Dit is een volledige samenvatting van het vak 'sociaaleconomische geschiedenis'. Het kan zeker helpen om de taken in te vullen, en om voor het examen te leren. De samenvatting is een combinatie van eigen lesnotities, de slides en de teksten. Ik was erdoor in eerste zit.
4: Moral economy van peasants (thema 3) ............................................................. 13
Peasant economics? ........................................................................................... 13
Marginale productiviteit van arbeid .................................................................... 14
The Moral Economy of the Peasant: Rebellion and Subsistence in SE Asia – James
Scott (1976) ....................................................................................................... 15
Structuur boek ............................................................................................... 15
Sociale stratificatie ............................................................................................. 15
Sociale dorpsrelaties .......................................................................................... 16
Pachtrelaties ...................................................................................................... 16
Pachtrelaties (vervolg) ........................................................................................ 17
Staat .................................................................................................................. 18
5: Horigen en markten (thema 4) ........................................................................... 18
The ‘peasant economy’ revisited ......................................................................... 18
Tekst Ogilvie ...................................................................................................... 19
0 Inleiding.......................................................................................................... 19
1 Loon (prijs van arbeid) .................................................................................... 19
2 Rente (prijs van kapitaal) ................................................................................ 20
3 Winst .............................................................................................................. 21
4 Marktavers? .................................................................................................... 21
5 Afkeer geld? .................................................................................................... 21
6 Winstmaximalisatie? ....................................................................................... 22
7 Conclusies ...................................................................................................... 23
6: Proletarisering & income pooling (thema 5) ........................................................ 23
Proletarisering ................................................................................................... 23
Commons .......................................................................................................... 24
Gemene gronden & gemene rechten ................................................................ 24
Enclosures = privatisering gemene gronden ....................................................... 25
Debat impact enclosures .................................................................................... 26
Tekst Humphries ............................................................................................... 26
Focus vraagstelling ............................................................................................ 26
Nota bene........................................................................................................... 27
1: The value of common rights ........................................................................... 27
Graasrechten (koe) .......................................................................................... 28
Andere gemene rechten................................................................................... 28
2: Vrouwen & enclosures ................................................................................... 28
3: Conclusies ..................................................................................................... 29
7: Armenzorg & sociaal beleid (thema 6) ................................................................ 29
2
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
Proletarisering & armenzorg ............................................................................... 29
Waarom enorme toename publieke zorg? ........................................................... 30
Hoe? Welke wijzigingen in organisatie? .............................................................. 30
Stadsmagistraat Antwerpen 1779 ................................................................... 31
Domicilieboeck Antwerpen 1780 ..................................................................... 31
Wat? Hoe zag armenzorg eruit? .......................................................................... 31
Wie? Bestuurders en bedeelden ......................................................................... 32
Armenlijsten Veurne (1783) ............................................................................ 32
Gevolgen? .......................................................................................................... 32
Van Leeuwen, Logic of Charity ............................................................................ 33
Belangen van elites ............................................................................................ 33
Coördinatieproblemen ........................................................................................ 33
Armoede in pre-industrieel Europa .................................................................... 33
Economy of makeshifts ...................................................................................... 34
Armenzorg als overlevingsstrategie ..................................................................... 34
Wederzijdse afhankelijkheid ............................................................................... 34
Effecten van armenzorg...................................................................................... 35
8: Publieke zorg, reciprociteitsnetwerken en hongersnood (thema 7) ..................... 36
Tekst Vanhaute & Lambrecht ............................................................................ 36
1: Famines as community crises ........................................................................ 36
2: Collective coping strategies & public risk management .................................. 36
Overlevingsstrategieën van huishoudens ........................................................ 37
Publieke interventies....................................................................................... 37
Twee dimensies van lokale gemeenschap ........................................................ 38
3: Flemish peasantries ....................................................................................... 38
4: De crisissen van 1740 en 1845/7 .................................................................. 39
5: Public actor interventions .............................................................................. 39
Crisis 1740: ongecoördineerd & inefficiënt ...................................................... 39
Crisis 1845/7: meer gepland & effectief .......................................................... 40
