Studies over politieke vernieuwing - Vitale democratie
Samenvatting voor het vak Democratie naar het boek Vitale Democratie van Frank Hendriks. Met deze samenvatting heb je het boek van 200 pagina's in 18 pagina's samengevat! Inclusief schema's en afbeeldingen uit het boek en colleges.
De samenvatting is een mix van onderdelen
uit het boek en de hoofdzaken uit de
presentaties van tijdens de colleges.
College 1: Democratie in meervoud
Democratie is een politiek systeem waarin de burgers regeren, zelfstandig of via anderen die door het volk
worden gekozen, beïnvloed en gecontroleerd, op een wijze die elke burger gelijk stelt aan iedere andere.
Dahl onderscheidt ‘democratie als zingevend ideaal’ van ‘democratie als houdbare praktijk’.
Vereisten voor een ideale democratie:
- Effectieve participatie: leden van de politieke gemeenschap moeten gelijke mogelijkheden
hebben om hun visies kenbaar te maken.
- Gelijk stemrecht: leden moeten gelijk stemrecht hebben.
- Verlichte begripsvorming: leden moeten gelijke kansen krijgen om kennis op te doen.
- Beheersing van de agenda: leden moeten bepalend zijn voor wat er op de politieke agenda
staat.
- Inclusie van volwassenen: de voorgenoemde burgerrechten moeten gelden voor alle
volwassen, vaste leden van de politieke gemeenschap.
Vereisten voor een realistische en op lange termijn houdbare democratie:
- Gekozen gemachtigden: overheidsbesluiten worden gecontroleerd en gelegitimeerd door
gekozen volksvertegenwoordigers en bestuurders.
- Vrije, eerlijke en redelijk frequente verkiezingen.
- Alternatieve informatiebronnen: burgers hebben het recht en de mogelijkheid hun informatie
te putten uit alternatieve bronnen.
- Vrijheid van meningsuiting: burgers hebben het recht zich in kritische en sceptische zin te
uitten over politieke en bestuurlijke aangelegenheden.
- Vrijheid van vereniging: burgers zijn vrij om zich te organiseren in belangengroepen en
politieke partijen.
- Inclusieve burgerrechten: geen van de volwassen, vaste leden van de politieke gemeenschap
is op voorhand uitgesloten van de voornoemde mogelijkheden en rechten.
Hoe sterker de houdbare democratie vorm krijg en hoe dichter het democratisch ideaal daarbij wordt
benaderd hoe beter het is, schrijft Dahl.
,Democratie kan op veel verschillende manieren worden benoemd en beschreven. Hendriks maakt
onderscheid tussen vier basismodellen van democratie. De bier vloeien voort uit de kruising van
twee dimensies:
Hoe worden besluiten genomen?
Aggregatieve democratie: meerderheid beslist/winner takes all middels stemmen.
Integratieve democratie: zoeken naar (volledige) overeenstemming/consensus middels overleg.
Wie neemt uiteindelijk de beslissingen?
Directe democratie: burgers nemen zelf beslissingen, door henzelf en voor henzelf.
Indirecte democratie: burgers kiezen vertegenwoordigers, burgers zijn vooral toeschouwers.
De penduledemocratie verwijst naar de slinger van een pendule (klok) die heen en weer zwaait. De
zogenaamde ‘Westminsterdemocratie’ is de meest bekende vorm van de penduledemocratie. In
kiesdistricten geldt the winner takes all. In vertegenwoordigende raden geldt majority rule
(meerderheid van 50% + 1 geeft de doorslag).
De kiezersdemocratie paart aggregatieve besluitvorming aan directe vertegenwoordiging. Men
participeert door zijn stem af te geven in volksstemmingen.
De consensusdemocratie wordt gekenmerkt door gekozen vertegenwoordigers (meestal meerdere
partijen) die eerst samen moeten overleggen en tot overeenstemming (consensus) moeten komen
alvorens er een besluit wordt genomen.
De participatiedemocratie combineert directe vertegenwoordiging met integratieve besluitvorming.
Besluitvorming is een proces van uitvoerig praten en consensus zoeken. Iedereen heeft evenveel
recht om iets in te brengen.
, College 2: Democratie in lagen
Democratie is een schoonheidsideaal dat voortdurend om onderhoud vraagt omdat de praktijk er
telkens weer van zal afwijken. Geen van de vier modellen is in de praktijk duurzaam zuiver te
houden. Voorstanders van de penduledemocratie zullen onzuivere trekken zoveel mogelijke willen
wegpoetsen; tegelijk zullen ze wat zij zuiver vinden (indirecte democratie gecombineerd met
aggregatieve democratie) zoveel mogelijk willen oppoetsen. Tegenstanders van een
penduledemocratie zullen deze elementen juist willen wegpoetsen en vervangen (voor directe en
integratieve democratie).
Democratie en politieke culturen:
Massademocratie: de massademocratie vestigt de aandacht op de dynamiek van de massa – op de
massapsychologie, de massacommunicatie e de massamedia die in een penduledemocratie van
cruciaal belang zijn. Om de pendule te laten omslaan, of om dat te voorkomen, moet bij algemene
verkiezingen ‘massa’ achter een politieke beweging worden gemobiliseerd: the winner takes all.
Zit men eenmaal in het zadel, dan hoeft men in de penduledemocratie minder dan in de andere
democratiemodellen rekening te houden met minderheidsbelangen. Het kiezersvolk spreekt zich in
principe pas weer uit bij de volgende verkiezingen. Tot die tijd is het een betrekkelijk passieve massa,
die als massa gevolgd en bewerkt wordt.
Protectionistische democratie: de kiezersdemocratie vindt zijn fundering in een politieke cultuur die
bekend staat als protectionistische democratie. Centraal hierin staan de waarden van zelfbeschikking
en zelfbescherming. – protectie van individuele vrijheden en rechten.
Geheel in lijn met de protectionistische cultuur, regelt de kiezersdemocratie dat bestuurders niet
boven burgers staan, en dat burgers zelf hun keuzes maken in een systeem dat ‘one man, one vote’
geeft, een systeem dat een ‘level playing field’ creëert. Uitgangspunt is dat de burger deel wilt
uitmaken van het volk; het is de keuze van de burger om zich te onderwerpen aan de politieke macht
van een ander.
Gardiaanse democratie: een gardiaanse democratische cultuur stelt vertrouwen in de prudentie van
‘deskundige’ zaakwaarnemers (gardianen) die in relatieve rust en beslotenheid hun werk verrichten.
De cultuur is er een van ‘schikken en plooien’, uitgebreid vergaderen, alternatieven bediscussiëren
en compromissen sluiten. Achter de gardiaanse democratische cultuur gaat een expertocratisch
ethos schuil. Vertolkers daarvan stellen dat politieke problemen veel te ingewikkeld zijn om over te
laten aan gewone burgers; een besluitvormingselite is onvermijdelijk.
Basisdemocratie: het model van de participatiedemocratie floreert in een cultuur van radicale
democratie of basisdemocratie. Het gaat hier om een cultuur van ‘allemaal de handen uit de
mouwen steken’ en ‘van onderop verbetering afdwingen’.
Dryzek stipuleert dat een echte democratie geen hiërarchie of onveranderlijke regels kent en geen
grenzen aan de participatie stelt.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Nielsje88. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.75. You're not tied to anything after your purchase.
