Summary
Complete samenvatting Filosofie van Bestuur en organiseren
- Course
- Institution
complete samenvatting van het vak FBO
[Show more]
1 review
By: baspronk1 • 9 months ago
Seller
Follow
laylakarim
Reviews received
Content preview
Filosofie van bestuur en organiserenLecture 1: Moderniteit als project van bevrijding
Wat is moderniteit?
- Moderniteit kent verschillende onderdelen
- Gemeenschappelijk kenmerk: rode draad, modernisering als een project van
bevrijding. Modernisering wordt door haarzelf en door filosofen/denkers
gekarakteriseerd als project van bevrijding.
- Paradoxale of soms zelfs ronduit tegenstrijdige beweging
- Centrale rol van de Verlichting
Emancipatie, bevrijding (bevrijding van onderdrukte groepen) zijn nog steeds hedendaagse
onderwerpen.
Beweging van modernisering soms ook tegenstrijdige momenten in zich draagt, dit zie je in
hedendaagse debatten (om de ene groep te bevrijden, wordt het andere verboden).
Vrijheden worden tenietgedaan.
Hedendaagse discussie rondom big Tech, aan de ene kant vrije initiatief van vrije geesten
moeten baan worden gegeven terwijl aan de andere kant grote Tech bedrijven de
overmacht hebben gekregen. Dit brengt problemen met zich mee.
Wanneer we nadenken over de moderniteit heeft de verlichting een hele centrale rol hierin,
het gaat om de periode in het westen waarin de filosofen een doorslaggevende rol hebben
gespeeld. Alles waar we ons momenteel normatief op roepen (vrijheid en rechten van de
mens) zijn allen gefundeerd door filosofen. Zelfs de grondslag van onze democratie komt
vanuit filosofen (Adam Smith). DE verlichting speelt nog steeds een rol in hoe wij kijken naar
de moderne maatschappij, denk bijvoorbeeld aan religie of naar de rechtsstaat.
Centrale rol verlichting
- Periode in westerse cultuurgeschiedenis
- 17e en 18e eeuw: Nederland, Engeland, Frankrijk, Duitsland
- Kritiek op traditionele instituties: kerk en staat
- Bevrijding in verschillende opzichten:
o De opkomst van het autonome individu – mensbeeld is verandert
o De rationalisering van het wereldbeeld
o De opkomst van moderne techniek
o De organisatie van het maatschappelijk leven in burgerlijke instituties en de
rechtstaat
o Het proces van economisering/ in het bijzonder de liberaal kapitalistische
vorm daarvan
Verlichting wil dat de mens zelf denkt, de mens moet kritiek leveren op dat wat hij zelf niet
inziet en zelf niet begrijpt. Hiervan komt het idee van kritisch denken. Het zelf denken houdt
in dat er kritiek komt op hetgeen wat is overgeleverd vanuit de traditie, geloofswaarheden
en machtsstructuren die hierbij van dienst zijn. Kerk en staat als twee dominante machten
worden door de verlichting bekritiseerd, maar men wil ook hier iets voor in de plaats stellen.
In plaats van traditionele waarheden ‘drogbeelden’ moet hiervoor een rationele vorm
,Filosofie van bestuur en organiseren
tegenover worden gesteld. De bevrijding van kerk en staat, en de macht die zij hebben
wordt binnen verschillende lijnen verlopen. Als je iets zelf niet kan begrijpen of inzien kan je
het niet aannemen, daarom moeten we rationaliseren. Wetenschap zorgt ervoor dat we de
wereld beter kunnen inrichten, ook zorgt wetenschap ervoor dat we het autonome individu
steeds meer kunnen bevrijden. Ook door moderne techniek worden wij bevrijd, we kunnen
gaan en staan waar we willen we kunnen van allerlei kwalen worden bevrijd. We kunnen op
een rationele manier de gezondheidszorg rationaliseren, het vervoer rationalisering.
Moderne techniek wordt gezien als onderdeel van vooruitgang. Een emancipatie van allerlei
natuurlijke afhankelijkheden komt onder andere door moderne techniek.
