Tema 6: Coñecemento, realidade e verdade
Índice
1. A ciencia como forma de coñecemento
2. Teorías do coñecemento
2.1. Racionalismo moderno
2.2. Empirismo
2.3. Apriorismo/Idealismo trascendental
3. O problema da verdade
4. O problema da realidade
4.1. Cosmovisión grega: Xeocentrismo
4.2. Cosmovisión moderna: Heliocentrismo
4.3. Cosmovisión actual
, 1. A CIENCIA COMO FORMA DE COÑECEMENTO
No paso de filosofía → ciencia, intervén un proceso de diversific (especializ en ámbitos, métodos). Ciencias:
➢ C.Formais: non se ocupan de feitos da realidade senón de ideas e conceptos construidos racionalm
(pero logo poden aplicarse á realid). Grecia Clásica: lóxica e mate. Mét.Deduct: so estudan a forma.
➢ C.Empíricas: sobre distintos aspectos/feitos da realid para comprendelos e explicalos mediante leis
e poder predicir. Experimentan e matematizan (cuantifican)→ demostranse as cousas comprobando
➢ C.Naturais: feitos da realidade física-natural. S.XVI: FyQ, ByX, botánica, astronom… Mét. inductivo.
➢ C.Sociais-humanas: estudo de feitos sociais e hum para comprend/interpret/explic. S.XIX: hist,
sociolox, polít, dereito, econ, antropo, psicolox. Problema do mét: explic causal (mét.hipotet.deduct)
e explic intencional (mét.histór/hermenéutica: describ, interpret, valor…, intencións,...)
➢ C.Aplicadas: enxeñaría, arquitectura, medicamento, farmacia… E a filosofía?
Procesos/facultades que interveñen no aprendizaxe (construcción do coñecemento)
➢ Sensación: recepción de info a través dos sentidos
➢ Percepción: organizar e interpretar datos sensorias para darlles sentido
➢ Memoria: capacidade de almacenar e recuperar info
➢ Abstracción, xuízo e razoamento: capacidade de elaborar conceptos/proposicións/razoamentos.
➢ Imaxinación: repres os obxect q desaparec do campo perceptivo e anticipar imaxes de realid futur
➢ Creatividade: capacidade de elaborar/crear cousas/procesos/ideas novas. Pensamento diverxente.
Howard Gardner→”Teoría das intelixencias múltiples”→Intelixencia=conxunto de capacidades distintas e
independientes (combinanse para resolver problemas ou elaborar produtos valiosos en 1ou+ culturas).
Todos posuímos estas intelixenzas e usámolas en: verbal-lingüística/lóxica-matemática/visual-espacial…
Os métodos nas ciencias → razoamentos
➢ R.Inductivo(induc): particular→xeral (de casos particul constr leis xerais)→ C.Experimentais
➢ R.Deduct(deduc): xeral→particul(de princip xerais da razón dedúc ideas concre/partic)→ C.Formais
➢ R.Analóxico(analoxía): analox=compar/relac entre razóns/concept (compar 2/+ obxect/experi, aprec
e sinal caracter xerais e particul, xerando razoament e conduct baseadas nas semellan entre eles).
O método científico (hipotético deductivo) da ciencia moderna
➢ Observación fenómenos e feitos problemáticos: formular o problema
➢ Formulac hipótese: posibles explicac do problema, deducc desde coñec e modelos teóricos previos
➢ Deducc consecuencias hipót: condicións que terían que darse no caso de que a explic fose certa
➢ Comporbación e contrastación consecuencias hipóteses: Experimentación
➢ Confirm/refutac hipót: enunciar lei/teor nova (provision e en contin revisión)(Lei<Teoría<Sistema)
Distintas concepcións das ciencias
➢ Aristóteles (s.IV aC): modelo finalista, teoloxísta, determinista. Nos sucesos naturais non existe o
azar, todo ten un sentido. Estos fenómenos pódense describir con leis que permiten predecir
acontecem futuros se se coñecen as condicións iniciais. Como o universo non se modifica, o científ
debe explic/describ o funcionam deste, a verdade tras a aparicecia. Modelo teórico/especulativo
➢ Galileo (s.XVI-XVI): cunha concepción mecanicista do s.hum, desenvolve un mét.cuantitativo (as
cousas calcúlanse coas matem e próbanse co mét.experimental → explicar fenómenos con leis).
