Summary

Samenvatting Uitgebreide notities gedragsbiologie 2 (semester 2)

7 views 0 purchase

Course
Ethologie (OWA01X)

Institution
Odisee Hogeschool (Odisee)

Dit document bevat de uitgebreide notities van het vak gedragsbiologie 2, van het tweede semester. Deze notities zijn gebaseerd op alle lessen en de cursus. Het vak gedragsbiologie, in het tweede semester, wordt gegeven door J. Stevens (en H. Vervaecke). Je kan dit document ook verkrijgen in een...

[Show more]

Preview 7 out of 37 pages

View example

Uploaded on May 31, 2023
Number of pages 37
Written in 2022/2023
Type Summary

speltheorie
seksuele selectie
cognitie
dominantie
dominantiestijlen
altruïsme
verwanten
verwantenselectie
verwantschapsgraad
sociaal gedrag
gedragsbiologie
gedragsbiologie 2
ethologie

Institution
Odisee Hogeschool (Odisee)
Education
Agro-en Biotechnologie: Dierenzorg
Course
Ethologie (OWA01X)

yanadevos

Member since 2 year 103 documents sold

$6.54

Also available in package deal from $14.19

Added

Add to cart

Add to wishlist

100% satisfaction guarantee
Immediately available after payment
Both online and in PDF
No strings attached

Also available in package deal (1)

Notities gedragsbiologie 2 (semester 1 + 2) + voorbeeldexamen

$ 16.35 $ 14.19 3 items

1. Summary - Samenvatting gedragsbiologie 2 (o.b.v. opdrachten) (semester 1)
2. Summary - Uitgebreide notities gedragsbiologie 2 (semester 2)
3. Other - Voorbeeldexamen gedragsbiologie 2
Show more

INHOUDSOPGAVE GEDRAGSBIOLOGIE 2 (SEMESTER 2)
4. Speltheorie ...................................................................................................................................................................... 1
4.1 Variatie in fenotypes: dreigen en aanvallen.............................................................................................................. 1
4.1.1 Kosten en baten ................................................................................................................................................. 1
4.1.2 Groepsselectie .................................................................................................................................................... 1
4.2 Speltheorie ................................................................................................................................................................ 1
4.2.1 Frequency dependent phenotypes .................................................................................................................... 1
4.2.2 Evolutionair stabiele strategie ........................................................................................................................... 1
4.3 Het havik-duif model ................................................................................................................................................. 2
4.3.1 Spelregels ........................................................................................................................................................... 2
4.3.2 Oefening ............................................................................................................................................................. 2
4.3.2.1 Berekening .................................................................................................................................................. 2
4.3.2.2 Conclusie ..................................................................................................................................................... 2
4.3.3 Superkuiken ....................................................................................................................................................... 2
4.3.4 Evolutionair stabiele strategie ........................................................................................................................... 3
4.4 Paarstrategieën ......................................................................................................................................................... 3
5. Evolutie van sociaal gedrag ............................................................................................................................................. 3
5.1 Sociaal gedrag ........................................................................................................................................................... 3
5.2 Zelfzuchtig en altruïstisch gedrag .............................................................................................................................. 4
5.2.1 Voorbeelden ....................................................................................................................................................... 4
5.2.1.1 Grondeekhoorns ......................................................................................................................................... 4
5.2.1.2 Opoffering bij eusociale insecten ................................................................................................................ 4
5.2.1.3 Opoffering bij eusociale naakte molratten ................................................................................................. 4
5.2.1.4 Vampiervleermuizen ................................................................................................................................... 4
5.2.2 Evolutionaire verklaring ..................................................................................................................................... 4
5.3 Reproductief altruïsme ............................................................................................................................................. 4
5.3.1 Ouder-jongconflict ............................................................................................................................................. 5
5.4 Familie-altruïsme ...................................................................................................................................................... 5
5.4.1 Berekenen van de verwantschapsgraad ............................................................................................................ 5
5.4.1.1 Regel van Hamilton ..................................................................................................................................... 5
5.4.1.1.1 Oefening ............................................................................................................................................... 5
5.4.1.2 Verwantenselectie ...................................................................................................................................... 5
5.4.1.3 Voorwaarden evolutie familie-altruïsme .................................................................................................... 5
5.4.1.3.1 Verwantenherkenning aan de hand van geur bij grondeekhoorns...................................................... 6
5.4.1.3.2 Verwantenherkenning aan de hand van uiterlijke overeenkomst bij chimpansees ............................ 6
5.5 Voorbeelden van verwantenselectie ........................................................................................................................ 6
5.5.1 Alarmroepen bij grondeekhoorns ...................................................................................................................... 6

