Rechtseconomie les 3:
Dia 3: rechtseconomie = wisselwerking tussen de maatschappij en het recht. Rechtseconomie is een
sociale wetenschap die geïnteresseerd is in de maatschappelijke context van het recht. Hoe werkt
het? Welke invloed heeft het op ons gedrag en welke invloed heeft ons gedrag op het recht? Ook
sociologie etc. bestuderen dit maar zij hebben een andere aanpak. Rechtseconomie steunt zich meer
op de economische wetenschap.
Wat is nu het verschil tussen de sociologen en de rechtseconomen? Rechtseconomen zijn ervan
overtuigd dat de economische methodologie de betere is om maatschappelijke fenomenen te
doorgronden. Volgens hun is dit meer gedisciplineerd qua heuristieken etc. Het vertrekt van een
aantal assumpties en het steekt dat in een model & het doet voorspellingen op basis van die
assumpties door logische verbanden ertussen te trekken. Sociologie daarentegen spreekt meer over
diffuse processen en beschrijft maar verklaart niet echt.
Economische wetenschap is meer gedisciplineerd in de zin dat er eigenlijk bouwstukken worden
aangeleverd en deze stukken passen op elkaar waardoor je een geheel hebt. Waarde van wiskundige
modellen: economen gebruiken dit vaak en deze formele methodologie is op zich een beetje een
signaalfunctie (zie verder). Economische wetenschap is een beetje vergroeid door het signaalgedrag.
Maar economische modellen hebben een heel nuttige factor en dat is dat je kunt achterhalen wat de
veronderstellingen zijn. Je kunt het oneens zijn met een econoom en een economische voorspelling
en een model door te zeggen dat je het oneens bent met een assumptie. Je moet niet akkoord zijn
met een economische studie maar je kunt aantonen waarom je het oneens bent. De geschiedenis
laat dit ook toch. Door te modelleren kun je ook heel wat transparantie creëren.
Bij sociologie is dit anders, er zijn geen veronderstellingen. Er zit geen logische methodologie achter.
Wat zijn die bouwstenen nu? Oorspronkelijk is de rechtseconomische wetenschap ten rade gegaan
bij de economische wetenschap. De eerste veronderstelling is dat individuen rationeel zijn. Ze
hebben een doelstelling en zullen dit rationeel nastreven. De 2 de veronderstelling is dat de
rechtseconomische wetenschap methodologisch individualisme aanneemt. Ze gaan uit eigen belang
handelen en zullen beslissingen maken op individueel vlak. Dit is een belangrijk verschil met
sociologie waar men spreekt over groepen & wat groepen doen. In rechtseconomie gaan individuen
de baten enzo gaan afwegen op individueel vlak. Dit wilt niet zeggen dat groepsprocessen niet in
acht genomen worden maar dit wordt daar eerder gezien als ‘als ik handel zoals anderen, dan haal ik
die baten daaruit’. Als je je gaat gedragen als anderen, dan haal je daar persoonlijk dus ook een
bepaalde meerwaarde uit.
Individueel constant baten en kosten afwegen
Veronderstellen dat mensen rationeel handelen
Mensen handelen zus of zo. Als een wetgeving X bepaalt, dan zullen mensen daar zo mee
omgaan.
Dit is het oude, traditionele model. Een voorbeeld daarvan is de rationele misdadiger. Bijvoorbeeld
witte boordcriminaliteit. Een bedrijfsleider die beslist om kantjes van de belastingwetgeving gaat
aflopen. Die persoon gaat kijken wat de winst is van fraude, zal kijken wat de bestraffing is & zal
kijken wat de pakkans is. Wat is de boete? Afwegen tegen de voordelen. Dit zijn individuele bedrijven
die dat doen en die op dezelfde conclusie komen. Pakkans ook inschatten door te kijken naar andere
bedrijven. Als veel bedrijven dit doen dan is de kans dat ik gepakt wordt, kleiner want het is
veelvoorkomend.
, Rechtseconomen zijn echter niet naïef. Ze gaan er niet vanuit dat iedereen daar altijd over nadenkt.
Maar gemiddeld genomen gaan mensen dit wel doen. Als je daar dus vanuit gaat, zal je voor een deel
van de bevolking het gedrag kunnen voorspellen & beïnvloeden op basis daarvan.
Soms zijn mensen ook irrationeel. In het begin hielden de economisten hier geen rekening mee maar
geleidelijk aan wel. Hier zit een bepaalde systematiek in. Een voorbeeld daarvan is zelfcontrole
overschatting. Als je zelf controle hebt, schat je je capaciteiten hoger in dan wanneer je geen
controle hebt. We zijn bang in een vliegtuig maar niet in de auto als we zelf rijden. Dat tweede is
echter veel gevaarlijker. Cognitieve psychologie: 0 tolerantie in verkeer want als je een beetje drinkt
denk je nog steeds dat alles oké is en hoe meer je drinkt, hoe meer zelfvertrouwen je krijgt. De
inschatting van je bestuurscapaciteit wordt steeds verkeerd ingeschat. Zo kan je de modellen
aanpassen en de regelgeving o.b.v. het actuele gedrag van individuen. Dit is nog steeds rationeel
individualisme maar met bijstellingen.
Individuen overschat zich in die toestanden dus we moeten onze wetgeving daarop
aanpassen.
Dia 5: een reeds aangehaald voorbeeld is privacy. De GDPR komt voor uit de vaststelling dat
individuen niet echt rationeel zijn op vlak van privacy. Privacy paradox: langs de ene kant willen we
graag privacy en worden we kwaad als die misbruikt wordt door de bedrijven & langs de andere kant
zijn we in ons individueel gedrag heel onzorgvuldig. We gaan met van alles toestemmen zonder te
controleren. Dit is heel wijd verspreid. De GDPR laat mensen daarom specifiek toestemmen om hun
privacy weg te hebben en gegevens vrij te geven.
De assumptie hier is dat individuen hun privacy liever beschermen.
Dit is nog steeds individueel rationeel tot op zekere hoogte. Computer zou uitrekeningen bij het
lezen van die terms of de kosten daarvan hoger zijn dan de baten bij het niet instemmen of het
wijzigen. Op Europees vlak hebben ze beslist dat zelfs als individuen het niet zouden doen, we weten
dat dit hun voorkeur is en we zullen hun in een situatie plaatsen dat ze expliciet moeten aantonen
dat ze willen afwijken van de standaard norm die in de literatuur is aangeduid dat individuen hun
privacy willen beschermen.
Dia 4:
2 assumpties:
1. Individuen denken individueel na over hun voorkeuren & het uitoefenen van hun
voorkeuren
2. Ze zijn rationaal maar met cognitieve, psychologische inzichten
Waarom is dit nog steeds rationaliteit? We nemen wel aan dat het gedrag van individuen wel
voorspelbaar is (niet iedereen is daarmee akkoord). Als iemand totaal onvoorspelbaar is, is die
eigenlijk totaal niet vatbaar voor wetenschappelijk onderzoek en dit wordt niet aanvaardt door
sociale wetenschappers. Men steekt dit in vakjes. Deze persoon heeft een bepaalde aandoening en
daarom gedraagt die zich meer zo. we steken daar dus patronen in en vanaf je patronen hebt, kun je
je model daarop afstemmen. Je kunt je gedragsverwachtingen afstemmen op basis van dit irrationele
patroon en daar trekken we de lijn.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emiliavandekerckhove. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.77. You're not tied to anything after your purchase.