Persoonlijkheid en individuele verschillen: uitgebreide samenvatting van college aantekeningen
18 views 3 purchases
Course
Persoonlijkheid en individuele verschil (PSBA112)
Institution
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Book
Personality Psychology 2e ed
Dit is een uitgebreide samenvatting van alle gegeven colleges van persoonlijkheid en individuele verschillen. Alles staat duidelijk omschreven en de begrippen goed uitgelegd. Er staan foto's in de samenvatting ter verduidelijking.
Samenvatting Personality Psychology - Personality and individual differences (PSBE1-05)
Persoonlijkheidspsychologie
Complete summary of Personality Psychology
All for this textbook (5)
Written for
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Psychologie
Persoonlijkheid en individuele verschil (PSBA112)
All documents for this subject (10)
Seller
Follow
Anoniem180
Reviews received
Content preview
Persoonlijkheid en individuele verschillen samenvatting
Les 1 17/04/2022
Individuele verschillen mensen verschillen van elkaar, dit is een belangrijk uitgaanspunt in de
persoonlijkheidspsychologie. Ze verschillen in hun fysieke kenmerken; in interesses, hobby’s en
attitudes; in hun intelligentieniveau (in algemene intelligentie maar ook in vormen van intelligentie);
en in de eigenschappen die ze hebben. Kennis over dit soort eigenschappen is op veel gebieden
relevant om te hebben. Als je weet wat voor eigenschappen (individuele verschil variabelen) mensen
hebben, dan kan je bijv. kijken welke studie geschikt is voor iemand, of iemand in een bepaalde
functie goed kan functioneren, de kans dat iemand gaat scheiden etc.
Gedachte-experiment: hoe zou je jezelf omschrijven aan iemand die jou niet kent en je niet kan zien?
Dit doen mensen vaak allereerst aan de hand van dezelfde dingen (naam, geslacht, woonplaats, etc.).
Dit zijn allemaal individuele verschil variabelen, maar dit is geen persoonlijkheid. Vervolgens noemen
mensen ook vaak hun interesses en hobby’s om zichzelf te omschrijven, dit heeft al wat meer met
persoonlijkheid te maken. Mensen kunnen zichzelf ook omschrijven aan de hand van eigenschappen
(spontaan, gezellig, zelfverzekerd, betrouwbaar, etc.), dit heeft veel met persoonlijkheid te maken en
deze vinden we erg belangrijk. Deze eigenschappen die mensen noemen over hunzelf zijn bijna altijd
positief.
Er zijn dus veel verschillende individuele verschilvariabelen, veel zijn relatief
stabiel en veel individuele verschillen zijn psychologisch van aard.
Persoonlijkheid heeft betrekking op de meer psychologische (en stabiele)
individuele verschilvariabelen. Dit betekent dat je persoonlijkheid kan zien als
een deelverzameling van het bredere gebied van individuele verschillen.
In het boek wordt een uitgebreide, nauwkeurige definitie gegeven van persoonlijkheid. Hij vindt het
niet zo goed, maar in het boek wordt het wel heel uitgebreid uitgelegd. Als je de zin afmaakt “ik
ben…” dan is dat wat je invult, persoonlijkheid. Dat is een definitie. De definitie uit het boek is:
Personality is the set of psychological traits and mechanisms within the individual that are organized
and relatively enduring and that influence his or her interactions with, and adaptations to, the
environment (including the intrapsychic, physical, and social environment).
Relatively enduring = relatief langdurig, variabelen die relatief stabiel zijn gedurende het hele leven.
Hij gebruikt liever de volgende definitie: persoonlijkheid heeft betrekking op de kenmerkende
individuele verschillen tussen mensen met betrekking tot hoe ze denken, hoe ze zich voelen en hoe ze
zich gedragen. Deze individuele verschillen zijn vrij stabiel en deels genetisch bepaald en openbaren
zich in verschillende situaties.
