Volledig NL samenvatting Inleiding in de gezondheidspsychologie
56 views 2 purchases
Course
Inleiding in de gezondheidspsychologie (PB0512)
Institution
Open Universiteit (OU)
Book
Health Psychology
Samenvatting voor het vak Inleiding in de gezondheidspsychologie aangeboden door de Open Universiteit PB0512, Health Psychology, Biopsychosocial Interactions (Sarafino en Smith, 9e editie)
Opgedeeld in thema's zoals in de aangeboden module. Hoofdstukken 1 t/m 14. Geschreven in het Nederlands.
Hoofdstuk 1
Een introductie, fundamentele kwesties en processen
Gemaakt door Nangela Korten Pagina 1 van 183
fi
, Health Psychology, biopsyosocial interactions Sara no, Smith
Wat is gezondheid?
We denken gewoonlijk over gezondheid in termen van afwezigheid:
1. Objectieve signalen dat het lichaam niet functioneert naar behoren, zoals hoge bloeddruk.
2. Subjectieve symptomen van ziekte of verwonding zoals pijn of misselijkheid.
Gezondheid en ziekte zijn geen aparte concepten, ze overlappen:
Aaron Antonovsky heeft gezondheid beschreven als een continuüm: Met aan de een kant ziekte
(dood) en aan de andere kant welzijn / optimale gezondheid. afhankelijk van het aantal
gezondheidstekenen, symptomen en mate
van beperking beweeg je je naar rechts of
naar links.
- Hij stelde ook dat de onze focus aan
zouden moeten passen en meer
moeten kijken naar hetgeen wat ervoor
zorgt dat mensen gezond blijven i.p.v.
hetgeen wat ervoor zorgt dat mensen ziek worden.
Gezondheid (WHO): In het boek word gezondheid omschreven als: Een toestand van volledig
lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere
lichamelijk gebreken.
Ziekte vandaag de dag en in het verleden:
Tijdens de 17e, 18e en 19e eeuw stierven mensen en Noord-Amerika vaak aan de volgende 2
typen ziekten:
1. Ziekten gerelateerd aan voeding zoals; Ondervoeding.
2. Ziekten gerelateerd aan infecties. Deze worden veroorzaakt door schadelijke micro-
organismen zoals bacteriën of virussen.
Infectieziekten, zoals Tuberculose, Diarree en HIV/AIDS, zijn vandaag de dag nog steeds
problematisch in bepaalde delen van de wereld.
18e eeuw 19e eeuw 20e eeuw
Problemen: Periodieke epidemieën Infectieziekten waren Er waren grote
van infectieziekten, nog steeds veranderingen in de
zoals pokken. problematisch. patronen van ziekten
Tevens kregen ze te Andere ziekte zoals waar mensen mee te
maken met Malaria en Tuberculose verschenen maken kregen.
vaker.
Dysenterie.
E ecten: Vele doden, in het Gedurende de eeuw liep Dodental daalde en de
bijzonder kinderen. het dodental wel steeds levensverwachting steeg
Indianen werden ook meer terug. naar ongeveer 79 jaar.
zwaar getro en.
Oplossingen: Preventieve maatregelen
- Persoonlijke hygiene,
- Grotere weerstand
tegen ziekten.
- Vernieuwingen in de
volksgezondheid
Gemaakt door Nangela Korten Pagina 2 van 183
ff fi ff
, Health Psychology, biopsyosocial interactions Sara no, Smith
Chronische ziekten: Degeneratieve ziekten, hartkwalen, kanker en beroertes, die zich
ontwikkelen en aanhouden over een langere periode van tijd. Tegenwoordig verantwoordelijke
voor ongeveer de helft van alle sterfgevallen.
- Waren in de 20ste eeuw verantwoordelijke voor minder sterfgevallen, dit omdat het leven toen
anders was en aangezien het iets is wat ouderen veelal treft nu verantwoordelijk voor meer
sterfgevallen.
- Tevens lijkt dit nu vanwege industrialisatie (stress en chemicaliën) en ongezonde leefstijlen
(roken, overgewicht) toe te gaan nemen.
De rol van ziekten bij het sterven verschilt op verschillende punten in levensduur, zo sterven
kinderen en adolescenten vaker aan ongevallen, in het bijzonder auto-ongevallen.
Perspectief vanuit de geschiedenis; Fysiologie, ziekteproces en de
geest.
Vroegere culturen dachten dat fysieke en geestels ziekten werden veroorzaakt door mystieke
krachten zoals slechte geesten.
Trephination: Een procedure, waarbij men een gaatje in de schedel maakte, die werd uitgevoerd
zoals de kwade krachten de geest konden verlaten.
Oude Griekenland en Rome:
De losofen van de oude Grieken hebben de vroegste ideeën w.b. fysiologie, ziekteprocessen en
de geest geproduceerd tussen 500 en 300 B.C.
