Mediabeleid samenvatting semester 2: 2022 – 2023
0. Inleiding
0.1. Praktische afspraken
0.1.1. Lesmateriaal
1. Slides tijdens de hoorcolleges + nota’s (niet alles staat op slide)
2. Online leestips met artikels en boekhoofdstukken, beleidsdocumenten en ondersteunend
materiaal
3. Extra krantenartikels (zelf bij te houden) die ondersteunend zijn voor de cursus
4. Slides en nota’s van gastlezingen
0.1.2. Werkvormen
1. Voorbereiding mediabeleidsactualiteit: ELKE WEEK! Volg goed kranten, opiniestukken, online
artikelen
2. Hoorcolleges
3. Lezingen/gastcolleges
4. Extra activiteiten: Medialab-week
5. Aansluitend bij het opleidingsonderdeel ook groepspaper
0.1.3. Evaluatie
• Mondeling examen 60%
o Mondeling examen met schriftelijke voorbereiding
o 3 vragen: theorie, verband en actualiteit (niet enkel kennen, ook rond kunnen
reflecteren, evalueren en vooral begrijpen)
o Voorbeelden van examenvragen worden laatste les getoond, vragen circuleren maar
worden elk jaar bijgewerkt
• Werkcollege: Onderzoeksdossier + actieplan: 40%
o Groepspaper met tussentijdse opleveringen en feedbackmomenten
•
0.2. Doelstellingen en opbouw van de cursus
, 1. Inzicht geven in de specifieke mechanismen van mediabeleid.
2. Kennis verschaffen van de belangrijkste spelers, instrumenten en trends binnen hedendaags
mediabeleid
3. Daartoe een referentie- en analysekader aanreiken; meer in het bijzonder vanuit een politiek-
economische benadering
4. Kunnen relateren van actualiteit aan bredere mediabeleidsproblematieken en referentiekaders
5. Kritische reflectie over de effectiviteit en context van mediabeleid aanscherpen
DEEL 1/ MEDIABELEID: inleiding en principes
• Wat is een mediabeleid?
• Centrale principes voor de uitwerking van een mediabeleid
• Normativiteit en mediabeleid: 3 benaderingen
DEEL 2/ INSTRUMENTEN VAN EEN MEDIABELEID
• Evoluties in mediabeleid en instrumenten op mondiaal, Europees, nationaal en regionaal
niveau
• Overzicht van instellingen, bevoegdheidsniveaus mondiaal, Europees, federaal en regionaal
• Het mediabeleidsproces in Vlaanderen
• De Regulatoren
DEEL 3/ ARTICULATIE VAN EEN MEDIABELEID
• Uitwerking van een beleid: Publieke omroep
• Uitwerking van een beleid: Private en regionale televisie televisie + onafhankelijke
productiesector
• Uitwerking van een beleid: Ondersteuning voor de audiovisuele sector: televisie
• Uitwerking van een beleid: Ondersteuning voor de audiovisuele sector: film
• Uitwerking van een beleid: Mediaconcentratie en ondersteuning aan de pers
• Uitwerking van een beleid: Radiobeleid
• Uitwerking van een beleid: Sociale media
Deel I: Contouren mediabeleid: inleiding en principes
1. Wat is een mediabeleid
,1.1. Wat is mediabeleid?