Over het woord persoonlijkheid zijn wat discussies over waar het vandaan komt (etymologisch). Een
verklaring is dat het komt van per somare = doorklinken. Door maskers die vroeger in theaters
werden gebruikt om een bepaalde persoonlijkheid mee uit te beelden. Historisch gezien ligt het
accent van persoonlijkheid op maskerade, façade, uiterlijk vertoon en de sociale reputatie; dus hoe
kom je over op andere personen. De echte persoonlijkheid ligt dus als het ware verstopt en zal
ontmaskert moeten worden.
Karakter kom je vaak tegen als mensen het hebben over persoonlijkheid. Het wordt vaak
gebruikt als synoniem voor persoonlijkheid maar dit klopt niet. Het is een deelverzameling van
persoonlijkheid. Het heeft meerdere betekenissen (lettertekens; volksaard; de aard van een
,dier/object/persoon; stijl van kunstwerk; typische vorm van een ding; etc.). Karakter heeft vaak te
maken met het typische van een persoon of object of iets anders. Alles of iedereen die in een
bepaalde categorie valt, heeft bepaalde karaktereigenschappen. Het is kenmerkend voor bepaalde
dingen of personen. Voorbeeld van karakterbeschrijving is bijv. van een Jack Russell Terrier of een
Groenlandhond. Dit zijn karakters van bepaalde hondenrassen. Deze genoemde karakter-
eigenschappen zouden kenmerkend zijn voor alle soorten van dat hondenras. Karakter in de
psychologie wordt gebruikt om het typische van een persoon te beschrijven. Karakterbeschrijvingen
zijn vaak erg moraliserend, ze verwijzen vaak naar te veel of te weinig van iets, uit evenwicht zijn.
Zelfstandige naamwoorden worden vaak gebruikt in karakterbeschrijvingen. Karakter omschrijving
Aristoteles: those who carry humour to excess are thought to be vulgar buffoons, striving after
humour at all costs, not caring about pain to the object of fun.
Theophrastus heeft 30 verschillende karakters geschetsts, o.a. de buffoon (die in het citaat van
Aristoteles ook wordt benoemd). Dit zijn allemaal typetjes die gebruikt worden om mensen te
beschrijven. Van die types werden beschrijvingen gegeven zodat je kon kijken wie dat was, en
herkennen wat een karakter van iemand is. Het zijn vaak overdreven weergaven van mensen (dat zie
je vaak bij acteurs, zij spelen karakters), ze zijn moraliserend, en verwijzen naar een gebrek aan
evenwicht. Voorbeeld hiervan is the distrustful man.
Karakter is een deelverzameling van persoonlijkheid en heeft betrekking op het typische van een persoon.
Temperament is een andere term wat deels overlapt met karakter en een deelverzameling
is van persoonlijkheid. Het betekent “ideale mengverhouding” van humores
(lichaamssappen). Dit is bedacht door Empedocles, hij stelde dat natuur het beste
begrepen kon worden in termen van een aantal grondprincipes, waarbij het vooral gaat om
de onderlinge verhouding daarvan. Een van die principes is dat natuur het best begrepen
kan worden door de 4 elementen: aarde, vuur, water en lucht. Dit werd overgenomen door
Hippocrates. Hij zei het volgende: net zoals de wereld te herleiden was tot vier
basiselementen, wilde hij (medicus) lichaamsprocessen herleiden tot een overeenkomstig aantal
basiselementen, de sappen of humores: bloed, etter/slijm, gal en zwarte gal. Al deze sappen/
elementen moeten in voldoende mate aanwezig zijn en in een goede balans, als dit zo is dan is
iemand gezond, als mensen te veel/weinig hebben van een van de sappen dan kan je ziek worden.
Het gaat dus om de onderlinge verhouding van die sappen, oftewel het mengsel. Dit heeft nog niks
psychologisch of met persoonlijkheid te maken, totdat Galenus er iets over zij. Hij heeft de 4
lichaamssappen gebruikt om 4 temperamenten te onderscheiden:
Humores van Hippocrates: Kwaliteiten van Galenus:
Bloed Warm/vochtig
Etter/slijm Koud/vochtig
Gal Warm/droog
Zwarte gal Koud/droog
Later kwamen hier psychologische termen bij:
- Bij te veel zwarte gal in het lichaam, worden mensen melancholisch:
somber, zwijgzaam en vasthouden, angstig, droog.
