Summary
Samenvatting H6 Een nieuwe republiek in Europa, MEMO geschiedenis VWO
- Course
- Level
Hierbij een geschiedenis samenvatting over H6 ‘Een nieuwe republiek in Europa’.
[Show more]
Seller
Follow
anoukgeurts2007
Content preview
H6 ‘Een nieuwe republiek in Europa’KA’s;
o Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
o De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht
van de Nederlandse Republiek
o Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
§1 De opstand in Europees perspectief
Strijd om geloof & centralisatie
Niet alleen in de Nederlanden waren er religieuze spanningen, ook in Frankrijk en Duitsland kwam
het in de 16e eeuw tot conflicten over geloofskwesties. Ook hier speelde centralisatie een bepalende
rol:
- In Frankrijk had de koning geen baat bij een nieuw geloof en zag het calvinisme dus niet
zitten. (Later) De Franse adel was verdeeld in een katholiek deel en een calvinistisch deel
(hugenoten) en wilden beide de koning voor zich winnen. Tegelijkertijd wilden ze
voorkomen dat de koning te veel macht kreeg. De ruzie tussen katholieke en protestantse
edelen kwam in de 16e eeuw tot een hoogtepunt.
De rust keerde in 1598 terug toen het Edict van Nantes gesloten werd, waarbij de hugenoten
enige vrijheid van godsdienstuitoefening kregen.
- In het Duitse Rijk was de macht erg verdeeld. Een aantal van de verschillende heersers
binnen dit rijk had zich bekeerd tot het nieuwe geloof -> hiermee raakten ze in conflict met
Karel V (katholieke keizer van het DR) -> hierdoor ontstonden godsdienstoorlogen. Toch
speelden hier ook andere factoren een rol. Vorsten streden namelijk ook voor het behoud
van hun zelfstandigheid en macht. Bij de godsdienstvrede van Augsburg (1555) erkende
Karel dat elke vorst zijn eigen religie mocht kiezen en dat zijn onderdanen hem in deze keuze
moesten volgen. Hij aanvaardde de beperking van zijn politieke macht.
Vanaf 1618 raakte het Duitse Rijk opnieuw betrokken in (de Dertigjarige) oorlog, die zowel
een godsdienstoorlog was als een strijd om de vraag wie de keizerlijke macht had over het
Duitse Rijk. De katholieke Habsburgers bleven streven naar vergroting van hun macht. Zowel
de protestantse als katholieke vorsten verzetten zich hiertegen. In deze oorlog vochten ook
buitenlandse mogendheden op Duits grondgebied hun conflicten uit.
In 1648 werd de vrede van Westfalen gesloten waarin Duitse vorsten hun macht werd
hersteld. Bovendien mochten vorsten (net als in de vrede van Augsburg) zelf bepalen welke
godsdienst hij en zijn onderdanen moesten volgen. De onderdanen kregen wel het recht te
geloven in een andere godsdienst, maar dan moesten ze het gebied van de vorst verlaten.
Na de vrede van Westfalen bleef Europa nog wel een godsdienstige strijd leveren tegen het
islamitische Ottomaanse Rijk. Al eerder had men tegenover elkaar gestaan, maar nadat de
christenen, de moslims definitief hadden verslagen in Spanje (Reconquista), probeerde ze dit
uit te breiden naar Noord-Afrika, dat mislukte. Spanje werd daar geconfronteerd met de
Ottomanen, de nieuwe machthebber in het Middellands Zeegebied. Dit gestichte
Ottomaanse rijk door Osman I was militair zeer succesvol, want soldaten werden beloond
met stukken land, waardoor steeds meer land nodig was. Hierdoor omving het Ottomaanse
Rijk in de loop van de tijd een groot gebied. Katholieke heersers zagen zich nu van twee
kanten bedreigd: de Islam en de Reformatie. In 1529 kon net worden voorkomen, door een
coalitie van landen, dat Wenen in Turkse handen viel. In de tweede helft van de 16e eeuw
sloten Spanjaarden en Italianen een Heilige Liga tegen de Ottomanen onder leiding van de
paus. Ze slaagden er echter niet in de Turken definitief te verslaan. Spanje moest op
meerdere fronten strijden (tegen NL, FR, EN & TK), waardoor de Turken opnieuw in 1683
kans zagen Wenen te belegeren. Opnieuw moest een brede coalitie dat voorkomen. Het
, bleek een keerpunt: de Balkan zou tot in de 19e eeuw grotendeels Turks blijven, maar het
Ottomaanse Rijk slaagde er niet meer in Europees grondgebied te veroveren.