Voorbeelden mediabeleid
Bv Radio: je moet zoveel x per uur zeggen ‘het is 7 uur…’
• BBC onder druk aan het zetten: gaat over fundamentele autonomie v/d media à moet los
kunnen funtioneren van de politiek
• Europa: ‘bazooka-regulation’ European Media Freedom Act à media vrijheid, pluralisme,
onafh van journalisten beschermen
o Want meer landen (Hongarije) waar druk op persvrijheid, limitering is toegenomen
o Westen, dus ver van ons bed? Maar ook bij ons neemt de druk toe
•
• Mop uitspraak à journalist als kop gebruikt, gezegd al menend
o Klacht bij raad van journalistiek want aan journalistiek zelf om
te beslissen of er een fout is
• Inhoud van programma mag niet beïnvloed worden door commerciële keuzes
• Onder vuur: verhaallijn zoeken nieuw appie, fantastisch van ‘versluis’, te veel
‘axa’ aan het promoten à boete voor product placing
•
• Diner met alle oscar genomineerden, foto à mediabeleid
o ‘Close’ gemaakt met geld van federaal ondersteuningsbeleid, vlaamse
filmbeleid cruciale rol gespeeld bij het maken van close à sinds oscar nominatie à
nog geldsom gegeven ter ondersteuning van reclame omtrent oscar nominatie
,“Policy-making is a process that concerns the interaction between different actors, the institutional
structures within which they work and the objectives that they pursue”
• Interactie tssn versch actoren (zij die verandering willen)
• Institutionele structuren (UNESCO, EU) die daarrond zitten
• De beleidsdoelstellingen, belangen die ze najagen (kinderen beschermen van soc media, cult
diversiteit vooropstellen dus filmbeleid)
Eén visie op Mediabeleid = het uitwerken van bepaalde processen voor het oplossen van problemen in
het belang van het publiek
• Visie Harold Laswell
o Klemtoon op absolute objectiviteit, geïnformeerde partijen, die waardevrij handelen in
het algemeen belang
o Ideaal van een technocratie, slimme mensen bij elkaar, onderhandelen en er komt wel
een oplossing voor stikstofdossier bv
§ Heel rationeel
§ Dat is een beleidsproces zeker niet, rekening houden met belanghebbenden
• Beleid gemaakt in officiële beleidsorganen, met niet 1 actor die hele proces domineert
• Gebaseerd op een aantal leidende principes: transparantie, expertise, etc.
• Beleid aangepast als gevolg van veranderingen op technologisch of economisch vlak (bv.
Digitalisering, regulering sociale media, regulering slimme wagens, etc.)
• Beleid resultante van pluralistisch proces met inspraak van bepaalde partijen
“Decisions about the media are made in the most transparent and accessible ways with an emphasis on expert advice,
open discussion and public participation” (Freedman 2008: 31)
“policymaking in which a range of views is sought, the evidence is considered carefully and a decision is reached based
only on the merits of the specific situation. Special interests are held at bay while the public interest remains paramount”
(Freedman, media policy fetishism)
• à Heel proces aan vooraf: stakeholders, publiek, veel stemmen betrokken betekent niet dat
alle stemmen aan bod komen
• Thillo, eigenaar DPG
o Van Thillo kan vele makkelijker snel aanpassingen doorvoeren à macht
o Stad Mechelen link met partij die Netflix-taks wilt à Telenet
o Netflix geeft in Amsterdam geld aan 600 mensen à NL overheid wil Netflix te vriend
houden
, o Ierland: strenge regels Meta, Amazon à alle bedrijven daar gevestigd?
• à Rekeninghouden met verschillende belangen
MAAR… Mediabeleid is:
• Geen mechanistisch, technocratisch en objectief proces
• Niet alle actoren nemen op dezelfde manier deel aan beleidsproces (beperkte elite die sterker
mediabeleidsvorming kunnen beïnvloeden)
• Verschillend naargelang de context
• Gevolg van (ideologische of politieke) keuzes
“Policymaking (…) as a battleground in which contrasting political positions fight for material advantage […] This
struggle occurs throughout the policy process […]” (Freedman 2008: 3)
“Media policy […] is a deeply political phenomenon” (Freedman 2008: 1)
MB = ingebed in ideologische en politieke context
• bv. de contouren van neoliberalisme
o Cf. gevolgen voor publieke omroepbeleid
• à EU: beklemtonen hoeveel spill-over effecten, tewerkstellingen … Economische manier
verantwoorden
o Cf. gevolgen voor cultuursubsidies
• à Uniefs blijven aantonen wat the return of investment is: patenten, onderzoeken,
kwantificeerbare KPI’s à wat en wat niet in deze KPI’s?
o Cf. idee dat vrije markt beste garantie is op pluralisme: mededingingsbeleid
MAAR: Constante wisselwerking, niet eenzijdig overgenomen
• Linten die nu doorgeknipt w’n à realisaties van vorige minister want veel tijd nodig tot doel
bereiken
• Wat als een ‘beleidsprobleem’ gezien wordt, is ook politiek (resultante macht, conflict, etc.)
• à Verschilt van context tot context
o “How a policy issue area is identified is political… because it determines who
participates in decision making, the rhetorical frames and operational definitions used,
and the resources, and goals, considered pertinent” (Braman, S. 2004:154)
o Media policymaking ‘is not and can never be the tidy creation of ideal situations.
