'Herenschimmen', een aangrijpend portret van dementie
Door J. Bernlef
Ouder worden we allemaal, maar het vooruitzicht van aftakeling is zelden gegeven. Het
lichamelijke verval is nog voorstelbaar, maar wie durft zich de geestelijke aftakeling in te
denken?
Hersenschimmen, een roman van de Nederlandse schrijver Bernlef, die voor het eerst werd
gepubliceerd in 1984. Het is een aangrijpend verhaal over dementie en de impact daarvan
op de patiënt en de mensen om zich heen. Het boek trekt mij zeer en het wordt beschouwd
als een klassieker in de Nederlandse literatuur. De roman is geschreven vanuit Maartens
perspectief, waardoor de lezer een diepgaande blik krijgt op de wereld van iemand die aan
deze ziekte lijdt.
Het verhaal draait om Maarten Klein, een man van in de zeventig die samen met zijn vrouw
Vera in een idyllisch dorpje aan de kust van de Verenigde Staten woont. Maarten is
gepensioneerd en lijdt aan beginnende dementie, iets waar hij zelf niet bewust van is. Het
boek beschrijft het proces waarin Maarten steeds verder wegzakt in zijn eigen wereld van
hersenschimmen en verwarrende herinneringen. Hij raakt steeds meer de grip op de
realiteit kwijt en begint dingen te vergeten, zoals de namen van zijn familieleden en
vrienden. Ook verliest hij het besef van tijd en plaats en begint hij steeds meer te dwalen.
Het is aangrijpend om te lezen hoe Maarten langzaam maar zeker verdwijnt in zijn eigen
wereld, terwijl zijn omgeving machteloos moet toezien. Een merkbaar citaat hierover:
''Waar zijn mijn sleutels? En welke idioot heeft alle deuren op slot gedaan? Robert loopt
braaf achter mij aan terwijl ik de keukendeur, de deur van het washok en de buitendeur
probeer. Vera moet hem op het vakantieslot hebben gedaan. Hoe kan ze nou zoiets doen''.
(1)
Een van de krachtigste aspecten van het boek is de manier waarop Bernlef de innerlijke
wereld van Maarten beschrijft. Hij laat de lezer kennismaken met de verwarde gedachten en
hersenschimmen van Maarten en neemt ons mee in zijn strijd om grip te houden op de
werkelijkheid. Het is indrukwekkend hoe Bernlef de gevoelens van angst, verwarring en
frustratie die dementie met zich meebrengt, weet over te brengen. Een treffende passage
hierover is de volgende:
"Een beetje koud heb ik het. Een kop hete thee zou mij goed doen. Ik loop de keuken in en
draai het gas aan. De ketel, waar is de ketel. 'Ketel', zeg ik, 'ketel', maar het ding is nergens,
ook niet in een van de keukenkastjes. Misschien binnen. Vera gebruikt hem wel eens om de
planten water te geven. Ook niet.'' (2)
Een ander belangrijk thema in het boek is de impact van dementie op de familie van de
patiënt. Vera, de vrouw van Maarten, speelt hierin een grote rol. Zij probeert zo goed
mogelijk voor haar man te zorgen, maar wordt geconfronteerd met steeds grotere
uitdagingen naarmate Maarten verder in zijn dementie zakt. Ze moet hem steeds vaker
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sanderworp. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.80. You're not tied to anything after your purchase.