenst recht op steun hierbij
4) Erkenning dat gezinnen recht hebben op voortdurende aandacht van de
samenleving voor de realisatie van de randvoorwaarden van opvoeding
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Car2507. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.99. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now