, 5.5.2 Eusociale insecten .............................................................................................................................................. 6
5.5.3 Opoffering bij naakte molratten ........................................................................................................................ 7
5.6 Coöperatie en reciprook altruïsme ........................................................................................................................... 7
5.6.1 Bloed geven vampiervleermuizen ...................................................................................................................... 7
5.6.2 Prisoner’s dilemma ............................................................................................................................................ 7
5.6.3 Coöperatie als ESS .............................................................................................................................................. 7
6. Seksuele selectie ............................................................................................................................................................. 8
6.1 Wetenschappelijke onderbouw van seksuele selectie theorie ................................................................................. 8
6.1.1 Evolutietheorie ................................................................................................................................................... 8
6.1.1.1 Superkuiken................................................................................................................................................. 8
6.1.2 Seksuele selectie ................................................................................................................................................ 8
6.1.2.1 Seksuele ornamenten ................................................................................................................................. 8
6.1.2.2 Intraseksuele en interseksuele selectie ...................................................................................................... 8
6.1.3 Darwin-Bateman Paradigma .............................................................................................................................. 8
6.1.4 Trivers: ouderlijke investeringstheorie .............................................................................................................. 9
6.2 De klassieke visie op seksuele selectie .................................................................................................................... 10
6.2.1 Grotere investering doorgaans voor vrouwtjes ............................................................................................... 10
6.2.2 Competitie en risicogedrag doorgaans bij mannetjes...................................................................................... 10
6.2.3 Mannelijke variatie in reproductief succes groter ........................................................................................... 10
6.2.4 Variatie in reproductief succes geeft multi-dimensionele strategieën ............................................................ 10
6.3 Sarah Hrdy: nieuwe visie jaren 1970 ....................................................................................................................... 10
6.3.1 The woman that never envolved ..................................................................................................................... 10
6.3.2 Traditionele visie v.s. nieuwe visie ................................................................................................................... 10
6.3.3 Variatie in reproductief succes bij vrouwtjes ................................................................................................... 11
6.3.3.1 Onderzoek op chimpansees ...................................................................................................................... 11
6.3.3.2 Actieve strategieën bij vrouwen ............................................................................................................... 11
6.3.3.2 Variatie in vrouwelijke strategieën ........................................................................................................... 11
6.3.3.2.1 Culturele druk..................................................................................................................................... 11
6.4 Seksuele competitie bij vrouwelijke zoogdieren ..................................................................................................... 11
6.4.1 Voorbeelden van vrouwelijke variatie in reproductief succes ......................................................................... 11
6.4.1.1 Chimpansees ............................................................................................................................................. 11
6.4.1.2 Bavianen .................................................................................................................................................... 12
6.4.1.3 Bizons ........................................................................................................................................................ 12
6.4.1.4 Zebra’s ....................................................................................................................................................... 12
6.4.1.5 Wilde konijnen .......................................................................................................................................... 12
6.4.1.6 Wilde paarden ........................................................................................................................................... 12
6.4.1.7 Topi’s ......................................................................................................................................................... 12
6.4.1.8 Stokstaartjes .............................................................................................................................................. 12

