Samenvatting - Inleiding Tot De Pedagogische Wetenschappen Koen Lombaerts
81 views 1 purchase
Course
Inleiding Tot De Pedagogische Wetenschappen
Institution
Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Samenvatting inleiding tot de pedagogische wetenschappen. Kort maar volledig! Heb zelf hiermee 14/20 behaald.
Modules:
1) terrein van de educatiewetenschappen
2) onderwijs als maatschappelijk fenomeen
3) leertheorieen en -paradigma's (behaviorisme, cognitivisme, constructivisme, connectivisme
Table of Contents
Module 1: terrein van de educatiewetenschappen ............................................................3
1 de pluraliteit van de pedagogiek ............................................................................................ 3
2 opvoedingswetenschap tussen waarheid, bruikbaarheid & zinvolheid .................................... 4
Module 2: onderwijs als maatschappelijk fenomeen..........................................................6
Onderwijs in de maatschappelijk context ................................................................................. 6
Differentiatie ..................................................................................................................................................8
Kwalificatie ...................................................................................................................................................12
Pedagogische functie ....................................................................................................................................14
Module 4: leertheorieën & paradigma’s - BEHAVIORISME ...............................................16
Visie op instructie .................................................................................................................. 17
Referentiekader voor onderwijskunde en het behaviorisme ................................................... 23
Kritieken op het behaviorisme in de literatuur ........................................................................ 23
Module 4: leertheorieen en -paradigma’s – COGNITIVISME .............................................24
AUSUBEL: “advanced organizers” & het activeren van voorkennis ........................................... 25
Conditions-based models of learning, Robert GAGNE .............................................................. 26
Social learning theory – Social cognitive theory – observationeel leren.................................... 27
BANDURA’s visie op het leerproces .............................................................................................................27
Concept maps – non linguïstische representaties .................................................................... 28
Cognitive Theory of Multimedia (CTML) .................................................................................. 29
Het referentiekader voor onderwijskunde en het cognitivisme ............................................... 29
Kritieken op het cognitivisme ................................................................................................. 30
Module 4: leertheorieën en -paradigma’s – CONSTRUCTIVISME .......................................30
Constructivisme als een erfenis van verschillende auteurs ...................................................... 32
De constructivistische opvatting over leren ............................................................................ 34
De constructivistische opvatting over instructie ...................................................................... 35
Instructie-uitwerkingen van de constructivistische visie .......................................................... 35
Constructivisme: onderwijskundig referentiekader ................................................................. 41
Module 4: leertheorieën en -paradigma’s – CONNECTIVISME ..........................................42
2
,Damla A. 2021 - 2022
Module 1: terrein van de educatiewetenschappen
1 de pluraliteit van de pedagogiek
Pedagogiek focust op concrete opvoedings- en onderwijsprocessen
3 pedagogische vraagstukken:
1. Pedagogiek als wetenschap doet onderzoek naar gewenste vormen van empirisch onderzoek
→ Vragen zijn hier gesteld op metatheoretisch niveau
→ In de pedagogiek zijn er meerdere metatheorieën (die soms tegenstrijdig zijn)
2. Relatie tussen theorie & praktijk: pedagogisch theorievorming + empirisch-pedagogisch