De Humorale theorie van Hippocrates: Volgens deze theorie bestaat het lichaam uit 4
vloeisto en (tumoren). Wanneer deze sto en in balans zijn voelen we ons gezond, als deze uit
balans zijn voelen we ons ziek. Men kon dit balanceren door goede voeding en geen
buitensporigheden.
Plato was degene die voorstelde dat het lichaam en de geest 2 aparte entiteiten waren. Men
dacht dat de geest geen tot weinig relatie had tot het lichaam.
Vandaag de dag zijn het lichaam en de geest 2 aparte concepten:
1. Lichaam: Verwijst naar onze fysieke staat (incl. Huid, botten, hart en brein)
2. Geest: Verwijst naar een abstract proces incl. Gedachten, perceptie en gevoelens.
Het Lichaam/Geest probleem: De vragen die zijn ontstaan w.b. de vraag of het lichaam en de
geest apart functioneren.
Galen (geloofde in de humorale theorie van Hippocrates) was degene die ontdekte dat ziekten
gelokaliseerd konden worden, in speci eke delen van het lichaam, met behulp van pathologie.
Kwam erachter dat verschillende ziekten, verschillende e ecten hadden. Deze ideeën werden
wijdverspreid.
Door de invloed van de kerk vertraagde de ontwikkeling van medische kennis. De kerk
beschouwde de mens: Als een wezen met een ziel die een vrije wil heeft, die hem apart zet van de
gewone natuurlijke wetten, zich gedraagt naar zijn eigen wilskracht en wellicht de wil van God.
- Het lichaam werd beschouwd als heilig en was gevaarlijk voor de ontleder. De gelde ook voor
dieren. Tevens geloofde men weer sterk in demonen en ziekte werd gezien als een straf van
God. De kerk controleerde de geneeskunde.
Tijdens de 13e eeuw verschenen er weer nieuwe ideeën w.b. het Lichaam/Geest probleem.
Gemaakt door Nangela Korten Pagina 3 van 183
fifi ff fi ff ff
, Health Psychology, biopsyosocial interactions Sara no, Smith
St. Thomas Aquinas: Verwierp het idee dat lichaam en geest gescheiden waren en zag deze als
onderling verbonden. Dit idee beïnvloede latere losofen.
De Renaissance en daarna:
Tijdens de renaissance werden de geleerden meer mensgericht en geloofden zij dat de waarheid
op meerdere manieren vanuit meerde perspectieve gezien kon worden. Rond de jaren 1600
begon de wetenschappelijke revolutie:
Rene Descartes: Beschouwde het lichaam en de geest als 2 aparte entiteiten maar
introduceerde 3 belangrijke innovaties:
1. Hij beschouwde het lichaam als een machine en beschreef de techniek hoe actie en sensatie
optreden.
2. Hij stelde dat het lichaam en de geest communiceerde door de pijnappelklier, een orgaan in de
hersenen.
3. Hij geloofde dat dieren geen ziel hadden en dat de ziel van mensen het lichaam verliet na hun
dood. Ontleding werd daardoor, ook door de kerk, een acceptabele manier van onderzoeken.
Door het gebruik van de microscoop en ontleding, groeide de medische kennis in de 18e en 19e
eeuw snel. Chirurgie bloeide door het gebruik van antiseptische middelen en anesthesie. Deze
voortgangen introduceerde een nieuw model voor gezondheid en ziekte:
Biomedisch model: Stelt dat alle ziektes of lichamelijke aandoeningen verklaard kunnen worden
door verstoringen in fysiologische processen, welke het resultaat zijn van letsel, biochemische
onbalans en/of bacteriële of virale infecties. Stelt dat ziekte een aandoening van het lichaam is en
gescheiden is van psychologische en sociale processen van de geest. Nog steeds de dominante
kijk in de medische wereld.
- Sir William Ostler nam het standpunt in dat de geest de gezondheid kon beïnvloeden. Zijn kijk
op de rol van stress op het hart werd een focus van de moderne medisch onderzoek.
De rol van de psycholoog in gezondheid.
Problemen in de gezondheidszorg:
Tegenwoordig worden landen wereldwijd geconfronteerd met oplopende kosten w.b.
gezondheidszorg. Hierdoor zijn we gedwongen om te kijken naar nieuwe manieren om de
gezondheid van mensen te verbeteren.
- Ziekten worden eerder ontdekt deels door het verbeteren van de diagnostische methoden,
maar ook mensen meer bewust zijn van de signalen en symptomen van ziekten. Tevens zijn ze
gemotiveerde om voor hun gezondheid te zorgen en zijn ze beter in staat om een dokter te
bezoeken.
“De persoon als een uniek individu is geen onderdeel van het biomedische model”.
