Summary
Samenvatting (leerdoelen) H2, H6, H11, H12 nectar biologie 4/5 havo
- Course
- Level
samenvatting aan de hand van de leerdoelen
[Show more]
Seller
Follow
brittjonkergouw
Content preview
Leerdoelen H2: Cellen2.1 Menselijke en dierlijke cellen
o Je weet welke biologische organisatieniveaus er zijn en kunt aangeven op welke niveau een
bepaald verschijnsel zich afspeelt.
Molecuul – organel – cel – weefsel – orgaan – organisme - populatie van soortgenoten –
ecosysteem - systeem aarde
o Je kunt de levenskenmerken benoemen.
- Beweging
- Groei
- Voortplanting
- Stofwisseling (ademhaling, uitscheiding, voeding)
- Reageren op prikkels
o Je weet wat wordt bedoeld met een emergente eigenschap.
Een nieuwe eigenschap die ontstaat op een hoger niveau door samenwerking van
onderdelen op een lager niveau. De onderdelen apart hebben die eigenschap niet
o Je kunt van de organellen van cellen aangeven welke functie ze hebben en je kunt organellen
herkennen in een tekening of microscopische foto van een cel.
,!2.2 DNA en specialisatie van cellen
o Je kunt uitleggen hoe eiwitten zijn opgebouwd en welke functies ze kunnen vervullen in
organismen.
Eiwitten bestaan uit aminozuren. Je cellen gebruiken eiwitten als
- Bouwstof
- Afweerstof (stof die ziekteverwekkers bestrijdt)
- Enzym (stof die een reactie versnelt)
- Transportmiddel
- Hormoon (stof die via het bloed je cellen bereikt en ze aanzet tot actie)
o Je kunt beschrijven hoe DNA is opgebouwd (BINAS 71C)
De zijkanten van de DNA-streng bestaan uit fosfaatgroepen en suikermoleculenvan het type
deoxyribose. De treden bestaan uit stikstofbasen: A, C, G, T. DNA-moleculen bestaan uit 2
strengen. De tredes verbind ze met elkaar. A-T, C-G.
o Je kunt verschillen aangeven tussen DNA en RNA.
- DNA heeft meestal een dubbele streng en RNA meestal een enkele
- DNA heeft de suiker deoxyribose en RNA de suiker ribose
- DNA heeft de stikstofbasen A, T, C en G. RNA heeft de stikstofbasen A, U, C en G (Dus
RNA heeft U ipv T)
o Je kunt uitleggen hoe transcriptie van DNA naar RNA plaatsvindt (Bron 6 en BINAS 71E)
1. Openen DNA-molecuul op plaats van het gen
2. Tegen een vd losse DNA-strengen vormt de cel een nieuwe ketting stikstofbasen: RNA.
Het eiwit RNA-polymerase zorgt voor aanmaak mRNA.
3. Het gevormde RNA-molecuul koppelt los van de DNA-streng, touwladder sluit weer
4. Het RNA-molecuul verlaat de kern en brengt informatie voor het maken van een eiwit
naar een ribosoom in het grondplasma
o Je kunt uitleggen hoe translatie van RNA naar eiwit plaatsvindt (Bron 6 en BINAS 71E)
1. Ribosoom leest groepjes van 3 opeenvolgende stikstofbasen van RNA (Codon, informatie
voor 1 aminozuur)
2. Het aflezen begint altijd met het startcodon AUG (Wat staat voor methionine)
3. Dan volgen er honderden stikstofbasen die bepalen uit welke aminozuren een eiwit
bestaat.
4. Het ribosoom koppelt al die aminozuren aan elkaar tot een lange ketting
5. Het aflezen eindigt bij een stopcodon.
o Je weet wat mutaties zijn en kunt verschillende typen mutaties beschrijven.
Puntmutatie: verandering in basenpaar (Bijv. A-T wordt C-G)
Genoommutatie: verandering in het aantal DNA-moleculen per cel
o Je kunt uitleggen wat bedoeld wordt met de celcyclus en beschrijven wat er in de
verschillende fasen van de celcyclus gebeurt.
De celcyclus bestaat uit de verschillende fasen van een celdeling.
1. G₁-fase: De cel groeit en maakt eiwitten ter voorbereiding van de S-fase.
2. S-fase: Elk DNA-molecuul verdubbelt. Hierdoor kunnen beide dochtercellen de complete
erfelijke informatie krijgen.
3. G₂-fase: De cel groeit, maakt organellen en eiwitten om de mitose goed te laten
verlopen.
4. M-fase(mitose): De cel verdeelt het DNA in twee identieke cellen. Elk deel is de basis
voor de celkern van een dochtercel.
o Je kunt uitleggen waardoor cellen met hetzelfde DNA toch verschillend zijn van vorm en
functie.
Niet elke cel maakt dezelfde eiwitten. Na de deling gaat een van de dochtercellen zich
specialiseren en de andere gaat in de rustfase. Die specialisatie houdt in dat een cel alleen
bepaalde genen activeert, terwijl ander ongebruikt blijven.
, 2.3 Celdeling en kanker
o Je kunt beschrijven waarvoor celdeling nodig is.
Je kunt de verschillende fasen van mitose herkennen.
o Je kunt uitleggen hoe het lichaam voorkomt dat er ongecontroleerde celdeling plaatsvindt.
o Je kunt beschrijven wat de gevolgen zijn van ongecontroleerde celdelingen.
o Je weet wat bedoeld wordt met kanker.
o Je kunt behandelmethoden bij kanker noemen en weet wat deze behandelmethoden
inhouden.
2.4 Kweken van cellen en organen
o Je kunt uitleggen waarom kunstmatig gekweekte organen nodig zijn.
Het gevaar op afstoting is een stuk kleiner, organen reageren er beter op. Er is een groot
tekort aan donororganen
o Je kunt uitleggen hoe organen kunstmatig gekweekt kunnen worden.
Dit gebeurt vaak met stamcellen
o Je weet wat stamcellen zijn en wat de functie van stamcellen in het lichaam is.
Niet gespecialiseerde cellen met het vermogen te blijven delen. Ze bevinden zich op plaatsen
waar de weefsels snel slijten, zoals in de huid en in de darmen.
o Je kunt beschrijven hoe stamcelen kunnen worden gebruikt bij het kweken van organen.
Bij volwassenen worden in veel organen multipotente volwassen stamcellen gebruikt voor de
aanmaak van de verschillende celtypen van het betreffende orgaan of weefsel. Dit gebeurt in
een proces van continue vernieuwing, of als reactie op schade aan het weefsel.
o Je kunt uitleggen hoe bacteriën kunnen worden gebruikt om menselijke eiwitten te maken
(bron 16, BINAS 79A).
Onderzoekers brengen het gen voor het eiwit insuline in bij een cirkelvormig stukje bacterie-
DNA, een plasmide. Een geschikte bacterie neemt de plasmide op. Naar vermeerdering
ontstaan veel genetische gemodificeerde bacteriën met het vermogen menselijk insuline te
maken.
2.5 Cellen van bacteriën, schimmels en planten
o Je kunt beschrijven hoe de cellen van bacteriën, schimmels en planten opgebouwd zijn.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller brittjonkergouw. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.22. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
72964 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now