onderzoek VS werkelijkheid van opvoeding + onderzoek
→ Soms start je bij de praktijk en leg je later de theorie vast en soms is het andersom
3. Wisselwerkingsrelatie tussen een relatief-zelfstandige theorie & praktijk
→ Soms kunnen de eisen voor een wetenschapstheorie zo strikt zijn dat voor de praktijk slecht een
2derangfunctie overblijft nl. het vormen van de theorie en het saboteren bij het toepassen van
verkregen kennis
3 niveaus onderscheiden (kenmerken van de pedagogiek)
1. Wetenschapstheorieën – Metatheoretisch niveau
→ Opvoeding, onderwijs,… alles dat gebeurt in de wereld dat te maken heeft met educatie
2. Pedagogische theorieën – Objecttheoretisch niveau
→ Verworven inzichten omtrent de ped. Praktijk. Het in woord zetten van al die pedagogische
praktijken. Resulteert in peda.theorieen die inzicht verschafffen in complexe relaties tussen
handelingen & educatie-effecten
→ Theorievorming over en onderzoek naar het object ‘opvoeding’
3. Werkelijkheid van opvoeding & onderwijs – Niveau van de praktijk
→ Waarheid over wat er in de praktijk plaatsvindt = de correcte theorie
Meervoudigheid/pluraliteit van pedagogiek leidde tot 2 vormen van meervoudigheid:
1. Diachrone pluraliteit = opeenvolging/achterelkaar komen van paradigmata, scholen,
stromingen,…
2. Synchrone pluraliteit = het naast elkaar bestaan van de opeenvolgingen
→ bv wetenschapstheoretisch pluraliteit van de 3 stromingen (geesteswetenschappelijke, empirisch-
analytisch, kritisch-emancipatorisch)
3
,Damla A. 2021 - 2022
2 opvoedingswetenschap tussen waarheid, bruikbaarheid & zinvolheid
Oorzaken van de diversiteit van pedagogische theorieen:
1. Men interpreteert veranderingen in het menselijk gedrag op verschillende manieren
2. Er bestaan verschillende soorten opvoedingsvragen rond de pedagogische
verantwoordelijkheid
3. Verschillende pedagogische contexten (bv onderwijs & gezin) leidden tot verschillende
pragmatische vragen
→ Wij staan stil bij de pedagogische diversiteit dat ontstaat ten gevolge van de verschillende visies
over de manier waarop de pedagogische theorie:
Een wetenschap van opvoeding is
Dienstbaar voor de opvoeding kan zijn
• Hierover bestaan er veel visies rond waarderingen van; wat opvoeding is en moet
zijn + de visies op de wetenschappelijkheid van de pedagogische theorie
• Verschillende antwoorden dat wijzen op verschillende wetenschapsopvattingen &
op de verschillende visies op opvoeding
1. Empirisch-analytisch pedagogiek – waarheid als dienstbaar inzicht
→ = Descriptieve/beschrijvende opvoedingswetenschap
→ Streven naar ware kennis, “waarheid”
→ Baseert zich enkel op objectieve kennis & probeert werkelijkheid weer te geven zoals het is
→ Enkel waarnemen/zuiver beschrijven: met nadruk op causale wetmatigheden
→ Willen zo veel mogelijk voorspellingen/causale verbanden leggen: “als er in de praktijk dit
gebeurt, dan zal dat hoog waarschijnlijk het gevolg zijn”
→ Alles = gebaseerd op toetsen en bevragingen bv. niet alleen in 1 school observeren maar in 200
scholen
→ Leggen geen normen voor! Bv. zeggen niet “dit is een goeie praktijk”
→ Men zette met deze visie zich af tegen ZOWEL de normatieve pedagogische theorievorming ALS
tegen de vele praktische pedagogische experimenten
• (normatief = aangevend)
4
,Damla A. 2021 - 2022
2. Kritisch-emancipatorische/handelsgerichte pedagogiek – bruikbaarheid als dienstbare
inzicht
→ = tegenreactie op E.A.P. (en eventueel G.W.P)
• Spanning tussen ‘de empirische opvoedingswetenschap’ & ‘de normatieve en praktische
pedagogiek’
→ Handelingstheorie: voor een specifiek probleem een oplossing vinden samen met de praktijk,
informeren & adviseren
→ Het onderzoeksobject wordt als mede-onderzoeker beschouwd
→ Alle inzichten uit de wetenschap bruikbaar maken voor de praktijk
→ Wetenschappelijk adviezen geven voor optimalisering van de praktijk
• Onderzoeker probeert optimaliseringsmogelijkheden te bedenken, op te zetten, te
evalueren & bij te sturen
→ Vertrekt van concrete opvoedingspraktijken: “Beschrijving is goed, maar wat ben je hiermee om
te weten wat er gebeurt zonder dat er iets met uw onderzoeksbevindingen in de praktijk wordt
veranderd?”
→ Wanneer men/opvoeders problemen hebben met een bepaald fenomeen in hun praktijk, is het
rol van de wetenschapper om samen met hen dat probleem te analyseren en het einde van dat
moet leiden tot een oplossing
→ d.m.v. exploratief onderzoek wordt de complexiteit van de situatie in beeld gebracht (dit gebeurt
niet theorievrij!)