- Bij te veel slijm word je flegmatisch: traag, loom, lui, kalm,
onverstoorbaar, stoïcijns; dan krijg je dus een flegmatisch temperament.
- Bij te veel bloed word je sanguinisch: vrolijk, vriendelijk, grappig,
optimistisch, sociaal.
- Bij te veel gal word je cholerisch: onstuimig, grootmoedig.
Deze 4 temperamenten hebben te maken met de mengverhouding van de
sappen. Nu gebruiken we dit niet meer, maar ze overlappen nog wel steeds met
bepaalde persoonlijkheids-modellen.
,Tegenwoordig wordt temperament gebruikt om aspecten van de persoonlijkheid te beschrijven die
aangeboren zijn en al goed observeerbaar zijn bij kinderen.
Video laat zien dat kinderen al extravert of introvert kunnen zijn. Een kind van 4
maanden kan al sociaal/extravert of introvert reageren.
Binnen persoonlijkheid vallen karakter en temperament. Intelligentie overlapt met
zowel individuele verschillen als persoonlijkheid, karakter en temperament.
Plaats van persoonlijkheid in de psychologie: onderzoek naar persoonlijkheid kan
worden ingedeeld in een aantal inhoudelijke domeinen in het boek.
1 Dispositionele domein. We kunnen constateren dat iedereen uniek is, mensen verschillen op heel
veel kenmerken van elkaar. Er zijn heel veel verschillende persoonlijkheidseigenschappen (1000den).
Je kan die nooit allemaal in kaart brengen, dus het is handig om te weten wat de belangrijkste
eigenschappen van de persoonlijkheid zijn. Om hier antwoord op te krijgen, kun je kijken naar:
- Theoretische modellen die uit onderzoek voortkomen (meeste zijn biologisch en fysiologisch
van aard).
- Relevante eigenschappen die uit onderzoek voortkomen (lexicale benadering en statistische
benadering).
In het boek worden een aantal theoretische modellen besproken met betrekking tot de belangrijkste
eigenschappen van persoonlijkheid. Die eigenschappen zijn verborgen (interne) kenmerken van
mensen die bepalen hoe mensen zich gedragen. Dat bepalen zegt dat het gaat om causaliteit. In dit
college worden de modellen van Eysenck, Gray en Zuckerman besproken, deze zijn allemaal
biologisch/fysiologisch. We gebruiken vaak vragenlijsten om persoonlijkheid te meten, bij jonge
kinderen kan dit echter niet en bij ouderen met dementie is het ook lastig. Dan is observatie
handiger. Zelfbeoordelingen zijn sowieso soms lastig qua subjectiviteit.
De theoretische modellen van persoonlijkheid
1 Eysenck’s Hierarchical Model of Personality
Dit is een hiërarchisch model met 3 belangrijke persoonlijkheidsfactoren. Het is gebaseerd op
fysiologische metingen. Er worden 3 eigenschappen onderscheden in dit model:
- Psychoticisme (P)
- Extraversie (E)
- Neuroticisme (N)
Dit wordt ook wel het PEN-model genoemd hierdoor. Volgens Eysenck zijn dit de 3 belangrijkste
persoonlijkheidskenmerken. Als je deze meet, dan weet je wat je zou moeten weten over iemands
persoonlijkheid. De oorspronkelijke beschrijvingen van de 3 superfactoren staan beschreven:
Pyschoticism: high scores are solitary, lack empathy, are often cruel and inhumane, insensitive to pain
and suffering of others, aggressive, have a preference for strange and unusual things, are impulsive
and have antisocial tendencies. Dit zijn mensen die onmenselijk gedrag vertonen en niet goed zijn in
de omgang met mensen (lijkt op anti-persoonlijkheidsstoornis). Dit past bij seriemoordenaars.
Psychoticisme ook wel psychopathie genoemd.
Extraversion: high scorers like parties, have many friends, require people around to talk to, like
playing practical jokes on others, display a carefree, easy manner, and have a high activity level.
Neuroticism: high scorers are worriers, anxious, depressed, have trouble sleeping, experience an
array of psychosomatic symptoms, and over reactivity of negative emotions.
