Bijeenkomst 1: De internationale rechtsorde en de nationale rechtsorde
De staat is niet alleen gebonden aan het interne staats- en bestuursrecht. Afgezien van het recht van de Europese Unie zijn
er op diverse terreinen door Staten onderling verdragen gesloten. Anders dan het recht van de Europese Unie wordt de
doorwerking van internationaal recht, in het bijzonder het in verdragen opgenomen recht, geregeld door het staatsrecht van
de verschillende staten.
Taak 1 Monisme en dualisme
Geef een omschrijving van de begrippen monisme en dualisme en beschrijf wat de gevolgen zijn.
Monisme In dit verband betekent het dat internationaal recht zonder meer deel uitmaakt van de nationale
rechtsorde: het omvat zowel nationale als internationale regels. Het internationale recht bindt de
nationale autoriteiten en kan door de burger in rechte worden ingeroepen.
Dualisme Er wordt van uitgegaan dat internationaal recht in beginsel slecht staten bindt: wil er binnen de
nationale rechtsorde werking aan toekomen, dan moet de volkenrechtelijke regel eerst in die
rechtsorde worden opgenomen volgens de procedures die het nationale recht voorschrijft.
Nationaal en internationaal recht zijn dus twee afzonderlijke stelsels. De internationale regel kan
pas door de rechter worden toegepast wanneer wetgeving tot stand is gebracht die de regel in de
rechtsorde incorporeert. De consequentie hiervan is dat een aldus getransformeerd verdrag aan
de Grondwet kan worden getoetst en bij een latere wet kan worden gewijzigd.
Wat is de verhouding tussen het EU-recht en het nationale recht? Bestaat er een verschil in de wijze van
doorwerking van het EU-recht respectievelijk het internationale recht in de nationale rechtsorde?
Er wordt een uitzondering gemaakt voor EU-regels, die naar algemeen aanvaarde opvatting uit eigen kracht toepasselijk zijn
op individuen en ondernemingen.
Internationaal recht werkt door in de nationale rechtsorde door of een monistisch of een dualistisch stelsel. Dit bepaald hoe
het internationale recht een plaats krijgt in het nationale recht. EU-recht hoeft daarentegen niet getransformeerd te worden
naar het nationale recht, het maakt al direct deel uit van de nationale rechtsorde (arresten Costa/ENEL en Van Gend &
Loos). De begrippen monisme en dualisme komen in deze context dan ook niet voor.
Het EU-recht kent een autonome rechtsorde en daarom direct onderdeel van het nationaal recht van de lidstaten. Dit is zo
bepaald om het Europees Recht te waarborgen in de lidstaten. Lidstaten hadden vanaf dat moment niet meer de
mogelijkheid om ‘onder het EU-recht uit te komen’.
Welk stelsel heeft Nederland en waar is dit geregeld? Welk stelsel hebben het Verenigd Koninkrijk en Duitsland?
Nederland kent een gematigd monisme, dat blijkt uit de volgende artikelen.
Artikel 93 Grondwet:
Bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties, die naar haar inhoud een ieder
kunnen verbinden, hebben verbindende kracht nadat zij zijn bekendgemaakt.
Artikel 94 Grondwet:
Binnen het Koninkrijk geldende wettelijke voorschriften vinden geen toepassing, indien deze toepassing niet
verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke
organisaties.
Waarom is het dan gematigd?
Artikel 93 + 94 spreken alleen van een ieder verbindende verdragsbepalingen (rechtstreeks werkend)
Verdragsbepalingen, dus geen gewoonterecht (ongeschreven recht)
Goedkeuring vereist
Als er van deze vereisten géén sprake is, dan nog is het verdrag bindend voor Nederland. Alleen moet de
overheid er in dit geval nog uitvoering aan geven.
Frankrijk kent ook een monistisch stelsel, maar er is één belangrijk verschil: in Nederland gaat het internationale recht boven
de Grondwet, terwijl dit in Frankrijk niet het geval is. Dit laat dus ziet dat er verschillende vormen van monisme bestaan en
dat wanneer een staat monistisch is dit niet betekent dat iedere monistische staat dus hetzelfde is. Dit geldt ook voor het
dualisme. Conclusie is dus dat elke staat uniek is.
Duitsland wordt beschouwd als een dualistisch stelsel, behalve ten aanzien van algemene regels van volkenrecht: die zijn
van rechtswege onderdeel van het Duitse federale recht, gaan voor op wetten en kunnen individuele rechten en
verplichtingen in het leven roepen, zie artikel 25 GG.
Het Verenigd Koninkrijk is ook te beschouwen als een dualistisch stelsel. De rechter past er niet rechtstreeks
verdragsbepalingen toe, zoals de Nederlandse rechter kan doen, omdat hij slechts te maken heeft met Britse, niet met
internationale voorschriften.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dena15. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.27. You're not tied to anything after your purchase.