De Nederlanden in opstand
Ook in de Nederlanden was er kritiek op de katholieke kerk. Hier kreeg vooral het calvinisme
aanhang. De katholieke heersers (Karel V en zijn zoon Filips II) vonden deze ‘ketterse’ beweging
onaanvaardbaar en de calvinisten moesten daarom streng vervolgd worden. Dat gebeurde steeds
feller na het invoeren van de 'bloedplakkaten'. Door deze vervolgingen nam de verontwaardiging
van veel mensen in de Nederlanden, waaronder van Willem van Oranje, toe. Hij wilde daarom een
compromis sluiten met Filips II over godsdienstvrijheden en over meer vrijheid om de Nederlanden
naar eigen inzicht te besturen, dat mislukte.
Ook in NL werd door de Spaanse heersers centralisatiepolitiek doorgevoerd. Er werd voortaan
gebruik gemaakt van geschoolde ambtenaren, die niet afkomstig uit de adel waren en daardoor
meer trouw aan de vorst. Hierdoor zag de adel zijn invloed kleiner worden. Tegelijkertijd hadden
Karel en Filips de adel wel weer nodig voor belastingheffing (voor oorlog en centralisatiepolitiek),
want zonder hun toestemming kon die niet worden geheven.
Het toenemende verzet tegen de kettervervolgingen en de centralisatiepolitiek leidde tot de
Opstand. Deze werd voorafgegaan door de Beeldenstorm in 1566.
Filips II reageerde hierop door troepen naar de Nederlanden te sturen, en vanaf 1568 waren de
opstandelingen in oorlog met Spanje (= 80 jarige oorlog). Een belangrijk gevolg hiervan was de
scheiding tussen de Noordelijke (sloot zich in 1579 aan bij de Unie van Utrecht en werd een nieuwe
staat) - en Zuidelijke Nederlanden (katholiek en nog trouw aan de Spaanse vorst). Met het Plakkaat
van Verlatinghe van 1581 verbraken de opstandelingen definitief de band met de Spaanse koning. Ze
gingen nu op zoek naar een koning, maar vonden die niet en besloten daarom een zelfstandige
republiek te vormen, met het calvinisme als belangrijkste maar niet als enig geoorloofde godsdienst.
Pas in 1648 sloot de Republiek vrede met Spanje (Vrede van Münster).
§2 Een bijzondere bestuursvorm
De Republiek als bestuurlijk buitenbeentje
In de Republiek lag de soevereiniteit (hoogste macht) bij de Gewestelijke Staten (dit waren de
besturen van de afzonderlijke gewesten). Elk gewest handelde zijn eigen zaken af in de Staten-
Vergadering. De vertegenwoordigers van de zeven gewesten kwamen samen in de Staten-Generaal.
Hierin werd gezamenlijk besloten over: de buitenlandse politiek, defensie, bepaalde belastingen en
ruzies tussen gewesten onderling. Ook bestuurde de Staten-Generaal de generaliteitslanden
(Brabant en delen van Limburg en Vlaanderen). Deze gebieden mochten geen volwaardig lid worden
van de Republiek. In de Staten-Generaal waren alle gewesten officieel gelijk, maar in de praktijk had
Holland de meeste invloed. In dit gewest regeerde de stedelijke elite van kooplieden & handelaren =
regenten. In de andere gewesten regeerde de adel voornamelijk.
Het bestuur in de Republiek, waarbij de macht niet in handen was van een koning, maar in die van
de provincies en steden, was erg bijzonder als je het vergeleek met buurlanden. In Frankrijk slaagde
de centralisatie, waardoor de Franse koningen steeds meer macht kregen en de adel van zich
afhankelijk konden maken. In Engeland kregen koningen het juist moeilijker, aangezien ze nog wel
mochten regeren, maar hiervoor toestemming nodig hadden van het parlement.
Machtsverdeling in de Republiek
In de Republiek was er geen geconcentreerde macht, maar waren er wel twee centrale
machtsfuncties:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anoukgeurts2007. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.25. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
75057 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now