Compromises and trade-offs are endemic’ (Garnham, N. 1998: 210)
o Z-Korea: enorm boomen sinds jaren 80 = gevolg v/sterk ondersteuningsbeleid v/d
overheid
, § Piraterij heel dominant: in VS en Eu à Z-K zei nee, dit inspireert mensen om
iets nieuws te maken à deel van het creatieve proces
• VS: film = ECONOMIE à reactie EU ook film ondersteunen, maar is meer entertainment dan
economie
• Mediabeleid dat niet gevoerd w’ à waarom is dit een probleem en iets anders niet??
• Waarom ‘Het Verhaal van Vlaanderen’ nationalistisch, ok NVA heeft geïnvesteerd, maar in
‘Onze Natuur’ oof veel geïnvesteerd à wel ok dan?
“Media policy refers to the variety of ways in which interested participants seek to develop both formal and informal
mechanisms to shape the conduct of media systems”
“The full range of attempts to influence the orientation of media systems by social actors mobilizing whatever
resources they can in order to promote their respective interests.”
“systematic attempt to foster certain types of media structure and behaviour and to suppress alternative modes of
structure and behaviour’
1.1.1. Kortom, mediabeleid is …
Meer dan alleen de instellingen of organen die beleid maken
Meer dan de instrumenten die daarvoor ingezet worden
Meer dan het resultaat dat bereikt wordt
Is dynamisch en evoluerend: ad hoc-maatregelen vs. langetermijnevoluties
Is conflict-gebonden, gekenmerkt door pogingen tot consensus
Is verschillend naargelang de politieke context
Niet altijd expliciet of formeel: informele krachten
Het belang van non-decisionmaking en media policy silences
• Je ziet de onderhandelingen, trade-offs niet die gevoerd zijn
• Fake News à impact democratisch systeem, mediabeleid moet daar iets aan doen
= proces van interactie tussen ACTOREN, INSTITUTIONELE STRUCTUREN, BELANGEN, die ze dienen.
1.2. Mediabeleid – regulering en governance
Mediabeleid = breder veld van ideeën, processen, belangen die mediastructuren vormen
, • Resultante van dynamiek, machtsverhoudingen, politieke krachten, etc. Niet waardevrij, noch
ideaal denkbaar
• Er is niet 1 mediabeleid: diverse contexten, vormt en wordt gevormd door context
Mediabeleid gekenmerkt door spanningsvelden
• Meerdere bevoegdheidsdomeinen: sectorspecifiek vs multisectorieel
• Meerdere perspectieven: economisch, cultureel, sociaal
• Meerdere bevoegdheidsniveaus:lokaal/regionaal/nationaal/Europees/mondiaal
o België complexe structuur
§ Filmkeuring: leeftijdscodes enz, zit nog federaal
§ Toekenning van projecten à moet je een Vlaams of Waals-BX project zijn
• Meerdere actoren betrokken: multi-level governance
•
1.2.1. Mediaregulering
= de specifieke institutionele mechanismen die bestaan om die doelen te realiseren, is gevolg van
mediabeleid
“Where policy sets out the state’s role in bringing its perferred mediascape in to being, regulation is the instrument
through which the state supervises, controls, or curtails the activiteits of non-state actors.” (Abramsan)
MEDIAREGULERING: scala aan instrumenten
• Regulering bestaat uit combinatie van regels: mededingingsregels, auteursrecht, quota, een
beheersovereenkomst, etc.
o Beleid: voldoende spelers?
