Geschiedenis van opvoeding en onderwijs (PABAP043)
Institution
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Book
Vijf eeuwen opvoeden in Nederland
Het document bevat een volledige samenvatting van al het stof voor Geschiedenis van opvoeding & onderwijs, Dit bevat een samenvatting van het boek Vijf eeuwen opvoeden in Nederland (zonder hs 7 & 8, want dit is geen tentamenstof). Uitgebreide aantekeningen van de colleges. En daarnaast nog 325 (!) ...
Boek: P. 2 t/m 40
- Bakker, N., Noordman, J. & Rietveld-Van Wingerden, M. (2006/2010/2023). Vijf eeuwen
opvoeden in Nederland, 2e of 3e herziene druk. Assen: Van Gorcum.
Aantekeningen: P. 40 t/m 71
Extra uitleg P. 71
Stromingen P. 72 t/m 73
Tentamen advies P. 73 t/m 74
Extra stampvragen P. 74 t/m 83
325 open vragen over alle hoofdstukken van het boek om extra te oefenen met de stof.
Hierbij zijn geen antwoorden, maar die zijn wel terug te vinden in de stof. Dit zijn andere vragen dan die
op Brightspace staan.
Het tentamen zal bestaan uit vijf open vragen (met subvragen).
Tentamenstof: hoorcolleges (allemaal) en boek (alle hoofdstukken, behalve hoofdstuk 7 en hoofdstuk 8).
1
,Mocht er iets mis zijn met de samenvatting of is iets onduidelijk en zou dit beter uitgelegd
moeten worden, stuur me dan een berichtje. Dan upload ik z.s.m. een verbeterde versie.
Boek
1. Humanisme, Hervorming en Verlichting
1.1 Renaissance en Humanisme
De Renaissance draaide om het herontdekken van de kennis van de oudheid. Dit vond plaats in de 16e
eeuw. Rond deze tijd ontstond ook het Humanisme. Waarbij de mens en zijn kunnen centraal kwam te
staan. Ook werd het kritisch denken als belangrijk gezien. Humanisten gaan ervan uit dat mensen zelf
zin en vorm aan hun leven geven. Hierdoor ontstond ook kritiek op de kerk. Een belangrijk persoon voor
het Humanisme was Leonardo da Vinci (1452 - 1519). Hij bedacht de Homo Universalis. Een mens die
in veel gebieden goed ontwikkeld is. Dit werd dan ook het ideaal van de Renaissance. En daardoor ook
een belangrijk aspect binnen de opvoeding.
Een erg bekende humanist was Desiderius Erasmus (1469 - 1536), hij hield zich ook veel bezig met
opvoeding en onderwijs. Eén van zijn bekendste boeken, Lof der Zotheid, schreef hij over de domheid
van de mensen uit zijn tijd. Zelf was hij aan het begin van zijn leven sterk gelovig, echter vond hij dat
hier veel misging. Zo werd hij later meer humanistisch en geloofde dat de kennis van de klassieke
oudheid deze problemen kon oplossen. De nieuwe generaties moesten dan ook veel over de oudheid
leren.
→ Dit is waarom hij het onderwijs erg belangrijk vond.
Een andere humanist, beïnvloed door het werk van Erasmus, was Michel de Montaigne (1533-1592).
Echter vond hij onderwijs niet zo belangrijk als Erasmus. Hij bedacht de Honnête Homme (een eerlijk
mens). De Honnête Homme kan zich sociaal aanpassen aan de kringen waarin hij verkeert en valt ook
samen met zichzelf en zijn eigen waarheid. Ook beschikt hij over veel kennis en vaardigheden.
Een andere humanist, ook beïnvloed door Erasmus, is Juan Luis Vives (1492-1540).
Hij was een soort grondlegger voor het speciaal onderwijs. Hij gaf namelijk voor het eerst aandacht aan
kinderen die moeilijk mee kwamen in het reguliere onderwijs.
VB: Dove kinderen.
Ook was hij één van de eerste humanisten die ook over de opvoeding van meisjes schreef. Echter was
dit nog steeds beïnvloed door het gedachtegoed over meisjes.
→ Moesten klaargemaakt worden voor moederschap en het regelen van het huishouden.
→ Hierom was vroomheid en ingetogenheid voor meisjes belangrijk.
1.2 Hervorming
Na de periode van de Renaissance kwam de hervorming / reformatie op.
Hierbij was veel kritiek op de kerk. Dit werd versterkt door Maarten Luther (1483 - 1546) en Johannes
Calvijn (1509 - 1564). Waarbij het protestantisme en het calvinisme opkwamen.
Overeenkomsten protestantisme en humanisme:
- Onderwijs werd even belangrijk gevonden.
- Zelf kennis opdoen over de Bijbel.
2
,Verschil protestantisme en humanisme:
- Mens in het protestantisme minder belangrijk, nog steeds onderworpen aan god.
Een belangrijke pedagoog die in deze tijd leefde was Marnix van Sint Aldegonde (1540-1598). Hij
schreef een boek over de opvoeding, waarin vroomheid en lichamelijke beweging centraal staan.
1.3 Pedagogisch realisme en piëtisme in de zeventiende eeuw
De zeventiende eeuw was een eeuw met een grote economische groei, hierdoor wordt het vaak ook de
Gouden Eeuw genoemd. Echter bestond deze eeuw ook uit veel oorlogen en het verslechteren van de
levensomstandigheden (ondanks de economische groei). Deze oorlogen waren vaak o.b.v. verschil in
godsdiensten. Hierdoor werd het rationalisme en het empirisme sterk aangemoedigd. In de hoop de
ruzie tussen geloven te verminderen. Om zo harmonieus te kunnen samenleven. Dit bevorderde echter
ook sterk de wetenschap.