, 6.4.2 Vormen van vrouwelijke competitie bij zoogdieren ........................................................................................ 13
6.4.2.1 Dominantie en prioriteit bij voedseltoegang ............................................................................................ 13
6.4.2.2 Territorialiteit en inter-groep agressie ...................................................................................................... 13
6.4.2.3 Het afremmen van de reproductie van anderen ...................................................................................... 13
6.4.2.4 Reproductieve onderdrukking .................................................................................................................. 14
6.4.2.5 Infanticide en agressie naar de nakomelingen van de competitor ........................................................... 14
6.4.3 Redenen van competities tussen zoogdiervrouwen ........................................................................................ 14
6.4.3.1 Paarpartners kunnen toegang verlenen tot hulpbronnen ........................................................................ 14
6.4.3.2 Het aanbod van sperma kan beperkt zijn ................................................................................................. 15
6.4.3.3 Het voorkomen van competitie om hulpbronnen door de nakomelingen van anderen .......................... 15
6.5 Conclusie ................................................................................................................................................................. 15
6.5.1 Bijsturen van het klassieke beeld van seksuele selectietheorie ....................................................................... 15
6.5.2 Vrouwelijke strategen ...................................................................................................................................... 15
6.5.3 ‘Battle between & within the sexes’ ................................................................................................................ 16
6.5.4 Vrouwelijke ornamenten ................................................................................................................................. 16
6.6 Wat nu? ................................................................................................................................................................... 16
7. Dominantie.................................................................................................................................................................... 16
7.1 Waarom bestaat een gedrag? ................................................................................................................................. 16
7.3 Vier vragen van Tinbergen ...................................................................................................................................... 16
7.4 Wat is dominantie ................................................................................................................................................... 16
7.5 Hoe meet je dominantie?........................................................................................................................................ 16
7.6 Dominantiehiërarchie ............................................................................................................................................. 16
7.7 Voorspellend vermogen .......................................................................................................................................... 17
7.8 Soorten dominantie ................................................................................................................................................ 17
7.8.1 Agonistische dominantie .................................................................................................................................. 17
7.8.2 Formele dominantie ......................................................................................................................................... 17
7.8.3 Competitief vermogen ..................................................................................................................................... 17
7.8.4 Structurele eigenschappen van de agonistische hiërarchie ............................................................................. 18
7.9 Dominantie bepalende factoren in dyaden ............................................................................................................ 19
7.9.1 Fysische kenmerken ......................................................................................................................................... 19
7.9.1.1 Lichaamsgrootte........................................................................................................................................ 19
7.9.1.2 Vetheid ...................................................................................................................................................... 19
7.9.1.3 Geslacht..................................................................................................................................................... 19
7.9.1.4 Leeftijd ...................................................................................................................................................... 19
7.9.1.5 Fysieke signalen van dominantie .............................................................................................................. 19
7.9.1.6 Motorische activiteit ................................................................................................................................. 19
7.9.2 Extrinsieke kenmerken ..................................................................................................................................... 19
7.9.2.1 Hefboom ................................................................................................................................................... 19