→ Gevolg van exploratief gedrag = opstellen van gemeenschappelijke theorie over de pedagogische
werkelijkheid die men wil verbeteren
• Onderzoek dat plaatsvindt kan beschreven worden als proces-begeleidend onderzoek
• Uitvoering van acties wordt in beeld gebracht & bijgestuurd < worden dan in kaart gebracht
& vergeleken met de vooropgestelde doelstellingen < daarna zou men de
werkelijkheidsbeeld misschien moeten aanpassen,…
→ Het onderzoek emancipeert de practici door hen bewuster te maken & hen uitdrukkelijk de kans
te geven (en te verplichten) te verwoorden wat voor hen belangrijk is
3. Geesteswetenschappelijke/hermeneutische pedagogiek – zinvolheid als dienstbaar inzicht
→ Beschrijving van wat er in de praktijk gebeurt o.b.v. persoonlijke ervaringen & dialogen =
culturele rol
• Wordt begrip getoond aan de enigheid van de situatie
• Er wordt een poging gemaakt om de mens te begrijpen
→ Bewustmaken van de praktijk d.m.v. verwoorden van de vragen, bezorgdheden & interpretaties
van de situaties die leven in de praktijk
→ Discursieve rol = theorie gaat in gesprek met de praktijk om zo de praktijk te helpen bij het
verwoorden van wat haar zelf bezig houdt (discours)
→ Uitgangspunt = mensen zijn redelijke wezens, men moet hiervoor kunnen redeneren en heeft dus
nood aan verstand & taal
→ Zelfverstaan van de praktijk = vaak onbewust en/of onvolledig
→ Theorievorming = zoeken naar begrippen om dat zelfverstaan te verwoorden om het tot een
bewust niveau te brengen, en zo gedeeltelijk praktische kennis te ordenen en te vertalen naar een
meer samenhangende logische theorie
• Theorie = verwoording van ervaringen
• Wetenschappelijke theorievorming = verwoording van ervaringen die aan bepaalde criteria
voldoen
→ In deze stroming overheerst een vrijheidsperspectief op opvoeding
• Culturele wereld ≠ altijd vanzelfsprekend: men moet zingeven & betekenissen zoeken
• Opvoeding = in vraag stellen van cultuur, doorgeven van cultuur, samenvoegen/ontwikkelen
van nieuwe culturen
5
,Damla A. 2021 - 2022
→ Pedagogisch verantwoordelijkheid = na denken over opvoeding
Niet enkel het beschrijven van wat er in de opvoeding gebeurt, maar ook opvoeding
optimaliseren/verbeteren/ondersteunen/meer verantwoorden/…
Module 2: onderwijs als maatschappelijk fenomeen
Onderwijs in de maatschappelijk context
Ken Robinson (changing paradigms video): onderwijs moet meer geïndividualiseerd worden (meer
flexibel)
Onderwijs = georganiseerde & geprofessionaliseerde socialisatie
→ Samenbrengen van nieuwkomers (kinderen) in groepsverband (gezin, school, bedrijf,…)
→ Gebeurt systematisch (ordelijk: A tot Z gepland)
→ Door professionals uitgevoerd (gegeven door docent)
Socialisatie = hier het vertrouwd worden met cultuur van een groep = de uitkomst van
interactieprocessen tussen de aangeboren mogelijkheden van het individu en de sociale omgeving
• Deze cultuur omvat kennis, vaardigheden, normen, waarden, gewoonten & voorkeuren
(allerlei vlakken)
• Individuen spelen zelf ook een actief rol, maar omgeving waarvan dit individu leert is weer
door groepen vormgegeven
6
,Damla A. 2021 - 2022
Sociologen kennen het onderwijs een 3tal hoofdfuncties toe:
Kwalificatie Integratie Differentiatie
Zorgt ervoor dat iemand klaar Het aanleren van die kennis, “Hoe zorg je ervoor dat
is na het volgen van onderwijs vaardigheden, waarden, individu een plaats kan
(voor het uitoefenen van een normen en attitudes die horen opnemen in de maatschappij”
bepaald beroep/verwerven in bij een burgerschap
de samenleving & sociale
rollen vervullen)
Technisch-instrumentele Sociaal-culturele integratie Leerlingen worden voorbereid
kwalificaties: vakinhoudelijk Minimum van gedeelde op uiteenlopende posities in
kennis & vaardigheden die waarden, normen & de samenleving waarbij de
nodig zijn voor het uitoefenen gewoonten is noodzakelijk om posities verschillen naar
van een beroep een samenleving te laten niveau en naar aard
voortbestaan (onderwijs → vb. niet alle jongeren
draagt hierbij) opleiden als psycholoog =
diversiteit!