Intenta usar os coñecementos para dominar e modificar a natureza a favor do s.hum.
➢ Russel (s.XIX-XX): a ciencia como mét.comprens da ralid. Defende o mét.cientif e a investig.empír
para xerar coñec que se pode comrovar con probas repetidas. A ciencia só obtén respostas
provisionais, polo que o progreso científico constrúese a poucos.
➢ Popper (s.XX): “falsacionismo”→ modelo de desenvolv científ q considera q as teorías científ q
intentan explic a realid son falsables (contrast coa realid por medio de experim e observ). Expón
hipót na q as teorías están sometidas a probas constante, se 1 teoría non pasa as probas experim é
subst por outra. Segundo este modelo, a cienc avanza por acumul→visión continuista do mét.cient
➢ Kuhn (s.XX): a ciencia avanza discontin mediante revolucións nas que 1paradigma(conx de teorías)
q sost 1 visión do mundo é substit por outro novo q ofrece unha visión radicalm diferente da realid.
As revolucións prodúcense porque hai anomalías (erros) no paradigma, polo q este cámbiase por
outro q explique estas anomalías, mais ata que se da con este o 1º segue sendo o aceptado pola
comunid científ. Os parad son incompar pois son distint en canto mét, técn,etc. (Ex:xeocentr–helio)
➢ Bunge (s.XX): cientificismo(o mellor coñec da realid obtense pola aplic do mét.cient), materiali(td é
mater), sistemi(td d1 sist), emerxenti(os sist teñen prop emerx q as súas prt non posúen→ irreduc)
➢ Horkheimer (s.XX): oponse ás tendenc positivis e científicis q consider o progreso científ-tecnolóx
Índice
1. A ciencia como forma de coñecemento
2. Teorías do coñecemento
2.1. Racionalismo moderno
2.2. Empirismo
2.3. Apriorismo/Idealismo trascendental
3. O problema da verdade
4. O problema da realidade
4.1. Cosmovisión grega: Xeocentrismo
4.2. Cosmovisión moderna: Heliocentrismo
4.3. Cosmovisión actual
, 1. A CIENCIA COMO FORMA DE COÑECEMENTO
No paso de filosofía → ciencia, intervén un proceso de diversific (especializ en ámbitos, métodos). Ciencias:
➢ C.Formais: non se ocupan de feitos da realidade senón de ideas e conceptos construidos racionalm
(pero logo poden aplicarse á realid). Grecia Clásica: lóxica e mate. Mét.Deduct: so estudan a forma.
➢ C.Empíricas: sobre distintos aspectos/feitos da realid para comprendelos e explicalos mediante leis
e poder predicir. Experimentan e matematizan (cuantifican)→ demostranse as cousas comprobando
➢ C.Naturais: feitos da realidade física-natural. S.XVI: FyQ, ByX, botánica, astronom… Mét. inductivo.
➢ C.Sociais-humanas: estudo de feitos sociais e hum para comprend/interpret/explic. S.XIX: hist,
sociolox, polít, dereito, econ, antropo, psicolox. Problema do mét: explic causal (mét.hipotet.deduct)
e explic intencional (mét.histór/hermenéutica: describ, interpret, valor…, intencións,...)
➢ C.Aplicadas: enxeñaría, arquitectura, medicamento, farmacia… E a filosofía?
Procesos/facultades que interveñen no aprendizaxe (construcción do coñecemento)
➢ Sensación: recepción de info a través dos sentidos
➢ Percepción: organizar e interpretar datos sensorias para darlles sentido
➢ Memoria: capacidade de almacenar e recuperar info
➢ Abstracción, xuízo e razoamento: capacidade de elaborar conceptos/proposicións/razoamentos.