, 7.9.3 Resource holding potential .............................................................................................................................. 19
7.9.4 Persoonlijkheid ................................................................................................................................................. 20
7.9.5 Fysiologie.......................................................................................................................................................... 20
7.9.6 Motivatie .......................................................................................................................................................... 20
7.9.7 Genetica ........................................................................................................................................................... 20
7.9.8 Gedragseffecten ............................................................................................................................................... 21
7.9.9 Coalities ............................................................................................................................................................ 21
7.10 Samenvattend ....................................................................................................................................................... 21
8. dominantiestijlen .......................................................................................................................................................... 21
8.1 Inleiding ................................................................................................................................................................... 21
8.2 Hiërarchie als product van inter- en intragroep competitie ................................................................................... 21
8.3 Dominantiestijl meten bij primaten ........................................................................................................................ 22
8.4 Dominantiestijl meten bij niet-primaten ................................................................................................................ 22
8.4.1 Mogelijk bepalende factoren van dominantiestijl ........................................................................................... 23
8.4.1 Dominantiestijl en stress .................................................................................................................................. 23
8.4.2 Dominantie en fitness ...................................................................................................................................... 23
8.5 Wat nu? ................................................................................................................................................................... 24
9. Cognitie ......................................................................................................................................................................... 24
9.1 Cognitie bij dieren ................................................................................................................................................... 24
9.1.1 Definitie Shettleworth ...................................................................................................................................... 24
9.1.2 Traditionele onderzoeksdomeinen .................................................................................................................. 24
9.1.3 Voorbeeld cognitie ........................................................................................................................................... 24
9.2 Bewustzijn ............................................................................................................................................................... 24
9.3 Onderzoekers .......................................................................................................................................................... 25
9.4 Antropomorfisme .................................................................................................................................................... 25
9.4.1 Antropogenatie ................................................................................................................................................ 25
9.5 Wetenschap ............................................................................................................................................................ 26
9.5.1 Anekdotische methode .................................................................................................................................... 26
9.5.2 Experimentele methode .................................................................................................................................. 26
9.5.3 Observatie methode ........................................................................................................................................ 26
9.5.3.1 Onderzoektrends....................................................................................................................................... 27
9.5.3.1.1 Bottom up vs. bottom down .............................................................................................................. 27
9.5.3.2 Homologie en analogie ............................................................................................................................. 27
9.6 Aspecten van cognitie bij dieren ............................................................................................................................. 27
9.6.1 Rationaliteit ...................................................................................................................................................... 27
9.6.2 Overtuiging ....................................................................................................................................................... 28
9.6.3 Concepten ........................................................................................................................................................ 28
9.6.3.1 Onderzoek op kinderen en apen ............................................................................................................... 28

, 9.6.3.2 Onderzoek op grijze roodstaart ................................................................................................................ 29
9.6.3.3 Onderzoek op meerkatten ........................................................................................................................ 29
9.6.4 Communicatie .................................................................................................................................................. 29
9.6.4.1 Referentiële signalen ................................................................................................................................ 29
9.6.4.2 Intentionele signalen ................................................................................................................................. 29
9.6.4.3 Symbolische communicatie ....................................................................................................................... 30
9.6.5 Sociale cognitie ................................................................................................................................................ 30
9.6.5.1 Theory of Mind .......................................................................................................................................... 30
9.6.5.1.1 Sally & Ann-test .................................................................................................................................. 30
9.6.5.1.1 Testen bij dieren ................................................................................................................................. 30
9.6.5.2 Spiegelzelfherkenning ............................................................................................................................... 30
9.6.5.3 Onzekerheid monitoren ............................................................................................................................ 30
9.6.5.4 Sociale competenties ................................................................................................................................ 31
9.6.6 Normativiteit .................................................................................................................................................... 31
9.6.6.1 Proto-moraliteit bij honden ...................................................................................................................... 31
9.6.6.2 Emotie en empathie .................................................................................................................................. 31
9.6.6.3 Coöperatie ................................................................................................................................................. 32
9.6.6.4 Straf ........................................................................................................................................................... 32
9.7 Wat nu? ................................................................................................................................................................... 32

, GEDRAGSBIOLOGIE 2 – SEMESTER 2
4. SPELTHEORIE
De speltheorie is een modelmatige manier om de functie en evolutie van gedrag te bestuderen. Dit wordt bepaald aan
de hand van het meten van de kosten en baten en winst en verlies van fitness (nakomelingen). Aan de hand van de
fitness wordt bepaald hoe gedragingen zijn ontstaan. Ook wordt er onderzocht hoe variatie in fenotypes (gedrag),
ontstaan in populaties en individuen.