Bij zowel het rationalisme als het empirisme was kennis belangrijk. Met name hoe we kennis konden
verwerven. Hierbij ontstonden ook twee pedagogische stromingen (pedagogisch realisme en piëtisme)
als reactie op het humanisme.
Empirisme (Francis Bacon, 1561-1626) = Alle kennis ontstaat door zintuigelijke waarnemingen.
Rationalisme (René Descartes, 1596-1650) = De rede is de betrouwbaarste bron van kennis.
Jan Amos Comenius (1592-1670) was een belangrijke wetenschapper voor de opvoeding en onderwijs.
Hij vond dat kennis van de wereld de belangrijkste vorm van kennis was. En dit dus ook iets was wat
geleerd moest worden.
Ook was hij een grondlegger van het gebruik van illustraties in het onderwijs door het maken van een
‘platenboek’.
De relatie tussen mens en god is belangrijk volgens Comenius en wat de rol van de mens is. Dit
noemde hij de pansofie. Hij vond het belangrijk dat dit geleerd werd in de opvoeding.
John Locke (1632-1704) ontwikkelde het idee dat de mens een ‘tabula rasa’ was. We komen als een
leeg blad op aarde en deze kan nog helemaal ingevuld worden. Hierom is de opvoeding volgens hem
van belang. Ook was hij het oneens met de hardheid van de opvoeding en vond dat dit op een meer
natuurlijke wijze moest gebeuren. Waarbij kinderen een natuurlijke levenswijze moeten hebben.
VB: Kinderen moesten veel buiten komen.
Een andere belangrijke persoon was François Fénelon (1651-1715). Vond de voorbereiding van meisjes
op hun toekomstige taken; opvoeden en het regelen van het huishouden erg belangrijk. Daarnaast vond
hij spelend leren ook erg belangrijk.
3
, Een pedagogische stroming die in de zeventiende eeuw opkwam is het piëtisme. Dit is gebaseerd op
‘pietas’, de vroomheid. Dit maakte de christelijke normen en waarden erg belangrijk binnen de
opvoeding. Bekendste aanhanger van het piëtisme is August Hermann Francke (1663-1727). De
opvoeding moest volgens hem zeer gestructureerd zijn, waarbij er geen tijd was om te spelen. Er moest
altijd wel iets geleerd worden.
1.4 De Verlichting en de achttiende eeuw
De Verlichting was een stroming die in de 18e eeuw steeds populairder werd. Het werd de verlichting
genoemd omdat het gezien werd als een licht in het duister. De eeuwen daarvoor werden gezien als
donkere jaren waarin weinig kennis en maatschappelijke groei bereikt werd. Hier moest verandering in
komen. Het zoeken naar kennis en de mens zijn eigen rede waren dus belangrijke aspecten.
John Locke speelde een belangrijke rol bij de opkomst van de Verlichting.
Door de Verlichting ontstond ook het deïsme. Het idee dat God wel de schepper is, maar zich verder
heeft teruggetrokken van de aarde. En het dus aan de mens zelf is om het goed te doen.
Ook kwam in deze periode de discussie over democratie aan tafel. Als het gevolg van het idee dat ieder
mens geboren wordt met een natuurrecht. Dit houdt in dat ieder mens aangeboren rechten had.
Tijdens de Verlichting ontstond een leesrevolutie. Er werd steeds meer gelezen. Hierom konden er lees-
en discussieclubs worden opgericht, hierin werden ook de ideeën van de Verlichting verder verspreid.
Met deze revolutie werden er ook ‘spectatoriale tijdschriften’ ontwikkeld. Waar er nieuws en roddels
waren te lezen.
Daarnaast werden ook genootschappen opgericht om deze ideeën nog verder te verspreiden.
Een belangrijk genootschap voor het onderwijs was het ‘Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen’
dat in 1784 werd opgericht.
Eén van de invloedrijkste pedagogen uit die tijd was Jean-Jacques Rousseau (1712-1778). Zijn ideeën
sloten veel aan bij de ideeën van de Verlichting. Zijn ideeën stonden ook aan de grond van de Franse
Revolutie.
Hij schreef onder andere een boek over opvoeden; Emile. Hierin beschreef hij hoe de opvoeding zo
natuurlijk mogelijk moest blijven. Kinderen moesten veel buiten zijn. Ook moest de opvoeding niet te
veel verplicht worden, maar het moest natuurlijk gaan. Het kind moest zelf de gevolgen van zijn acties
ervaren. Ook moest de kinderen niet te veel cultuur worden opgelegd. Hiermee en met religie mochten
ze pas in aanraking komen als ze hier aan toe waren.
Dit idee van vrij opvoeden werd gedeeld met de Filantropijnen. Dit waren pedagogen die zich onder
andere inzetten voor onderwijsvernieuwing. Volgens hen was spelend leren van groot belang in de
opvoeding. Zo moedigde ze de toepassing van lichamelijke opvoeding en seksuele voorlichting in het
onderwijs aan. De eerste hoogleraar pedagogiek was ook een Filantropijn; Ernst Christian Trapp (1745 -
1818)
Een andere bekende Filantropijn was Christian Gotthilf Salzmann (1744-1811).
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller m.vink1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.88. You're not tied to anything after your purchase.