o Regulering: wetten, boetes echt uitdelen want bv geen voldoende spelers
• Toezien op regulering door wetgevende organen en regulatoren (onafhankelijk, maar wel
vertrekkend vanuit door de overheid opgelegde doelstellingen) (regulerende organen zijn geen
organen die wetten maken)
Regulering = uitwerking van specifieke, meestal bindende instrumenten om in mediamarkten en
systemen te interveniëren met het oog op in beleid uitgezette doelen, normen en waarden
• Federaal: wetten, besluiten, omzendbrieven
• Regionaal: decreten en ordonnanties
• Europees: verdragen, Richtlijnen (eigenlijk een WET, geen suggestie), Verordeningen,
beschikkingen/arresten,
,Evolutie regulering naar informele of soft law mechanismen: adviezen, zelf- en coregulering,
deonotologisch charter, codes of conduct,…
• Advies van de Sectorraad Media
• Redactiecharter van de VRT/ Taalcharter/ Sociaal Charter/ Diversiteitscharter
• Europa: Groenboeken en witboeken als basis voor verdere wetgeving
o Bv: niet zelf boetes geven, maar zelf tegen FB zeggen dat ze zelf offensieve content
offline moeten halen
Variëteit van mechanismen
• Publieke omroep
• Subsidies
• Quota
• Belastingsmaatregelen
• Licenties
• Spectrumbeleid
• Eigendomsbepalingen
• Inhoudelijke regels (reclame, bescherming minderjarigen)
• Handelsinstrumenten
• Protocols
• Auteursrechtelijke bepalingen/ terms of trade (convenant/sectorakkoord)
• Codes of conduct
Spanningsveld multisectorieel versus sectorspecifiek
• Mededinging en handelsbeleid vs. Filmondersteuning
• Gegroeid uit de eigenheid van de dragers à onder druk door convergentie
• Beleid georiënteerd vanuit culturele, economische en sociale invalshoeken
• Spanningsveld tussen verschillende bevoegdheidsdomeinen
•
o Vroeger mediabeleid zeer makkelijk: publieke omroep reguleren en pers niet
o Jaren 80 commerciële TV à regels
o Jaren 90 ingewikkeld à overal content te vinden
§ Heel beleid moet herzien worden
• à Traditionele media: waarom wij strenge regels rond geweld in series, en een kind van 8 kan
online een filmpje openen waar iemand onthoofd wordt?
• !à Evenwicht bewaren
,Vaak conflictzones, moeilijk te verzoenen + vacuüm in nieuwe domeinen
Vraag naar ‘level-playing field’: verbreden van de scope van mediawetgeving
• Cf. UK: van ‘Broadcasting Act’ naar ‘Communications Act’
• Cf. Filmkeuring in België
• Cf. AVMSD en spelers als netflix en youtube
• Cf. definitie onafhankelijke producent in Vlaamse regelgeving
•
1.2.2. Media governance
“Refers not only to formal and binding rules, but also to numerous informal mechanisms, internal and external to the
media, by which they are steered towards multiple (and often inconsistent objectives” (McQuail, in Freedman, 2008:
14)
Niet langer 1 beleidsniveau top-down
Hele web van actoren die op andere niveaus nog meespelen
Alsook hele web van belangengroepen die nog meespelen, academici, publiek steeds meer stem
• Voor bepaalde beslissingen, meer nodig dan enkel ‘de regering’ soms is consult van publiek
nodig, andere actoren en belanghebbers
Supranationale niveaus: EU, WTO, UNESCO, WIPO, ICANN (Internet corporation for assisgned names
and numbers), ITO (‘global media governance’
Subniveaus
Inbreng van middenveldorganisaties, belangenvereniging
Integratie van publiek in beleid
Van Government naar Governance
Diverse actoren maken dan deel uit van mediabeleid
Mediabeleid verschilt heel vaak als het mediasysteem verschilt
• mediabedrijven: de media-industrie
• belangengroepen
• middenveldorganisaties
• politieke partijen
, • overheidsorganen: parlement, regering, administratie, overlegorganen
• regulatoren en fondsen
• Wat met het publiek (?)
= Evolutie naar multi-stakeholderism
•
1.3. Mediabeleid verschilt naargelang de context
• Mediasystemen = geen logisch resultaat van bepaalde communicatievormen
• Mediasystemen = constructie, gevormd door context, ideeën, individuen
• Mediasystemen = de resultante van machtsverhoudingen, processen en dynamieken,
specifieke waarden en structurele factoren
o Je kan niet wat momenteel gebeurt in Hongarije en Polen met druk op persvrijheid enz
los zien van dat het mediasystemen zijn in communistische systemen
• à daar geen onderscheid tssn staatsomroepen en omroepen onafhankelijk van de overheid
o DNA proberen doorgeven
o Anglo saks à quota, te veel overheidsinterventie
o Landgrond: filmbeleid Vlaanderen zal helemaal anders zijn dan GB
§ VK à behouden van lokale film heel belangrijk, meer nood aan steun dan
Vlaamse film
§ marktgrootte dus belangrijke rol
o Culturele proximiteit: wij minder NL film kijken als die bekend is, maar samen film
maken = meer budget
•
1.3.1. Categorisering Hallin and Mancini