4.1 VARIATIE IN FENOTYPES : DREIGEN EN AANVALLEN
Bij dieren wordt er zeer weinig gevochten, dit komt omdat dieren vaak een duidelijk signaal vertonen om agressie te
vermijden. Dit noemen we dreiggedrag. Dreigen wordt meestal gevolgd door agressief gedrag, maar de meeste dieren
vallen niet meteen aan. Wanneer het dreigen niet effectief is, gaan ze doorgaans wel de aanval inzetten.

Het dreiggedrag hang af van soort tot soort. Resusapen zullen ogen en mond opentrekken, om te dreigen. Olifanten
brengen de oren dan weer naar voor en beginnen te chargeren, echter stoppen ze uiteindelijk, omdat het enkel
dreigen is. Ganzen gaan de kop naar benden doen en beginnen sissen, zwanen gaan dan weer de veren opzetten en
zicht groot maken.

4.1.1 KOSTEN EN BATEN
Dreigen en aanvallen zijn gedragsstrategieën binnen een individu. Een individu kan ervoor kiezen om aan te vallen,
echter zal dit als kost hebben dat ze een groot risico lopen op een verwonding. De dieren kunnen er ook voor kiezen
om eerder te dreigen, hierbij zijn de kosten veel lager, en loopt het dier veel minder risico op verwonding. Binnen een
individu heeft een bepaald gedrag een bepaalde kans om voor te komen, gebaseerd op kosten en baten. De
speltheorie wordt gebruikt om die kansen te berekenen. Het is een theoretische aanpak om het bestaan van
verschillende strategieën te bepalen.

4.1.2 GROEPSSELECTIE
Vroeger werd er gezegd dat dreigen een vorm van groepsselectie is, dreigende dieren willen hun soortgenoten geen
schade toebrengen, en dus beschermen ‘voor het goed van de soort’. Echter bestaat groepsselectie helemaal niet,
dieren doen dit niet want ze beseffen het niet. Een ouder moederdier zal zich niet bewust opofferen voor haar beter
fysieke zoon. Selectie werkt op individuen en niet op een groot. Het idee van Lorenz die zei dat “een dreigend dier
soortgenoten geen schade wil toebrengen”, klopt dus niet.

4.2 SPELTHEORIE
John Maynard Smith is de grondlegger van de speltheorie. De speltheorie gaat verklaren waarom strategieën in een
populatie of in een individu blijven bestaan. Het biedt een andere juiste oplossing om het gedrag (dreigen/aanvallen)
van dieren te voorspellen.

4.2.1 FREQUENCY DEPENDENT PHENOTYPES
In de speltheorie wordt beschreven dat een gedrag in een bepaalde context afhangt van wat andere individuen doen.
Dit noemen we de ‘frequency dependent phenotypes’, dit wil zeggen dat jouw fenotypes (wat je doet) afhangt van
hoeveel medespelers (soortgenoten) bepaalde strategieën volgen. Om het gedrag van het dier te bepalen moet er dus
gekeken worden naar wat dieren van dezelfde groep doen, op die manier kan men een strategie bepalen.

4.2.2 EVOLUTIONAIR STABIELE STRATEGIE
Er zijn verschillende strategieën of types van gedrag, de dieren gaan streven naar een evolutionair stabiele strategie
(ESS). We onderscheiden een pure ESS, waarbij de populatie bestaat uit individuen met verschillende fenotypes, die in
een bepaalde verhouding voorkomen. Een gemende ESS is een populatie die bestaat uit individuen die elk in een
bepaalde verhouding een bepaald gedrag gaan vertonen.

1

, 4.3 HET HAVIK-DUIF MODEL
Het havik-duifmodel gaat uit van twee strategieën, de havik als ‘vechter’ en de duif als ‘dreiger’. Belangrijk om te
weten is dat het bij dit model niet gaat om echte haviken en duiven, het zijn gewoon symbolische dieren. De havik
vecht om te worden en de tegenstander te doden, echter zal hij zelf ook verwondingen riskeren. De duif zal hooguit
dreigen maar gaat niet vechten.