De persoon in gezondheid en ziekte:
Veranderingen in het leven van mensen zelf kunnen ook zorgen voor het verminderen van
chronische ziekten.
Risicofactoren: karakteristieken of condities die geassocieerd worden met de ontwikkeling van
ziekte of letsel. Niet causaal, alleen associatie.
, Health Psychology, biopsyosocial interactions Sara no, Smith
Veel risicofactoren resulteren vanuit de levensstijl van mensen. Tevens is de levensstijl ook deels
verantwoordelijke voor de oplopende kosten in de gezondheidszorg.
De 5 belangrijkste doodsoorzaken zijn: 1. Hartkwalen, door roken / dieet. 2. Kanker, door roken /
alcoholgebruik. 3. Beroertes, door roken / dieet. 4. COPD, door roken. 5. Ongevallen, door
alcoholgebruik en zonder gordel rijden.
- Uit onderzoek is gebleken dat het percentage sterfgevallen over het algemeen afneemt op het
moment dat het aantal gezonde praktijken toeneemt. De impact is het grootst bij oudere
mensen en suggereert dat men, door gezonde gebruiken uit te oefenen, het risico op ziekte en
dood kan reduceren. Bewijs hiervoor wordt steeds vaker gevonden.
Redenen waarom mensen desondanks vaak niet doen wat goed voor ze is:
1. Minder gezond gedrag brengt vaak onmiddellijk genot.
2. Mensen kunnen sociale druk voelen om zich bezig te houden met ongezond gedrag.
3. Bepaald gedrag kan sterkte gewoontes worden, waar moeilijk mee te stoppen is.
4. Soms zijn mensen niet bewust van de gevaren of hoe ze gedrag kunnen veranderen.
Persoonlijkheid: Verwijst naar een persoon zijn cognitieve, a ectieve of gedragsmatige neigingen
die redelijk stabiel zijn over tijd en situaties.
Onderzoekers hebben bewijs gevonden dat persoonlijke eigenschappen gekoppeld zijn aan
gezondheid. Deze link werkt twee kanten op; ziekte kan ook e ect hebben op iemand zijn
emotionele aanpassing en zienswijze. Mensen die ziek zijn kunnen hun herstel versnellen door
over hun negatieve gedachten en gevoelens heen te komen.
Hoe de rol van psychologie tot stand gekomen is:
Het idee dat geneeskunde en psychologie op een of andere manier verbonden zijn heeft een
lange geschiedenis. Het werd meer geformaliseerd in de vroege 20ste eeuw door Sigmund Freud.
Psychoanalytische theorie: Freud merkte op dat sommige patiënten fysieke symptomen lieten
zien zonder waarneembare organische stoornis. Hij stelde dat deze symptomen (fysieke
symptomen zonder waarneembare organische stoornis) geconverteerd waren van onbewuste
emotionele con icten. Hij noemde deze conditie conversiehysterie.
De noodzaak om deze condities te begrijpen leidde naar de ontwikkeling van psychosomatische
geneeskunde, het eerste veld wat toegewijd is in het bestuderen van de interactie tussen
emotioneel leven en lichamelijke processen.
Psychosomatisch: Betekent niet dat een persoon zijn symptomen inbeeldt. Het betekent dat
lichaam en geest beide betrokken zijn.
- Vroeg onderzoek focuste zich op psychoanalytische interpretaties voor speci eke, echte
gezondheidsproblemen. Nu is het een breder veld wat begaan is met de onderlinge relatie
tussen psychologische en sociale factoren, biologische en fysiologische functies, en de
ontwikkeling en het beloop van de ziekte.
Twee nieuwe gebieden ontstonden in de 1970’s om de rol van psychologie in ziekte te
bestuderen:
1. Gedragsmatige geneeskunde. Heeft een multidisciplinaire samenstelling en is voorgekomen
vanuit het Behaviorisme.
Behaviorisme: Stelt dat het gedrag van mensen het resultaat is van twee vormen van leren:
Klassieke conditionering: Waarin de geconditioneerde stimulus een reactie uitlokt door
associatie met een ongeconditioneerde stimulus die deze reactie al uitlokt.
Gemaakt door Nangela Korten Pagina 5 van 183
fi fl ffff fi
, Health Psychology, biopsyosocial interactions Sara no, Smith
Operante conditionering: Waarin gedrag wordt veranderd door zijn consequenties; beloning
versterkt het gedrag en stra en onderdrukt het gedrag.
- Psychologen in de 1970’s hebben laten zien dat vooral emoties lichamelijke functies
beïnvloeden.
- Andere onderzoekers hebben gedemonstreerd dat mensen kunnen leren om fysiologische
systemen te controleren als ze feedback krijgen over wat deze systemen doen. Deze
bevindingen zijn belangrijk omdat ze onthulden dat de link tussen lichaam en geest meer direct
en doordringend was dan men eerder dacht.