➢ Imaxinación: repres os obxect q desaparec do campo perceptivo e anticipar imaxes de realid futur
➢ Creatividade: capacidade de elaborar/crear cousas/procesos/ideas novas. Pensamento diverxente.
Howard Gardner→”Teoría das intelixencias múltiples”→Intelixencia=conxunto de capacidades distintas e
independientes (combinanse para resolver problemas ou elaborar produtos valiosos en 1ou+ culturas).
Todos posuímos estas intelixenzas e usámolas en: verbal-lingüística/lóxica-matemática/visual-espacial…
Os métodos nas ciencias → razoamentos
➢ R.Inductivo(induc): particular→xeral (de casos particul constr leis xerais)→ C.Experimentais
➢ R.Deduct(deduc): xeral→particul(de princip xerais da razón dedúc ideas concre/partic)→ C.Formais
➢ R.Analóxico(analoxía): analox=compar/relac entre razóns/concept (compar 2/+ obxect/experi, aprec
e sinal caracter xerais e particul, xerando razoament e conduct baseadas nas semellan entre eles).
O método científico (hipotético deductivo) da ciencia moderna
➢ Observación fenómenos e feitos problemáticos: formular o problema
➢ Formulac hipótese: posibles explicac do problema, deducc desde coñec e modelos teóricos previos
➢ Deducc consecuencias hipót: condicións que terían que darse no caso de que a explic fose certa
➢ Comporbación e contrastación consecuencias hipóteses: Experimentación
➢ Confirm/refutac hipót: enunciar lei/teor nova (provision e en contin revisión)(Lei<Teoría<Sistema)
Distintas concepcións das ciencias
➢ Aristóteles (s.IV aC): modelo finalista, teoloxísta, determinista. Nos sucesos naturais non existe o
azar, todo ten un sentido. Estos fenómenos pódense describir con leis que permiten predecir
acontecem futuros se se coñecen as condicións iniciais. Como o universo non se modifica, o científ
debe explic/describ o funcionam deste, a verdade tras a aparicecia. Modelo teórico/especulativo
➢ Galileo (s.XVI-XVI): cunha concepción mecanicista do s.hum, desenvolve un mét.cuantitativo (as
cousas calcúlanse coas matem e próbanse co mét.experimental → explicar fenómenos con leis).
Intenta usar os coñecementos para dominar e modificar a natureza a favor do s.hum.
➢ Russel (s.XIX-XX): a ciencia como mét.comprens da ralid. Defende o mét.cientif e a investig.empír
para xerar coñec que se pode comrovar con probas repetidas. A ciencia só obtén respostas
provisionais, polo que o progreso científico constrúese a poucos.
➢ Popper (s.XX): “falsacionismo”→ modelo de desenvolv científ q considera q as teorías científ q
intentan explic a realid son falsables (contrast coa realid por medio de experim e observ). Expón
hipót na q as teorías están sometidas a probas constante, se 1 teoría non pasa as probas experim é
subst por outra. Segundo este modelo, a cienc avanza por acumul→visión continuista do mét.cient
➢ Kuhn (s.XX): a ciencia avanza discontin mediante revolucións nas que 1paradigma(conx de teorías)
q sost 1 visión do mundo é substit por outro novo q ofrece unha visión radicalm diferente da realid.
As revolucións prodúcense porque hai anomalías (erros) no paradigma, polo q este cámbiase por
outro q explique estas anomalías, mais ata que se da con este o 1º segue sendo o aceptado pola
comunid científ. Os parad son incompar pois son distint en canto mét, técn,etc. (Ex:xeocentr–helio)
➢ Bunge (s.XX): cientificismo(o mellor coñec da realid obtense pola aplic do mét.cient), materiali(td é
mater), sistemi(td d1 sist), emerxenti(os sist teñen prop emerx q as súas prt non posúen→ irreduc)
➢ Horkheimer (s.XX): oponse ás tendenc positivis e científicis q consider o progreso científ-tecnolóx