4.3.1 SPELREGELS
Voor dit model moeten er ook spelregels (kosten en baten) opgesteld worden.

- Wie een gevecht wint verdient 50 punten
- Wie een gevecht verliest verdient 0 punten
- Wie een ernstige verwonding verdient – 100 punten
- Wie dreigt (tijdsverlies) verdient – 10 punten

4.3.2 OEFENING
A. Als een havik een havik ontmoet
- Vecht hij en wint in 50% van de gevallen
- Vecht hij en raakt gewond in 50% van de gevallen
B. Als een havik een duif ontmoet
- Vecht en wint hij altijd
C. Als een duif een havik ontmoet
- Trekt hij zich onmiddellijk terug (hij vecht niet)
D. Als een duif een duif ontmoet
- Dreigt hij altijd
- In 50% van de gevallen resulteert dreigen in een overwinning
- In 50% van de gevallen resulteert dreigen in verlies MAAR zonder verwondingen

4.3.2.1 B EREKENING
A. ½ (50) +1/2 (-100) = -25 (havik)
B. +50 (havik)
C. 0 (duif)
D. ½ (50-10) + ½(-10) = + 15 (duif)

4.3.2.2 C ONCLUSIE
Welk dier je wil zijn hangt af van de anderen, in sommige gevallen ben je liever een havik, maar soms ben je liever een
duif (frequency dependent phenotypes).

4.3.3 SUPERKUIKEN
Superkuiken heeft de mutatie ‘S’, deze mutatie houdt in dat hij houdt van blauwe
M&M’s. Een verandering in de omgeving (aanwezigheid van veel blauwe M&M’s)
zorgt ervoor dat deze mutatie een voordeel is. Door deze verandering kan superkuiken
zich voortplanten, in de volgende generatie krijgen de nakomelingen dus dezelfde
mutatie. Dit verspreidt zich verder, tot de meerderheid van de nakomelingen dezelfde
mutatie heeft. Doordat de meerderheid van de kuikens nu mutatie ‘S’ heeft, heeft nu
het kuiken zonder mutatie ‘S’ een voordeel. Want de voorraad blauwe M&M’s wordt
beperkt, en is niet meer voldoende voor iedereen. Maar kuiken zonder mutatie ‘S’ kan
overleven zonder M&M’s en de anderen dus niet.

Dit verhaal kan ook toegepast worden voor het havik-duifmodel. Wanneer een
populatie alleen maar bestaat uit dreigers duiven), zullen alle confrontaties een
nettowinst opleveren van +15. Maar van zodra er een mutant (havik) ontstaat, heeft deze mutant een nettowinst van
+50. Dit is dus een positieve selectie voor deze mutant, want hij zal alle gevechten winnen. Op die manier kan de havik
zich voortplanten. Echter zal de verspreiding beperkt zijn, want als iedereen een havik zou zijn, zouden er steeds meer
2

The benefits of buying summaries with Stuvia:

Guaranteed quality through customer reviews

Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.

Quick and easy check-out

You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.

Focus on what matters

Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!

Frequently asked questions

What do I get when I buy this document?

You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.

Satisfaction guarantee: how does it work?

Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.

Who am I buying these notes from?

Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller yanadevos. Stuvia facilitates payment to the seller.

Will I be stuck with a subscription?

No, you only buy these notes for $6.54. You're not tied to anything after your purchase.

Can Stuvia be trusted?

4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)

80364 documents were sold in the last 30 days

Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now

Start selling

Popular Universities in the United States

Popular books

Find notes and summaries for these qualifications

Summary

Samenvatting Uitgebreide notities gedragsbiologie 2 (semester 2)

Document information

Subjects

Written for

Seller

Reviews received

Content preview