Hoorcollege 6 rechtsfilosofie B
Representatie en rechtsvorming
De colleges lijken op de Tour de France, in het begin is het een beetje vlak en dan op het
einde moeten ze omhoog naar het gebergte. Dat was het geval afgelopen week. En nu wordt
het moeilijker. Dus let goed op.
Overzicht:
1. Samenvatting week 5
2. Inleiding: drie vragen
3. Wat is politieke representatie?
4. Welke handelingen zijn handelingen van politieke representatie?
5. Op welke manier vindt representatie plaats?
Samenvatting week 5
In het Maastricht arrest heb ik geprobeerd een eerste benadering te bieden van politieke
representatie. Ik heb die ene belangrijke zin eruit gehaald en samengevat als volgt: wat is
politieke representatie? Dat is ‘juridische uitdrukking geven aan politieke eenheid’. Wat ik zei
is dat tot hieraan toe volg ik graag de beschrijving van de Duitse rechter voor politieke
representatie. Dat lijkt hem prima.
Representatie als afbeelding
Het is politieke reprepresentatie als beeld van de werkelijkheid. In ieder geval van een volk.
Maar wat ik vervolgens heb geprobeerd te laten zien is dat er sprake is van niet alleen de
representatie als gedachte van een beeld, maar als een afbeelding. Dat wil zeggen
representatie, met name de wet of de grondwet, als een weerspiegeling van het volk, het gene
wat ons samenbindt. En ik heb een aantal kenmerken de revu laten passeren van wat
representatie als afbeelding is, ik zal die niet herhalen die vindt je terug in het hoorcollege van
afgelopen week.
De kerngedachte is bij representatie als een afbeelding is: veronderstel dat er zoiets als een
volk en dat er dan vervolgens een grondwet is wat dan een afbeelding is van het volk en dan
vervolgens heb je een rechtsorde die tot stand wordt gebracht op grond van de grondwet, die
zelf weer een weerspiegeling of afbeelding is van het volk. Dus er is in de afbeeldingstheorie
de standaard opvatting van representatie zoiets als de veronderstelling dat er een
werkelijkheid is voorafgaande aan wat de representatie doet.
Sterke en zwakke aspecten afbeeldingstheorie
Ik heb een aantal sterke en zwakke aspecten van deze visie aan de orde gesteld. Het sterkste
aspect van deze theorie is dat het recht altijd naar een grond buiten zichzelf verwijst. Dat wil
zeggen dat in een democratie de grond van een rechtsorde is of wordt geacht te zijn: het volk.
Maar wat is het voornaamste zwakke aspect van deze visie? Als het zo is dat er een volk is
dat al bestaat, dan lijkt het alsof de representatie geen enkel bijdrage levert aan het bestaan
van het volk. Maar ik gaf het voorbeeld van het schilderij Sterrennacht van Van Gogh en ik
vroeg u voor te stellen dat behalve Van Gogh eventueel ook Gogin zo’n landschap zou
schilderen. Hij zou andere dingen zien in het landschap dan Van Gogh en het is precies
hetzelfde ook met politieke representatie. Wanneer VVD, CDA en PVV aan de macht waren,
dan zag het plaatje van wat ons samenbindt als volk er geheel anders uit, dan wanneer je een
regering hebt die bestaat uit SP, Groen Links en PVDA. Dus wat hier naar voren komt is: het
is niet alleen een kwestie van of een volk al bestaat afgaande aan de representatie ervan, de
representatie mede bepaald wat ons tot een volk maakt. Dat is de voornaamste zwakke aspect
van de visie.
Representatie en rechtsvorming
De colleges lijken op de Tour de France, in het begin is het een beetje vlak en dan op het
einde moeten ze omhoog naar het gebergte. Dat was het geval afgelopen week. En nu wordt
het moeilijker. Dus let goed op.
Overzicht:
1. Samenvatting week 5
2. Inleiding: drie vragen
3. Wat is politieke representatie?
4. Welke handelingen zijn handelingen van politieke representatie?
5. Op welke manier vindt representatie plaats?
Samenvatting week 5
In het Maastricht arrest heb ik geprobeerd een eerste benadering te bieden van politieke
representatie. Ik heb die ene belangrijke zin eruit gehaald en samengevat als volgt: wat is
politieke representatie? Dat is ‘juridische uitdrukking geven aan politieke eenheid’. Wat ik zei
is dat tot hieraan toe volg ik graag de beschrijving van de Duitse rechter voor politieke
representatie. Dat lijkt hem prima.
Representatie als afbeelding
Het is politieke reprepresentatie als beeld van de werkelijkheid. In ieder geval van een volk.
Maar wat ik vervolgens heb geprobeerd te laten zien is dat er sprake is van niet alleen de
representatie als gedachte van een beeld, maar als een afbeelding. Dat wil zeggen
representatie, met name de wet of de grondwet, als een weerspiegeling van het volk, het gene
wat ons samenbindt. En ik heb een aantal kenmerken de revu laten passeren van wat
representatie als afbeelding is, ik zal die niet herhalen die vindt je terug in het hoorcollege van
afgelopen week.
De kerngedachte is bij representatie als een afbeelding is: veronderstel dat er zoiets als een
volk en dat er dan vervolgens een grondwet is wat dan een afbeelding is van het volk en dan
vervolgens heb je een rechtsorde die tot stand wordt gebracht op grond van de grondwet, die
zelf weer een weerspiegeling of afbeelding is van het volk. Dus er is in de afbeeldingstheorie
de standaard opvatting van representatie zoiets als de veronderstelling dat er een
werkelijkheid is voorafgaande aan wat de representatie doet.
Sterke en zwakke aspecten afbeeldingstheorie
Ik heb een aantal sterke en zwakke aspecten van deze visie aan de orde gesteld. Het sterkste
aspect van deze theorie is dat het recht altijd naar een grond buiten zichzelf verwijst. Dat wil
zeggen dat in een democratie de grond van een rechtsorde is of wordt geacht te zijn: het volk.
Maar wat is het voornaamste zwakke aspect van deze visie? Als het zo is dat er een volk is
dat al bestaat, dan lijkt het alsof de representatie geen enkel bijdrage levert aan het bestaan
van het volk. Maar ik gaf het voorbeeld van het schilderij Sterrennacht van Van Gogh en ik
vroeg u voor te stellen dat behalve Van Gogh eventueel ook Gogin zo’n landschap zou
schilderen. Hij zou andere dingen zien in het landschap dan Van Gogh en het is precies
hetzelfde ook met politieke representatie. Wanneer VVD, CDA en PVV aan de macht waren,
dan zag het plaatje van wat ons samenbindt als volk er geheel anders uit, dan wanneer je een
regering hebt die bestaat uit SP, Groen Links en PVDA. Dus wat hier naar voren komt is: het
is niet alleen een kwestie van of een volk al bestaat afgaande aan de representatie ervan, de
representatie mede bepaald wat ons tot een volk maakt. Dat is de voornaamste zwakke aspect
van de visie.