Het autonome individu
- Grote rol van protestantisme
- Godsdienstvrijheid/ gewetensvrijheid – Unie van Utrecht: 1579
- 17e eeuw – Descartes en Spinoza in de Nederlanden
- De mens als subject: Cogito ergo sum
- John Locke – liberalisme: grondrechten; life, liberty and property
- Heldere eigendomsrechten & inperking macht adel/kroon
De priester kon je ‘vrijspreken’ van zonden tegen betaling (aflaathandel). Zo komen we niet
tot de waarachtige kern van het leven en geloven. Je moest integer zijn, dit houdt in dat je
zelf de overtuiging moest hebben en moralistisch moest zijn. Als je schuld had moest je
vragen om vergiffenis aan god, dus niet meer aan een priester, dit was het idee van het
protestantisme. In de 17e eeuw heeft eenieder zijn eigen overtuigingen, men leeft volgens
eigen geweten en geloofsovertuiging. Radicale twijfel zorgt ervoor dat we niet over een
zekere wetenschap bezitten, we kennen de eigenlijke werkelijkheid niet. Wat we zien
betekent dat we denken, en waarover we twijfelen betekent dat we twijfelen. “Ik denk dus
ik ben”. We gaan van subjectiviteit naar objectiviteit, we moeten de mens als wiskundige
uitgebreidheid zien. Bij John Locke mag het ‘ik’ een eigendom hebben, verwijst naar het
autonome individu.
Descartes: Ik denk
John locke: ik bezit
Kant: grondlegger mensenrechten
- De kritische filosofie kant: begrenzing van de natuurwetenschap
- De wereld van verschijnselen (natuur) versus het ding op zich
- De mogelijkeid van menselijke vrijheid
- De vrije persoon als doel op zich
- De waardigheid van de mens als autonoom wezen
- NB – zichzelf de wet opleggen: de zedenwet!
- Achting/ plicht… geen vrijheid blijheid
De natuurwetenschap zoals hij opkomt gebruikt helemaal het wiskundig gedachtegoed. De
mens is niet anders dan een materieel proces, in termen van oorzaak en gevolg waarin
helemaal geen vrije handel meer mogelijk is. We doen waarvoor we gemaakt zijn om te
doen, de mens is een machine. Kant stelt dat we doorslaan, de hele beschrijving van de
werkelijkheid is een beschrijving die slechts geld voor de wereld van verschijnselen, waarbij
,Filosofie van bestuur en organiseren
het subject nog voordoet. Denken dat de werkelijkheid mechanisch is, is iets van het subject,
is iets van ons eigen denken. We kennen de werkelijkheid niet, we kennen alleen modellen,
verschijnselen die modelachtig worden beschreven. We moeten dit niet verwarren met wat
de werkelijkheid opzich is. We kennen alleen de werkelijkheid die wij opmerken en
waarnemen (mathematisch) dit verschilt van de natuur opzich. Natuurwetenschappen
beschrijft alles in termen van oorzaak en gevolg, maar dit geld pas als de dingen zich
onderbrengen aan hetgeen wat we opvatten. Er is onderscheid tussen de mens, en al dat
anderen (bijvoorbeeld dieren). In onze vrijheid als personen zijn wij een doel opzich, niets
anders is vrij als de mens zichzelf. Er zit ook een natuur in ons, waarin we driften hebben
deze kunnen ook in onze wil tot uiting komen. Een autonoom individu is het individu die
zichzelf een wet kan opleggen. Wat is de wet van de vrijheid? Wat is de wet waarin we vrije
wezens zijn? Dit is de wet waarin we onszelf een wet opleggen die vrijheid ook tot inhoud
heeft. Je moet zo handelen dat je jezelf en de ander bij het uitgangspunt van jouw handelen
nooit louter als een middel gebruikt maar ook als doel opzich. Het subject van welke
doelstelling ook, het onderliggende subject ego (datgene wat onder al onze waarnemingen
ligt) ben ik zelf. Als een vrij persoon kunnen we zelf kiezen wat we wel en niet doen, we
moeten andere personen ook als vrij persoon achten. De mens is degene die in vrijheid
doelen kan stellen, hierin zijn we zelf de doelen. We moeten onszelf als doel zien, als we dit
niet doen willen we onszelf niet als vrijheid. Autonomie houdt in dat we een ieder achten in
onze vrijheid en dat we elkaar aanspreken op onze verantwoordelijkheid, we kunnen niet
zomaar ons gang gaan.