, Volgens Eysenck hebben deze eigenschappen allemaal een fysiologische basis. De resultaten van zijn
onderzoeken heeft niemand echt kunnen repliceren. Volgens hem is er iets aan de hand in het
lichaam waardoor je kan voorspellen of mensen hoog/laag scoren op deze kenmerken.
Fysiologische basis: extraversie-introversie. Volgens Eysenck hebben introverten hogere niveaus van
hersenactiviteit, dit gaat gepaard met een stijging van het reticulair activeringssysteem (een structuur
in de hersenstam die de corticale arousal controleert). Er komen veel prikkels binnen en die worden
verspreid over de hersenen. Hoe gevoelig het reticulair activeringssysteem is en hoe verder die
prikkels worden doorgestuurd, bepaald hoe introvert/extravert je bent. Eysenck stelt dat introverten
hogere niveaus van hersenactiviteit hebben, zij vertonen introvert gedrag om hun verhoogde arousal
niveau onder controle te houden. Extraverten vertonen extravert gedrag om hun arousal niveau te
verhogen. Er is bewijs voor een deel van deze theorie. Onderzoek wijst uit dat er geen verschil is in
basisniveau van arousal, maar wel in arousability. Introverten zijn dus eerder geprikkeld waardoor zij
introvert gedrag vertonen om het verhoogde arousalniveau wat is veroorzaakt door die prikkels,
onder controle te houden.
Neuroticisme heeft volgens Eysenck te maken met de activeringsdrempel van het sympathische
zenuwstelsel of het limbisch systeem. Dit heeft te maken met fight-or-flight respons. Hij stelt dat
personen die neurotisch zijn, een hele lage activeringsdrempel hebben, waardoor ze snel negatieve
emoties ervaren en dus snel in de fight-or-flight response schieten, ook bij relatief kleine stressoren.
Psychoticisme heeft volgens Eysenck te maken met het verlies van realiteitszin en agressiviteit. Dit
komt volgens hem door een verhoogd testosteronniveau. Hoe hoger het niveau van testosteron, hoe
groter de kans dat mensen agressief zijn en een gebrek aan realiteitszin hebben. Er is wat bewijs
hiervoor gevonden, het is namelijk zo dat in tbs-klinieken, er gemiddeld onder de populatie een
hoger testosteron niveau wordt vastgesteld dan gemiddeld.
Hiërarchie van het PEN-model:
Bovenaan in het model van Eysenck staan de drie
supertraits (PEN), alle andere persoonlijkheids-
eigenschappen hangen hieronder. Onder deze andere
eigenschappen vallen gewoonte gedragingen (wat
mensen in het algemeen doen), daaronder vallen de
specifieke responsen van mensen (hoe iemand zich daadwerkelijk gedraagd). In een
latere versie zie je extraversie, en daaronder hangen bijv. sociabiliteit en impulsiviteit
(kan veel meer, dit is enkel ter illustratie). Hieronder vallen dan bepaalde
gedragingen, daaronder vallen specifieke responsen.
Eysencks dimensies E en N in relatie tot de temperamenten van Galenus (enkel E en N, P is pas later
toegevoegd). In dit circumplex model worden de twee eigenschappen tegen elkaar afzet. Wat je
hiermee kan doen is aangeven welke eigenschappen direct onder een supertrait horen, en welke
eigenschappen een combinatie zijn van supertraits. Bijv. sociable en active
behoren tot extraversie, touchy en moody behoren tot neuroticisme. Alles
wat in het midden valt behoren tot beide factoren. Je ziet de positie van
eigenschappen t.o.v. de supertraits. Als je een combinatie bent van twee
supertraits, dan zal je meer de eigenschappen vertonen die in het midden
staan. Dit is een manier om te laten zien waar de eigenschappen van een
hiërarchisch systeem staan. Er ontstaan op deze manier 4 kwadranten,
deze komen overeen met de 4 temperamenten van Galenus. Zijn
observatie van personen schijnt dus redelijk goed te zijn geweest. Er is
een goede overlap tussen de 4 temperamenten van Galenus en de
eigenschappen uit het model van Eysenck (EN-model hier nog).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Anoniem180. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.04. You're not tied to anything after your purchase.