Sociaal-normatieve Deze functies zijn niet stabiel!
kwalificaties: vaardigheden, Ze veranderen van inhoud
normen & gewoonten die van naarmate de maatschappij en
belang zijn voor een effectieve haar instituties veranderen.
omgang met anderen in het → Onderwijs moet opletten en
arbeidsbestel zich aanpassen aan de
→ Volledig geënt op de veranderende maatschappij
arbeidsmarkt
Vanaf eind 20e eeuw zijn er
een #dominante
maatschappelijke
ontwikkelingen die gevolgen
hebben voor de functies van
onderwijs
→ Technologisering
→ Internationalisering
→ Groeiende culturele
diversiteit
→ Neoliberale
besturingsvisies
→ Toename van sociale
ongelijkheid
→ Verandering in
arbeidsmarkt
7
, Damla A. 2021 - 2022
Differentiatie
Onderwijs & ongelijkheid: “vervult het onderwijs haar functies zodanig dat het aan ieder individu
gelijke kansen biedt om zich, passend bij de eigen capaciteiten, kan ontwikkelen tot een volwaardige
deelnemer in de maatschappij?”
Posities aan de top van de ladder bieden meer mogelijkheden in het leven
→ Onderwijs als leverancier van kwalificaties voor de arbeidsmarkt kan in direct verband gebracht
worden met de productie van ongelijkheden
→ Tegenwoordig werd er voorkeur gegeven aan meritocratisering
Meritocratisch perspectief (est-ce que tu l’a mérité ?)
Meritocratie = hiërarchie van posities die worden bezet door meest ‘verdienstelijken’
= sterk gelinkt aan economische factoren.
• Plaats dat je verwerft in de samenleving heeft vaak te maken met een soort welvaartstatus
die je verwerft
→ Ze gaan ervan uit dat: hoe meer je welvaart verwerft (blijft nog altijd welvaart dat je met je eigen
hardwerk heb gekregen), hoe beter je specifieke talenten zouden ontwikkelen
→ taak van onderwijs in dat meritocratisch visie = om talenten voor deze positie te selecteren &
trainen (begeleiden) onafhankelijk van achtergrondkenmerken van individuen
• Eigen hard werk!
Realiteit leert ons dat:
1. Talenten omzetten in bepaalde objectieve maatstaven = moeilijk
2. Functionele selectiecriteria (eerlijk selectie op basis van talent) niet genoeg is
→ na het afstuderen is elk individu gekwalificeerd voor het job, dit betekent dat er ook andere
criteria bestaan dat niet bij de meritocratisch visie past zoals gender, religie, afkomst,…
Reproductietheorie
= tegenhanger van de meritocratisch visie
→ stelt dat de samenleving gedomineerd wordt door machtsverhouding tussen maatschappelijke
groepen (klassen, standen, sekse, huidskleur, religies,…)
→ deze groepen zijn voortdurend in strijd om hun belangen te verdedigen
• Vaak gelinkt aan inkomen: socio-economische status die gemeten kan worden
→ groepen met meeste macht zullen de samenleving (onderwijs inbegrepen) zodanig richten dat
hun belangen zoveel mogelijk worden gediend
• = reproductie van de machtstructuur
→ Hier gaan ze ervan uit dat het onderwijs (= systeem in de maatschappij) ervoor zorgt dat die
ongelijkheden die er zijn, gereproduceerd worden van generatie tot generatie
→ Democratisering van onderwijs (door het toegankelijk te maken voor allen) beschadigt de
legitimiteitsbasis (recht van het heerser om te regeren) van de heersende klasse & daarom zal deze
de toegankelijkheid proberen te beperken
• Onderwijs = hier gezien als een instituut dat wordt ingericht om de machtsongelijkheid in
stand te houden
Voorbeeld: er is een ander soort aanpak binnen de opleidingen met kwalificatie- (BSO) &
doorstroomfunctie (ASO)
8
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller dripdrop. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.69. You're not tied to anything after your purchase.