Existentialisme en de bevrijding van de burgercultuur
- Nogmaals protestantisme: Kierkegaard en de herontdekking van de enkeling
- Doorwerking in de 20e eeuw: Jaspers, heidegger, sartre en de beauvoir
- De revolutie van de jaren 60
o Kritiek op de nationalistische burgercultuur
o Ideaal van authenticiteit
- Doorslaan van de subjectiviteit: dat bepaal ik zelf wel, centrale rol van de zogenaamd
‘eigen mening, eigen gevoel, eigen wil, eigen zin.’
Neemt het goddelijke gebod aan wat soms hoger staat dan alle menselijke verhoudingen in
een burgercultuur, waarin we elkaar allemaal als vrije wezens zoude achten. De enkeling en
zijn religieuze verhouding kan een doel opzich zijn. We moeten in een burgercultuur onze
eigen neigingen onderdrukken om een ander ook te zien als vrij individu. Dit wordt
onderbroken in de revolutie van de jaren 60, er wordt hier gesteld dat men die neigingen
onderdrukken beesten worden en boos worden. Hierdoor komen vijandschappen en
nationalisme. Dit komt omdat ze allemaal als gelijken zijn gaan leven in een burgercultuur,
maar door het onderdrukken zijn ze ontspoord. We moeten ons bevrijden van de
burgercultuur, met de burgermoraal. Het gaan om jezelf zijn, hier komt weer het subjectieve
bij en het autonome individu. ‘Ik ben een echt individu’. Je hoeft niet te luisteren naar wat
men van je vind. Je moet luisteren naar je eigen gevoel, je hebt je eigen waarheid. Dit is het
doorslaan van subjectiviteit.
Bevrijding & rationalisering
- Verlichting en de rationalisering van het wereldbeeld
- Overgang geocentrisch wereldbeeld naar heliocentrisch wereldbeeld
, Filosofie van bestuur en organiseren
- Aanval op geloof (bijgeloof) en de opkomst ban een nieuwe natuurkunde: principia
mathematica
- Grote rol descartes: de wereld als res extensa
- Opkomst van empiristen
- Experimentele natuurwetenschap: neutralisering van de natuur en berekenbaar en
beheersbaar maken ervan.
We willen wiskundige zekerheid, in de 17e eeuw komt een vorm van rationaliteit waarbij
wiskunde een hele belangrijke rol speelt. We gaan naar een heliocentrisch wereldbeeld,
waarbij de aarde uit het middelpunt wordt gehaald. Wat in het protestantisme begon wordt
in de verlichting doorgevoerd, er komt bijgeloof. De wereld wordt telkens verder
leeggemaakt. Met de natuur gaat men empirisch onderzoeken, ook de mens zelf wordt
onderzocht. Een dier is in de kern niet meer dan een machine.
Moderne techniek
- Francis bacon: gehoorzamen en onderwerpen van den natuur. Verbetering
leefomstandigheden mensen
- Spengler: faustische mens
- Strevend ik in de oneindig lege ruimte
o Vikingen
o Gothiek
- Moderne techniek in samenspel met economie: fausistische mens ten tijde van de
civilisatie
- Mary Shelley: frankenstein - prometheus
Algoritme is niets meer dan een besturing van je gedrag en van je denken, je bent de dienaar
van je apparaat het apparaat zet jou naar zijn hand. Het werkt in op je driften, verlangens en
gedachten. In de moderne techniek zie je het autonome individu en de
natuurwetenschappen. Kennis is macht. We zien overal een ziel tevoorschijn komen, dit
noemen we het faustische ziel – dit heeft een oersymbool (strevend ik, uitreikend ik in een
oneindig lege ruimte). De mens die de ruimte intrekt, steeds verder steeds hoger gaan zijn
kernmerken van het faustische ziel.
Rechtsstaat voor iedereen
- Vrijheid en gelijkheid voor alle burgers
- De hervorming van alle instituties: gezin, kerk, adel, gildes
- Locke/ montesquieu: tegen het absolutisme
- Oplossing – scheiding der machten:
o Wetgevende macht (parlement – nb nog geen democratie)
o Uitvoerende macht
o Rechterlijke macht
- Rousseau: de staat als de belichaming van de algemene wil (volonte generale)
Moderne economie
- Culminatiepunt van de verschillende aspecten van bevrijding:
o Vrije individu
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller laylakarim. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.50. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
55628 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now