6: Collective risk-management strategies ........................................................... 40
Collective risk-management strategies in the 1740s........................................ 40
Collective risk-management strategies in the 1840s........................................ 41
7: Discussion: 1740s vs. 1840s .......................................................................... 41
9: Verzet en collectieve actie in de pre-industriële periode: gezellenverenigingen
(thema 8)............................................................................................................... 42
Situering ............................................................................................................ 42
Situering tekst Lis & Soly ................................................................................... 42
3
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
Structuur tekst .................................................................................................. 42
0: Historiografisch kader .................................................................................... 43
1: Property in skill ............................................................................................. 43
2: Patterns of association ................................................................................... 45
3: Weapons of the powerful ................................................................................ 45
4: Fair wages & negotiations .............................................................................. 46
5: Discord among employers .............................................................................. 47
6: Recapitulatie & conclusies ............................................................................. 47
10: Verzet en collectieve actie in de hedendaagse periode (thema 9) ...................... 48
Tekst van Marcel van der Linden ....................................................................... 48
1: Historiografie ................................................................................................. 48
Tekortkomingen bestaand onderzoek collectieve actie ..................................... 48
Alternatieve benadering .................................................................................. 48
2: Conceptuele verduidelijkingen ....................................................................... 49
Families ≠ huishoudens .................................................................................. 49
Household strategies ...................................................................................... 49
3: A range of strategies....................................................................................... 50
4: Transition to collective action ......................................................................... 50
11: Verzekering in historisch perspectief (thema 10) ............................................. 52
Tekst Lis & Vanthemsche .................................................................................. 52
1: Inleiding......................................................................................................... 52
2: De materiële bestaansbasis ............................................................................ 53
3: Informele sociale netwerken ........................................................................... 53
1: Familienetwerken ....................................................................................... 54
2: Bredere horizontale netwerken.................................................................... 54
3: Verticale relaties (patroon-cliëntrelaties) ..................................................... 55
4: Formele zorgarrangementen ........................................................................... 55
1: Middenlagen ............................................................................................... 55
2: Openbare armenzorg .................................................................................. 56
5: Arbeidsmarkt & informele bescherming sinds midden 19e eeuw .................... 56
Sociale beschermingssystemen ....................................................................... 56
6: Institutionalisering van sociale bescherming in de 19e eeuw .......................... 57
7: Formele sociale bescherming 20e eeuw........................................................... 58
8: Conclusies ..................................................................................................... 58
4
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
1: Introductie
Inhoud cursus
-complex verband: materiële bestaansbasis – sociale interacties
-Lang termijn perspectief
-Internationaal comparatief kader // toenemende focus: Europa
-Integratie: andere sociale wetenschappen
Bestaansbasis
Centrale vraag: Hoe hebben mensen doorheen de geschiedenis getracht hun
bestaansbasis veilig te stellen?
-Hoe kan ik overleven? Manier waarop men minimale basisbehoeften veilig
stelt verandert doorheen geschiedenis
-Bestaansbasis = basisnoodzakelijkheden om te overleden
o Loonarbeid
o Zelfvoorziening (enorm beperkte mogelijkheid vandaag in België)
o Opvangcentra
o Vervangingsinkomen (werkloosheidsuitkering, pensioen..)
-Bestaansbasis = enorm contextafhankelijk! Verandert naar gelang tijd & ruimte =>
zicht op sleutelaspect in de geschiedenis
1. Kwetsbaarheid (risico’s)
-Mate waarin bestaansbasis blootgesteld is aan bepaalde risico’s
-> inflatie, job verliezen, ziekte, oorlog
-Boeren die vandaag op markt produceren: andere risico’s! Niet risico van
ontslag, maar risico genoeg eten, oogsten..
Begrijpen waarom & hoe kwetsbaarheid evolueert doorheen geschiedenis =>
inzicht in hoe sociaaleconomische veranderingsprocessen zorgen voor
veranderingen in bestaansbasis
2. Veerkracht (strategieën)
-Mensen ondergaan hun lot NIET passief: ze ontwikkelen strategieën!
Preventieve strategieën: voorkomen of risico verminderen van een crisis (bv
sparen)
Responsstrategieën: inschakelen in geval dat crisis zich voordoet (bv hout
stoken, eten zelf verzamelen, energie sparen, mirgratie..)
-Belang van uitbouw sociale relaties om geholpen te worden
Vorm van verzekering: reciprociteit: wederkerigheid: als ik iets voor jou doe,
doe jij iets voor mij
5
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
Verschil horizontale (+- zelfde situatie op sociale ladder) – verticale sociale
relaties (andere maatschappelijke positie: rijker, meer middelen..)
o Nadeel horizontaal: op dezelfde manier onderhevig aan crisis MAAR
sneller beroep op doen!
o Nadeel verticaal: afhankelijkheid! Bv kleine boer – landheer
-Publieke (zorg)voorzieningen: bijzondere vorm
3. Weerbaarheid (verzet)
-Mate waarin mensen bij ontwikkelen bestaansstrategieën bestaande
machtsverhoudingen willen veranderen
Niet altijd op grote schaal! Microschaal (gezin) – macroschaal (samenleving)
Bv organisaties van vrouwen: vorm van weerbaarheid: bestaansbasis
verbeteren in gezin op lange termijn etc.
-Verzet ≠ vanzelfsprekend!
Zichtbaar & onzichtbaar: “weapons of the weak”
Waarom komen mensen wel of niet in verzet?
Verband: kwetsbaarheid – veerkracht?
Belang morele normen (moral economy) -> wat is aanvaardbaar economisch
gedrag? Hoe hoog mogen de winsten & facturen zijn?
Verwante thema’s
-Relatie sociaaleconomische – politieke – culturele veranderingsprocessen
-Structure vs. agency: In hoeverre zijn mensen bepaald door de maatschappelijke
structuur waarin ze leven? Hoeveel ruimte is er om je eigen strategie te ontwikkelen,
voor je eigen agency?