Biofeedback: Waarbij een persoon zijn fysiologische processen gecontroleerd worden door de
persoon zelf zodat hij of zij er de vrijwillige controle over het kan krijgen. Valt onder operante
conditionering, de feedback is de versterking.
2. Gezondheidspsychologie. Joseph Matarazzo, de eerste president van de divisie schetste vier
doelen van de gezondheidspsychologie:
1. Het promoten en handhaven van gezondheid.
2. Het voorkomen en behandelen van ziekte.
3. Het identi ceren van de oorzaken en diagnostische correlaties van gezondheid, ziekte
en gerelateerde dysfunctie.
4. Het analyseren en verbeteren van stelsels voor de gezondheidszorg en het
gezondheidsbeleid.
De belangrijkste verschillen tussen de gebieden zijn:
- De mate van focus zij geven aan speci eke onderwerpen en standpunten.
- De speci eke disciplines en beroepen die erbij betrokken zijn.
Psychosomatische Gedragsmatige geneeskunde Gezondheidspsychologie
geneeskunde
- Interdisciplinair, - Interdisciplinair, - Gevestigd in psychologie en
- Nauw verbonden met - Focus op interventies die haalt veel uit andere sub-
medische disciplines, gezonde levenswijze velden.
- Psychiatrie voor psychische promoot zonder operatie - Levenswijze en emotionele
ziektes. en medicijnen. processen identi ceren /
wijzigen die tot ziektes
leiden
- functioneren en herstel
verbeteren van zieke
mensen.
Overeenkomst alle drie de gebieden:
- Ze delen het standpunt dat gezondheid en ziekte het resultaat is van een interactie tussen
biologische, psychologische en sociale krachten.
De meeste gezondheidspsychologen werken in ziekenhuizen, klinieken en academische
departementen van universiteiten.
Huidige vooruitzichten op gezondheid en ziekte:
Biopsychosociale model: Breidt de biomedische kijk uit door het toevoegen van biologische
factoren met verbindingen aan psychologische en sociale factoren. Dit nieuwe model stelt dat alle
drie factoren van invloed zijn op en worden beïnvloed door de gezondheid van de persoon.
Gemaakt door Nangela Korten Pagina 6 van 183
fi fifi fi ff fi
, Health Psychology, biopsyosocial interactions Sara no, Smith
Biologische factoren:
- Genetische materialen en processen
- Functie en structuur van de persoon zijn fysiologie
De e ciënte, e ectieve en gezond functioneren van deze systemen hangt af van de manier
waarop deze componenten opereren en interactie hebben met elkaar.
Psychologische factoren: Beschrijven gedragsmatige en mentale processen die de focus van
psychologie zijn.
Cognitie: Is een mentale activiteit dat waarnemen, leren, herinneren, denken, interpreteren,
geloven en problemen oplossen omvat.
Emotie: Is een subjectief gevoel dat invloed heeft op en beïnvloed wordt door onze gedachtes,
gedrag en fysiologie.
Motivatie: Is het proces binnen individuen die een activiteit op gang brengt, de richting kiest en
hierin volhard.
De sociale factoren: Sociale processen die duidelijke en sterke motivationele krachten bieden.
Samenleving: beïnvloed de gezondheid van individuen door het promoten van bepaalde waardes
van onze cultuur.
Gemeenschap: Gemeenschappen verschillen in de mate waarin hun leden bepaalde gezondheid
gerelateerde gedragingen uitoefenen. Omgevingskarakteristieken van een gemeenschap lijken
invloed te hebben op fysieke activiteit en voeding. Beleid op het wijzigen van deze aspecten waar
we leven kan belangrijk zijn in de preventie van chronische ziektes en beperken van zijn e ecten.
Familie: Het dichtste en meest voortdurende sociale relatie voor de meeste mensen. Familie heeft
in het bijzonder een sterke invloed. Kinderen leren gedrag en ideeën, van ouders, broers en
zussen.
Veel gezondheidsprofessionals streven ernaar om alle aspecten van mensen hun leven te
overwegen om gezondheid en ziekte te begrijpen. Wordt soms holistisch genoemd.
Holistisch: Bevat een breed scala van alternatieve benaderingen om gezondheid te promoten.
Een systeem is een
dynamische entiteit
met componenten die
continu met elkaar
verbonden zijn.
Er zijn verschillende
niveaus w.b.
systemen. Elk systeem
kan invloed hebben
op, en beïnvloed
worden door andere
systemen.
Levensduur en geslachtsperspectieven:
Gezondheid, ziektes en de rollen van verschillende biologische, psychologische en sociale
systemen veranderen gedurende het leven.
Gemaakt door Nangela Korten Pagina 7 van 183
fiffi ff ff
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nangelakorten. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.44. You're not tied to anything after your purchase.