-Homo economicus: rationele afwegingen maken, gericht op winstmaximalisatie ->
klopt dat voor elke tijd?
-Moral economy: economisch gedrag ingebed in samenleving, of niet? Gestuurd
door samenleving? Of stuurt economie de samenleving?
2: Neolithische revolutie & landbouw
(thema 1)
Jagers-verzamelaars
• Grootste deel van menselijke geschiedenis
➔ Tot 10 000 jaar geleden: alle menselijke samenlevingen!
➔ Enorm lange periode, maar weinig over geweten (zeker van voor 50 000 vc)
• Welke onderzoeksmethoden of bronnen?
➔ Studie hominiden, archeologie (voorwerpen, schilderingen, ...), fysische
antropologie (botten, schedels, ...), archaeogeografie (landschap),
paleontologie (dieet), paleopathologie (skelet), etnologie (jagers-verzamelaars
vandaag: inheemse stammen), studies mensapen (vroege menselijke soorten:
hoe samenlevingsverbanden eruitzien)
6
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
➔ Beperkingen!
o Volledig andere context: vroeger was men over hele wereld vrij om te
bewegen, nu vaak in jungles, woestijnen..
o Stereotiep denken: onschuld vroege menselijke samenlevingen, maar
is meer divers dan dat! Zegt meer over onszelf..
Sociale organisatie (?)
Niet altijd & overal! Op verwantschapsbasis georganiseerd, maar soms ook
wel grote complexe religieuze bijeenkomsten
• Kleine groepjes (?)
• Mobiel
• Beperkte arbeidsdeling & geen overexploitatie
• Gevarieerd dieet: brede & diverse bestaansbasis, gewassen combineren
• Relatief veel vrije tijd
• Veralgemeende reciprociteit
! generalized reciprocity balanced reciprocity
- Veralgemeende reciprociteit: vanzelfsprekend: geen verwachting dat je iets
terug krijgt, geen woord voor danku, is gewoon logisch -> weinig notie
privébezit (twijfel over)
- Balanced reciprocity: culturele verwachting dat er iets tegenover staat (bv
uitnodiging feestje: iemand uitnodigen want jij werd ook uitgenodigd)
• Egalitaire samenleving?
➔ Economisch & ecologisch efficiënt = betrouwbaar: milieu niet belasten
➔ Gebalanceerd systeem van risicospreiding
! landbouw ≠ logische verdere stap! Jagers-verzamelaars superieure bestaansbasis..
Neolithische revolutie
= proces van sedentarisering // domesticatie van wilde planten & dieren =
ontwikkeling landbouw: mens gaat eigen voedsel produceren
• Langdurige overgangsfase met veel trial & error : enorm weinig planten oogst- én
eetbaar! Ook weinig zoogdieren domesticeerbaar
• In verschillende gebieden onafhankelijk van elkaar vanaf c. 8.000 v.C.: op
hetzelfde moment (Midden-Oosten: eerst)
Overgang landbouw: waarom?
• Grotere efficiëntie?
➔ Minder efficiënt: grotere kwetsbaarheid
• Technologische voorwaarden: noodzakelijk, maar is nog geen verklaring
Combinatie van factoren:
• Klimatologische & ecologische verschuivingen: einde ijstijd -> nieuwe gewassen
groeien & grotere diersoorten verdwijnen
• Spiraal van groeiende bevolking (actie-reactie: geen weg meer terug)
7
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
Malthus’ theorie in een notendop
· Bevolking: altijd neiging om te groeien wanneer mogelijk
· Vanaf dat bevolking groeit, zal die héél snel groeien (exponentieel)
PROBLEEM: voedselvoorzieningen nooit genoeg! Inspanning kan maar tot
bepaald maximum verdubbelen
CRISIS: menselijke geschiedenis gevangen in permanente loop =
Malthusiaanse val
onomkeerbaar proces + landbouw wordt dominant door competitie jagers-
verzamelaars vs. boeren (boeren jagen ze weg)
Levenskwaliteit & bestaansbasis
• Slechtere gezondheid t.g.v. eenzijdig dieet
• Grotere kwetsbaarheid t.a.v. schaarste
• Ziekteverspreiding t.g.v. domesticatie dieren
• Meer werken voor minder eten + nog kwetsbaarder wanneer crisis: minder
uitwijkingsstrategieën!
• Meer werken & sedentair leven
➔ Grotere grondproductiviteit
➔ Zelfversterkend proces
Sociale gevolgen: een zondeval?
• Ontstaan van overschot (surplus)
• Basis voor specialisering (ambachtslui, priesters, krijgers): noodzakelijk
• Basis voor oorlog & plundering (reserve kan gestolen worden)
• Ontwikkeling nieuwe verdeelmechanismen
➔ Notie van bezit & bezitsaanspraken (privileges)
➔ Macht als toegang tot surplus
➔ Ongelijke eigendomsverhoudingen // verschillen in kwetsbaarheid
➔ Complexe steden ontstaan
8
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sofie7. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.76. You're not tied to anything after your purchase.
